Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Deli Bal Nedir? Yiyenleri Kolayca Zehirleyen Toksik Bal Nasıl Üretilir ve Tarihte Nasıl Kullanıldı?

Karadeniz bölgemizde üretilebilen toksik bal, tarihte Roma ordusunu yenilgiye uğratmakta da kullanıldı!

Deli Bal Nedir? Yiyenleri Kolayca Zehirleyen Toksik Bal Nasıl Üretilir ve Tarihte Nasıl Kullanıldı? Psyche Hallucinations
3 dakika
15,626
Tüm Reklamları Kapat

Günümüzde dünya çapında tüketilen besin maddelerinden birisi de baldır. Balın insan tarafından tüketilmesinin on bin yıl öncesine kadar dayandığı düşünülmektedir; çünkü tam olarak tarih verilemese de İspanya Valencia'daki bir mağarada M.Ö. 6000 yılına tarihlendirilen bir duvar resminde bal üreten arılar ve o balı toplayan tarih öncesi bir insan resmedilmiştir. Dünya Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) 2019 yılı arıcılık verilerine göre Türkiye, bal üretiminde ikinci sırada bulunmaktadır.

Arıların polenlerini ve nektarlarını topladığı bitkilere göre balın çeşidi değişebilmektedir. Bu yazımızda da balın bir çeşidi olarak nitelendirilen ve toksik etkisi ile tarihte adından sıkça bahsedilen deli baldan (İng: "mad honey") bahsedeceğiz.

Tüm Reklamları Kapat

Deli Bal Nedir ve Nasıl Zehirlenmeye Yol Açar?

Deli bal, Ormangülleri (Rhododendronlar) familyasına ait bitkilerin polenlerinin veya nektarlarının arılar tarafından toplanmasıyla üretilen ve toksik etkisi olan bir bal çeşididir. Ormangülleri familyası Kuzey yarımkürede 850'den fazla tür ile temsil edilir. Ormangüllerinin Türkiye'deki temel yayılış alanları Karadeniz Bölgesi'ndedir ve bu bölgede özellikle sarı çiçekli ormangülleri (Rhododendron luteum) ve mor çiçekli ormangülleri (Rhododendron ponticum) görülür.

Deli bal koyu kırmızımsı rengi ile ayırt ediliyor
Deli bal koyu kırmızımsı rengi ile ayırt ediliyor
Cnn Türk

Rhododendron türü bitki polenleri grayanotoksin (andromedotoksin) içermektedir. Ancak bütün Rhododendronlar grayanotoksin üretmezler. Türkiye’de sık görülen toksik Rhododendronlar; Rhododendron luteum ve Rhododendron ponticum’dur. Bu toksik bitkilerden beslenen arıların ürettiği balın tüketilmesiyle de "deli bal"’ veya grayanotoksin zehirlenmesi görülmektedir. Bu tip zehirlenmeler halk arasında ''bal tutması'' olarak da bilinmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Grayanotoksin bir tür nörotoksindir ve sinir hücrelerinin membranlarındaki sodyum kanallarına bağlanırlar. Bağlanma sonucu kanalların ve membranların sodyum geçirgenliğini arttırarak toksik etki gösterirler. Zehirlenme belirtileri, bal yenildikten sonraki 30-120 dakika içinde ortaya çıkmaktadır. Grayanotoksin zehirlenmesi özellikle solunum, dolaşım, sindirim ve santral sinir sistemlerinde etkilerini göstermektedir. Yaygın olarak görülen belirtileri arasında solunum düzensizliği, solunum derinliğinde azalma, solunum depresyonu, hipotansiyon, bradikardi ve kalp ritim bozuklukları sayılabilmektedir.

Grayanotoksin vagus sinirine bağlanır
Grayanotoksin vagus sinirine bağlanır
Creaky joints

Deli Baldan, Tarihte Nasıl Bahsedildi?

Birçok tarihi kaynakta Ormangülleri bitkilerinden elde edilen bu baldan ve zehirlenme belirtilerinden bahsedilmiştir. Bunlardan en eski olanı Socrates'in de öğrencisi olan Ksenofon'un milattan önce 401 yılında On Binler'in Dönüşü'nde (Anabasis) yazdığı sözlerdir; Ksenofon On Binler'in Dönüşü'nde kendisinin başında bulunduğu ordunun Pers ordusunu yendikten sonra Yunanistan'a dönüş yolunda şimdiki Trabzon yakınlarında konakladıklarından, askerlerin bu baldan yediklerinden ve birkaç saat sonra yiyenlerin hepsinin kustuğundan, ishal olduklarından ve ayağa kalkamayacak kadar halsiz olduklarından bahseder.[1]

Research TAMU

Dünyanın önde gelen bal uzmanları arasında sayılan Teksas A&M Üniversitesi Antropolji Bölümü'nden Prof. Vaughn Bryant, deli balın tarihte savaşlarda bile kullanıldığını belirterek şunları söylüyor:[2]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Milattan önce 67 yılında Romalı komutan Gnaeus Pompeius Magnus (Pompey) ve Roma ordusu, Pontus kralı Mithridates'i (VI. Mithridatis) ve Pers ordusunu Karadeniz boyunca takip ediyordu. Durumu fark eden Persliler testiler dolusu bu yerel baldan topladılar ve onları Roma askerleri bulsun diye orada bıraktılar. Roma askerleri balları buldular ve yediler. Baldan zehirlenen askerler savaşamayacak duruma geldiler ve Pers ordusu geri dönüp 1000 kadar Roma askerini öldürdüler.

Sonuç

Ormangülleri familyasına ait her bitki grayanotoksin içermemektedir ve bu yüzden onlardan elde edilen her ürün zehirli değildir. Örneğin Himalaya dağları çevresinde "balu" adıyla bilinen Rhododendron anthopogon yapraklarından hazırlanan ilaçlar alternatif tıpta bağırsak ağrıları için kullanılmaktadır. Aynı şekilde Rize'de "beyaz komar" olarak adlandırılan Rhododendron türü bitkiden elde edilen Anzer balı da yaraların üstüne sarılarak merhem olarak kullanılmaktadır.

Ayrıca deli balın toksik etkilerini göstermesi için günde bir çay kaşığından (yaklaşık 3 gram) fazla tüketilmesi gerekmektedir. O yüzden tüketileceği zaman mutlaka ölçülü ve mümkünse doktor kontrolünde tüketilmelidir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
52
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 27
  • İnanılmaz 16
  • Korkutucu! 13
  • Muhteşem! 12
  • Merak Uyandırıcı! 11
  • Bilim Budur! 10
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 10
  • İğrenç! 4
  • Güldürdü 3
  • Umut Verici! 2
  • Üzücü! 2
  • Grrr... *@$# 2
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • ^ A. I. Root. (1954). The Abc And Xyz Of Bee Culture. Yayınevi: The A. I. Root Company.
  • ^ Texas A&M University. How Eating ‘Mad Honey’ Cost Pompey The Great 1,000 Soldiers. (3 Kasım 2014). Alındığı Tarih: 23 Ekim 2020. Alındığı Yer: Texas A&M University | Arşiv Bağlantısı
  • M. Andrei. Ome Other Feature Post The Bizarre History Of Mad Honey: Sweetener, Psychedelic, Weapon Of War. (31 Mayıs 2016). Alındığı Tarih: 24 Ekim 2020. Alındığı Yer: ZME Science | Arşiv Bağlantısı
  • C. Salman, et al. (PDF, 2009). Grayanotoksin (Andromedotoxin) İntoksikasyonundan Kaynaklanan Bradikardi, Hipotansiyon Ve Hipoglisemi.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 14:15:59 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9474

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. Çolak, et al. Deli Bal Nedir? Yiyenleri Kolayca Zehirleyen Toksik Bal Nasıl Üretilir ve Tarihte Nasıl Kullanıldı?. (24 Ekim 2020). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9474
Çolak, C., Bakırcı, Ç. M. (2020, October 24). Deli Bal Nedir? Yiyenleri Kolayca Zehirleyen Toksik Bal Nasıl Üretilir ve Tarihte Nasıl Kullanıldı?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9474
C. Çolak, et al. “Deli Bal Nedir? Yiyenleri Kolayca Zehirleyen Toksik Bal Nasıl Üretilir ve Tarihte Nasıl Kullanıldı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 24 Oct. 2020, https://evrimagaci.org/s/9474.
Çolak, Canberk. Bakırcı, Çağrı Mert. “Deli Bal Nedir? Yiyenleri Kolayca Zehirleyen Toksik Bal Nasıl Üretilir ve Tarihte Nasıl Kullanıldı?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, October 24, 2020. https://evrimagaci.org/s/9474.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close