Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kaz "Dişleri": Kuşlar Dişlerini Neden Kaybetti?

Kaz "Dişleri": Kuşlar Dişlerini Neden Kaybetti?
4 dakika
18,191
Tüm Reklamları Kapat

Fotoğrafta gördüğünüz bir kaz ve onun gerçekten ürkütücü olan dişleridir.

Ancak burada "diş" sözcüğünün kullanımına dikkat etmek gerekir. Zira kazların gagalarındaki "dişler", bizlerin ağzılarındaki dişlerden farklıdır. Sürüngenler ve memelilerin aksine kuşların dişleri evrimsel süreçte körelerek yok olmuştur. Özellikle de dişin beyaz ve sert yapılı olan "enamel" kısmı, kuşların hiçbirinde bulunmaz.

Tüm Reklamları Kapat

Fakat bazı kuşlarda, fotoğraftaki kazın ağzında olduğu gibi sivri çıkıntılar halen bulunmaktadır. Bilimde bunlara tekil olarak "tomus", çoğul olarak ise "tomia" adını veririz. Bu kelime, Antik (İyonik) Yunanca'da "kesmek" veya "parçalamak" anlamına gelir. Yani bizlerin dişleri kadar sert ve dayanıklı olmasalar da, kuşların bazılarının ağzında bulunan tomia da kesip parçalamaya yarayabilir.

Kuşların dişlerinin evrimsel süreçte köreldiğini fosil kayıtlarından net bir şekilde görebiliyoruz: çünkü bariz bir şekilde kuş olup, bariz bir şekilde dişlere sahip olan fosillere sahibiz. Bunlar, kuşların ataları ile bugünkü kuşlar arasındaki tartışmaya yer bırakmayan geçiş türleridir. Mezozoik Dönem'de yaşamış olan bu "tuhaf" canlılar, sürüngen atalarının özelliklerini halen taşımaktadır. Fakat süreç içerisinde bu dişler körelmiş ve ya tamamen, ya da kısmen yok olmuştur.

Tüm Reklamları Kapat

Ichthyornis dispar türü dişli kuşa ait fosil ve rekonstrüksiyonu
Ichthyornis dispar türü dişli kuşa ait fosil ve rekonstrüksiyonu
Michael Hanson & B. A. Bhullar

Kuşların Dişleri Neden Köreldi?

Bu körelmenin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Konu hakkında birkaç farklı yaklaşım bulunuyor olsa da, evrimsel biyologlar arasında genel geçer olarak kabul gören bir açıklamaya henüz ulaşılamamıştır.

Uçuşta Yükü Azaltma

Örneğin, 122 milyon yıl önce yaşamış ve dişlerini o dönemde yeni yeni kaybetmiş bir tür olan Zhongjianornis yangi türü üzerinde araştırmalar yürüten Çinli bilim insanları, dişlerin körelerek yok olmasının nedenlerinden başlıcasının kuşların uçuş adaptasyonları ile ilgili olduğunu ileri sürmektedirler. Uçuşta en ufak fazla yüke tolerans yoktur; hele ki uzun vadeli bir evrimsel süreçte...

Sert gaga yapısı da, dişlerin yaptığı işi kabaca görebildiği için ve genelde kuşlar avlarını parçalamadan yuttukları ya da gagalarıyla eşeledikleri için, dişler giderek işlevsiz hale gelmiş olabilir; hatta uçuş adaptasyonlarının önünde bir engel halini almış olabilir. Bu da, nesiller içerisinde dişleri en az üretenlerin ya da hiç üretmeyenlerin avantajlı konuma geçerek daha fazla yavru üretmeleri ve kuş evrimine yön vermeleri ile sonuçlanmış olabilir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Sert Kabuklu Avları Parçalama

Günümüzden 120 milyon yıl kadar önce yaşamış olan Sulcavis geeorum türü dişli kuşlar üzerinde yapılan çalışmada, kuşların dişlerini kaybettikleri evrimsel süreç boyunca bazı kuşlarda yeni diş biçimleri evrimleştiği keşfedildi. Dinozorların et parçalama konusunda özelleşmiş dişlerini miras alan bu kuş türünün dişleri, et parçalama yerine kabuk kırma konusunda özelleşecek biçimde değişmiştir.

Sulcavis geeorum bu özelliğe sahip olduğu bilinen ilk ve tek kuş türüdür; ancak araştırmacılar, daha önceden sanılanın aksine bu tür farklı diş türlerine sahip birçok kuş türünün evrimleştiğini düşünüyorlar.

Yumurtadan Daha Hızlı Çıkabilme

Biology Letters dergisinde yayınlanan bir araştırmada araştırmacılar, kuşların evriminde dişlerin körelmesini daha bütüncül olarak incelediler ve bu körelmenin embriyolojik gelişimle alakalı olabileceği sonucuna vardılar: Sürüngenlerin ve kuşların embriyolarını inceleyen ekip, bu iki canlı sınıfının embriyolojik gelişiminin dikkate değer bir hız farkına sahip olduğunu gördüler. Sürüngenler, modern ve dişsiz kuşların yavrularına nazaran yumurtalarından çok daha geç çıkıyordu; çünkü sürüngenlerin kuluçka zamanının %60 kadarı diş üretimine harcanıyordu.

Yumurta içine hapsolmuş embriyo bazı faktörlere karşı oldukça güvendedir; ancak avcı baskısı altında çok savunmasızdır. Eğer doğal afet şiddeti ve avcı baskısı artacak olursa, yumurtadan en erken çıkan bireyler en avantajlı olacaklardır. İşte tam da bu nedenle, embriyolojik gelişimin daha uzun sürmesine neden olan dişleri oluşturmayan bireyler üzerinde ciddi bir seçilim baskısı oluşmuş olabilir. Böylece kuluçka süresi dikkate değer miktarda azaltılmıştır.

Tabii bu hipotezin de açıklayamadığı bazı noktalar var: Örneğin bizzat avcı konumunda olan bazı dinozorlarda da (ki bu dinozorların kuşlarla doğrudan bir akrabalığı yoktur) dişler körelmiştir ve tıpkı modern kuşlardakine benzer gagalar evrimleşmiştir. Bunu açıklamak için yapılan çalışmalar, uçamayan dinozorların yumurtadan çıkma süresinin, uçabilen dinozorların (kuşların atalarının) yumurtadan çıkma süresinden çok daha uzun olduğunu ve yaklaşık 6 ay sürebildiğini göstermiştir. Bundan yola çıkan araştırmacılar, belki de dişsiz dinozorların evrimleşme nedeninin de bu uzun kuluçka süresini azaltmak ve bu sırada dişlerden feragat etmek olabileceğini düşünüyorlar.

Tüm Reklamları Kapat

Bir diğer sıkıntı, dişsiz kaplumbağalarda bu dişsizliğin nedenini açıklamaktadır. Çünkü modern kaplumbağalarda diş yoktur; ancak buna rağmen çok uzun bir kuluçka süresine sahiplerdir. Dolayısıyla kuluçka süresi ile diş oluşumu arasındaki ilişki henüz çok net değildir.

Sonuç

Görebileceğiniz gibi uzmanlar, bugüne kadar kuşların dişlerini yitirmelerine yönelik birçok farklı hipotez geliştirmişlerdir; ancak bunlardan hiçbiri şu ana kadar bize nihai cevabı verebilmiş değildir; halen araştırılması gereken çok sayıda nokta bulunmaktadır. Hiç kuşkusuz yapılacak araştırmalar, kuşların evrimine dair bu ilginç gerçeği ortaya koyacaktır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
28
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 27
  • Tebrikler! 16
  • Umut Verici! 3
  • Muhteşem! 2
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • İnanılmaz 2
  • Üzücü! 1
  • Güldürdü 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • C. Barras. Early Birds May Have Dropped Teeth To Get Airborne. (8 Aralık 2009). Alındığı Tarih: 12 Kasım 2019. Alındığı Yer: New Scientist | Arşiv Bağlantısı
  • M. David. Geese Teeth — Can Birds Really Have Teeth?. (12 Kasım 2019). Alındığı Tarih: 12 Kasım 2019. Alındığı Yer: MDavid | Arşiv Bağlantısı
  • D. J. Field, et al. (2018). Complete Ichthyornis Skull Illuminates Mosaic Assembly Of The Avian Head. Nature, sf: 96-100. doi: 10.1038/s41586-018-0053-y. | Arşiv Bağlantısı
  • J. K. . O’Connor, et al. (2013). A New Enantiornithine From The Yixian Formation With The First Recognized Avian Enamel Specialization. Journal of Vertebrate Paleontology, sf: 1-12. doi: 10.1080/02724634.2012.719176. | Arşiv Bağlantısı
  • T. Yang, et al. (2018). The Origin Of The Bird's Beak: New Insights From Dinosaur Incubation Periods. The Royal Society, sf: 20180090. doi: 10.1098/rsbl.2018.0090. | Arşiv Bağlantısı
  • Sky News. Explained: Why Birds Don't Have Teeth. (23 Mayıs 2018). Alındığı Tarih: 14 Mart 2021. Alındığı Yer: Sky News | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 09:35:12 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3214

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Kaz "Dişleri": Kuşlar Dişlerini Neden Kaybetti?. (18 Ocak 2015). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3214
Bakırcı, Ç. M. (2015, January 18). Kaz "Dişleri": Kuşlar Dişlerini Neden Kaybetti?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3214
Ç. M. Bakırcı. “Kaz "Dişleri": Kuşlar Dişlerini Neden Kaybetti?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 18 Jan. 2015, https://evrimagaci.org/s/3214.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Kaz "Dişleri": Kuşlar Dişlerini Neden Kaybetti?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 18, 2015. https://evrimagaci.org/s/3214.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close