COVID-19 Pandemisinin Bir Diğer Yüzü: Plastik Atıklar!

COVID-19 hastalığı devam ederken yalnızca insan sağlığını değil, aynı zamanda doğayı da tehdit ediyor. Virüs yıkımına devam ederken, yüz maskelerinin ve eldivenlerin üretimi ve kullanımı da önemli ölçüde artıyor. Bu ürünlerin çoğu plastik veya diğer plastik türevlerini içeriyor.

Plastikler, mükemmel bir mukavemet/ağırlık oranına sahiptir ve bu nedenle tek kullanımlık tıbbi ekipmanların üretiminde yaygın olarak tercih edilirler. Ne var ki bu, COVID-19 pandemisinde yüz maskelerinin kullanımının kısa sürede milyonlarca ton plastik atığa neden olmasıyla sonuçlanmıştır.

Eğer geçmiş veriler güvenilir bir gösterge ise, COVID-19 pandemisinden korunmak için kullanılan maske ve eldivenler, diğer bir ismi ile "kişisel koruyucu ekipman" (KKE) malzemelerinin %75'inin çöplüklerde veya denizlerde yüzerek sonuçlanması bekleniyor; çünkü sanılanın aksine plastik, dikkate değer miktarda geri dönüştürülen bir malzeme değildir. Artık neredeyse her yerde bulunan bir plastik kaynağı olan kişisel koruyucu ekipmanlar, kullanılıp doğaya atıldıktan sonra mikroplastiklere ayrışarak havayı, suyu ve toprağı kirletiyor.

Dünyada şu anda her ay 65 milyar eldiven kullanılıyor. Yüz maskelerinin kullanımın sayısı ise neredeyse bunun iki katı: ayda 129 milyar. Bu, dakikada 3 milyon yüz maskesi kullanılması demek!

Ayrı bir çalışma, her gün 3.4 milyar yüz maskesinin veya yüz siperliğinin çöpe atıldığını bildiriyor. Asya'nın günlük 1.8 milyar yüz maskesini çöpe attığı tahmin ediliyor. Bu, Dünya'daki kıtalar arasındaki en yüksek sayı. Dünya'nın en büyük nüfusuna (1,4 milyar) sahip olan Çin, günde yaklaşık 702 milyon yüz maskesini çöpe atıyor.

Sci-Tech

Yüz Maskeleri Geri Dönüştürülebilir Mi?

Yüz maskeleri, eldivenler ve mendiller, başta polipropilen ve polyester olmak üzere, doğada onlarca hatta yüzyıllarca yıl kalacak ve giderek daha küçük mikroplastiklere ve nanoplastiklere parçalanacak olan, çok sayıda plastik elyaf içeren malzemelerden yapılır.

Bu tek kullanımlık kişisel koruyucu ekipmanların içinde bulunan polipropilen ve polyester, geri dönüşüm yapılabilmesi için gereken "saf ve tek malzeme akışı"na ayrılamaz; yani diğer plastiklerden kolay kolay ayrılamaz. Bu yüzden bu ürünler, çoğu belediye sisteminde geri dönüştürülemez. Ayrıca o kadar küçüktürler ki, geri dönüşüm makinelerine takılıp arızalara neden olurlar. Bu nedenle bu malzemeler, herhangi bir geri dönüşüm kutusuna atılmamalıdır.

Yıkanabilen ve Tekrar Kullanabilen Maskeler bir Çözüm Olabilir mi?

Bir araştırma, yıkama ve kurutma işleminin maskelerin viral partikülleri filtreleme yeteneklerini azaltmadığından, yeniden kullanılabilir bez maskeler 1 yıla kadar etkili olabileceğini gösterdi. Colorado Üniversitesi'nde yardımcı doçent olan çalışmanın baş yazarı Marina Vance şöyle diyor:

Sürdürülebilirlik için iyi bir haber. Yıkadığınız, kuruttuğunuz ve yeniden kullandığınız o pamuklu maske? Muhtemelen hâlâ iyidir, atmayın.

Araştırmacılar, çift katmanlı pamuk kareleri oluşturdular, bunları bir yıl boyunca tekrar tekrar yıkama ve kurutma işlemlerinden geçirdiler ve yaklaşık her yedi temizleme döngüsü arasında test ettiler. Maskeler, araştırmacıların tutarlı bir hava ve havadaki partikül akışını kontrol edebilecekleri bir çelik huninin bir ucuna monte edildi. Maskeleri nefesimizin maske üzerindeki etkisini taklit etmek için yüksek nem seviyeleri ve sıcaklıklar ile gerçekçi ve gerçek yaşam koşulları kullanarak test ettiler.

Çalışma; pamuklu bez maskelerin, virüsün seyahat edebileceği 0,3 mikronluk en küçük parçacık boyutunun %23'üne kadar filtrelendiğini buldu. Araştırmacılar, karşılaştırmalı olarak, cerrahi maskelerin üzerindeki pamuklu maskelerin %40'a yakın filtreleme verimliliğine ulaştığını söyledi. KN95 ve N95 maskeleri, bu parçacıkların %83-99'unu filtreleyerek en iyi performansı gösterdi.

Sonuç olarak yıkanabilen bez maskelerin tek başına diğer cerrahi maskeler gibi yüksek bir koruma yaptığını, bez maskelerin tek başına cerrahi maskeler yerine tercih edilmesini elbette söyleyemeyiz. Fakat çift cerrahi maske kullanıyorsanız, ikinci cerrahi maskenin yerine pamuklu maske kullanımının da etkili olabileceği söylenebilir - ki bu da daha az tek kullanımlık maske kullanımına neden olur. Ama bu gibi küçük değişiklikler tek başına küresel boyutta çok bir fark yaratamaz.

Mevcut Çözümler

Birleşmiş Milletler Çevre Ajansı (UNEP) başkanı Inger Andersen tarafından onaylanan "Plastik Dalgayı Kırmak: Okyanuslardaki Plastik Kirliliğini Durdurmaya Yönelik Yolların Kapsamlı Bir Değerlendirmesi" adlı çalışma, önlem alınmazsa, atılan plastik miktarının 2040 yılına kadar yılda 11 milyon tondan 29 milyon tona, yani yaklaşık üç katına çıkacağını tahmin ediyor.

Ancak aynı dönemde plastik kirliliğinin yaklaşık %80'i, yalnızca yetersiz düzenlemelerin ve iş modellerinin değiştirilmesi, plastik üretiminin azalmasına yol açan teşviklerin getirilmesiyle ortadan kaldırılabilir. Önerilen diğer önlemler arasında, daha kolay geri dönüştürülebilen ürünler ve ambalajlar tasarlamak ve özellikle düşük gelirli ülkelerde atık toplamayı genişletmek yer alıyor.

Pew/Systemiq raporu, en iyi senaryoda bile, her yıl 5 milyon metrik ton plastiğin okyanusa sızacağını gösteriyor. Raporun yazarlarına göre, teknolojik ilerlemelere yol açan yenilik ve yatırımda çarpıcı bir artış, sorunla kapsamlı bir şekilde ilgilenmek için gerekli olacaktır.

Ayrıca UNCTAD, hükümetleri doğal lifler, pirinç kabuğu ve doğal kauçuk gibi toksik olmayan, biyolojik olarak parçalanabilen veya kolayca geri dönüştürülebilir alternatifleri teşvik etmeye çağırıyor. Bu ürünler daha çevre dostu olacak ve gelişmekte olan ülkeler pek çok plastik ikamesinin ana tedarikçisi olduğundan, yeni işler sağlamanın ek faydasını sağlayabilir. Örneğin Bangladeş, dünyanın önde gelen jüt ihracatı tedarikçisi iken, aralarında Tayland ve Fildişi Sahili, doğal kauçuk ihracatının büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Pew'in çevreden sorumlu başkan yardımcısı Tom Dillon şöyle diyor:

Okyanustaki plastik kirliliğine tek bir çözüm yok, ancak hızlı ve uyumlu eylemlerle plastik dalgayı kırabiliriz. Daha ​​az atık, daha iyi sağlık sonuçları, daha fazla istihdam ve hem insanlar hem de doğa için daha temiz ve daha esnek bir çevreye yatırım yapabiliriz.