Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Mikroplastik Nedir? Canlılara ve Çevreye Nasıl Zarar Verir?

Mikroplastik Nedir? Canlılara ve Çevreye Nasıl Zarar Verir? National Geographic
Bir insanın parmağında duran mikroplastikler.
5 dakika
626
Tüm Reklamları Kapat

Mikroplastikler; plastik kirliliği sonucu oluşan, uzunluğu 5 milimetreden küçük olan plastik parçalarıdır. Mikroplastikler, polimer katkı maddelerinin karışımından oluşan katı plastik parçacıklardan meydana gelir.[1], [2]

Plymouth Üniversitesinde deniz biyolojisi profesörü olan Richard Charles Thompson yazdığı bir makalesinde, gözlemlediği küçük plastik parçalarına "mikroplastikler" ismini vererek bu terimi ilk kullanan kişi olmuştur. Thompson, mikroplastik terimini ilk kullanan kişi olsa da mikroplastik parçalarının boyutlarını resmi olarak ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi ve Avrupa Kimyasallar Ajansı belirlemiştir.[1], [2]

Tüm Reklamları Kapat

Mikroplastik Kaynakları

Doğada asırlar boyunca yok edilemeyen plastiklerin, mikroplastik boyutuna kadar parçalanması çok fazla zaman alabilmektedir. Mikroplastikler, her türlü plastiğin bozulması ve parçalanması sonucu oluşabilse de en çok mikroplastik yaratan plastik malzeme türlerinden bazıları şunlardır:

  • Araç lastikleri, araç hareket halindeyken yol ile arasında oluşan sürtünme kuvvetinden dolayı aşınır ve küçük parçacıklar bırakır. Ayrıca tek tür bir lastiğin bütün bir yıl boyunca kullanılmamasından dolayı daha farklı araç lastikleri üretilmesi gerekir. Bundan dolayı çevreye daha fazla işlenmiş plastik malzeme saçılır.
  • Kıyafet endüstrisinde kullanılan naylon ve polyester gibi sentetik elyaflar, kıyafetlerde (özellikle de spor kıyafetlerinde) sıklıkla kullanılır. Çamaşır makinesinde yıkanan bu kıyafetler küçük elyaf parçalarını döküp çamaşır makinesinin filtresini doldurabilir. Filtreyi aşan küçük parçacıklar kanalizasyon ile suya karışabilir.
  • Özellikle sabun gibi temizlik malzemelerinde bulunan plastik türevli mikro boncuklar, arıtma tesislerinin filtrelerinden geçerek suya karışabilir. Dünyadaki arıtma tesislerinden günde 160 trilyon litre su geçtiği düşünülürse, tek bir günde yaklaşık 8 trilyon mikro boncuğun suya karıştığı hesaplanabilir.[3]

Mikroplastiklerin Sınıflandırılması

Mikroplastikler; oluşum süreçlerine ve ana kaynaklarına göre primer (birincil) mikroplastikler ve sekonder (ikincil) mikroplastikler olmak üzere iki sınıfa ayrılır.

Tüm Reklamları Kapat

Primer (Birincil) Mikroplastikler

Birincil mikroplastikler, kasten üretilen küçük plastiklerdir. Genellikle kozmetikte, kişisel bakım ürünlerinde, temizlik malzemelerinde ve kumlama makinelerinde kullanılmak için üretilir. Bunlara örnek olarak kişisel bakım ürünlerinde bulunan mikro boncuklar, endüstriyel üretimde kullanılan plastik peletler ve sentetik tekstillerde kullanılan plastik lifler verilebilir.

Birincil mikroplastikler doğaya çeşitli yollarla karışmaktadır. Örneğin, atık su sistemlerine karışan kişisel bakım ürünlerinin atıkları ve tekstil ürünlerinin taşınması veya üretimi sırasında oluşan bir hatadan (aşınma ve parçalanma gibi) dolayı yaşanan kayıplar sonucunda çevreye birincil mikroplastikler karışabilir.[4]

Sekonder (İkincil) Mikroplastikler

İkincil mikroplastikler; pet şişeler, kasalar, halatlar ve ağlar gibi büyük plastiklerin bozulmasıyla oluşan düzensiz plastik parçalarıdır. Oluşum nedenleri genellikle mekanik ayrışmalar olsa da kimyasal ayrışmalar da bu mikroplastik türünün oluşmasına neden olabilmektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Zaman içerisinde, Güneş ışığına maruz kalmanın neden olduğu bozulmalar da dahil olmak üzere fiziksel ve biyolojik etkenlerin bir sonucu olarak büyük plastikler, mikroplastik boyutuna parçalanabilir.

Büyük plastikler, çeşitli aşınmalar sonucunda parçalanabilir ve mikroplastikleri oluşturabilir.
Büyük plastikler, çeşitli aşınmalar sonucunda parçalanabilir ve mikroplastikleri oluşturabilir.
Pixabay (@pasja1000)

Nanoplastikler

Mikroplastik sınıflandırmasında bulunmayan nanoplastikler, 1 μm'den (yani 1000 nanometre) daha küçük boyutta olan plastik parçacıklardır. Nanoplastikler, mikroplastiklerden yüzlerce hatta binlerce kat daha küçük boyutta olabildiği için tespit edilmeleri çok zordur. Mikroplastikler gibi kolayca birikim yapabilen nanoplastikler, canlı yaşamı için sorun teşkil etmektedir.

Nanoplastiklerin insan vücuduna geçişi hakkında 2019 yılında yapılan bir çalışmada hazır çay poşetlerindeki naylondan ve polietilen tereftalat poşet malzemesinden milyarlarca nanoplastiğin içilen çaya geçtiği gösterilmiştir.[5]

Mikroplastiklerin Zararları

Mikroplastikler, canlı ve çevre sağlığı için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Denizler, göller ve nehirler gibi su kaynaklarında yoğun miktarda bulunan mikroplastikler, su yaşamının tüm katmanlarını olumsuz etkileyebilir. Deniz canlıları, bu parçacıkları besin zincirine dahil ederek insanlar dahil olmak üzere birçok canlı türünün sağlığına zarar verebilirler. Ayrıca mikroplastiklerin toprağa ve havaya yayılması, tarım ürünlerini ve soluduğumuz havanın kalitesini etkileyebilir.

Mikroplastiklerin Çevreye Etkisi

Mikroplastikler, Dünya'nın herhangi bir noktasında bulunabilirler. Dünyanın en derin noktası olan Mariana Çukuru'ndan tutun dünyanın en yüksek noktası Everest Dağı'na kadar her yerde plastik kirliliği problemi yaşanmaktadır. Bu plastik atıkların mikroplastik parçalarına ayrıldığını gösteren bir çalışma henüz bulunmasa da muhtemelen gelecek yıllarda konum ve rakım fark etmeksizin her yerde mikroplastik parçaları görülecektir.

Tüm Reklamları Kapat

Mikroplastiklerin biriktiği yerlerde hem çevre kirlenmekte hem de o çevrede yaşayan canlıların yaşam kalitesi düşmektedir. Bu birikmelerin yarattığı bazı problemler şunlardır:

  • Mikroplastiklerin biriktiği ortamlarda yaşayan bitkilerin, mikroplastikleri toprak aracılığıyla köklerine aldıkları kanıtlanmıştır. Bu durum hem bitkilerde hem de o bitkiler ile beslenen hayvanlarda mikroplastik birikimine sebep olmaktadır.
  • Mikroplastikler özellikle okyanus ve deniz gibi sulak alanların yüzeyinde birikmektedir. Bu yüzden sucul ekosistemler doğrudan zarar görmektedir.
Denizlerdeki mikroplastik birikimini gösteren bir fotoğraf.
Denizlerdeki mikroplastik birikimini gösteren bir fotoğraf.
NIST

Mikroplastiklerin Canlılara Olan Zararları

Günümüzde çok fazla plastik kullanılmasından dolayı kimyasallardan oluşan çokça mikroplastik atık oluşmaktadır. Bu atıkların Dünya'daki habitatlara karışması sonucu hayvanlar; beslenme, solunum ve üreme gibi yaşamsal faaliyetlerinde sıkıntılar yaşar.

Zooplanktonlar, midyeler, yumuşakçalar, balıklar, penguenler, farklı deniz kuşları, deniz kaplumbağaları ve köpekbalıkları gibi deniz canlılarında tespit edilen mikroplastikler; beslenme davranışlarında farklılaşma, kütle kaybı, bağırsaklar yaralanmaları, iltihaplanma, gelişim bozuklukları ve üreme bozukluklarına neden olmaktadır. Martı ve güvercin gibi birçok kuş çeşidi ise, aldıkları besinlerde bulunan mikroplastik parçaları yüzünden iltihaplanma, boğaz ile bağırsaklarda yırtılma ve gelişim bozuklukları yaşamaktadır.

Mikroplastiklerin İnsanlara Olan Zararları

Mikroplastikler insan vücuduna çeşitli yollarla girebilir. Bu durum insan sağlığını önemli ölçüde tehdit etmektedir. Çünkü mikroplastikler insan sağlığına zararlı kimyasallar içermektedir. Bu zararlı mikroplastiklerin insan vücuduna giriş yollarından bazıları şunlardır:

  1. Mikroplastiklerin bol bulunduğu ortamda yaşayan bitkiler, mikroplastikleri gövdelerine alır. Eğer insanlar bu bitkileri gıda olarak tüketirse vücutlarına mikroplastik girişi olur.
  2. Özellikle hava kirliliğinin fazla olduğu şehirlerde yaşayan insanlar, solunum yoluyla içinde mikroplastikler de bulunmak üzere yüklüce toz ve insan sağlığına zararlı maddeyi vücutlarına alırlar.
  3. Deniz veya okyanusa sınırı olan ülkelerde deniz ürünleri yoluyla mikroplastik alımı oldukça fazladır. Bunun sebebi, deniz ve okyanusların tabanlarında çok fazla mikroplastik bulunması ve deniz canlılarının da bu mikroplastikleri dolaylı olarak vücutlarına almalarıdır.
  4. 2021 yılının ocak ayında yayımlanan araştırmaya göre çalışmaya katılan 6 gebe kadından 4'ünün plasentasında toplamda 12 mikroplastik parça tespit edilmiştir.[6]
İnsan plasentasında bulunan mikroplastiklerin mikrofotoğrafları.
İnsan plasentasında bulunan mikroplastiklerin mikrofotoğrafları.
ScienceDirect

Plastikler, yaşadığımız çevreyi kirletmesinden tutun doğmamış bir bebeğin sağlığında dahi olumsuz etkiler oluşturmaktadır. Plastiklerin çevreye ve canlılara olan zararını ciddiye almak ve bu zararları en aza indirmek için çalışmalar yürütmeye başlamak çok büyük bir önem taşımaktadır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
19
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 2
  • Üzücü! 1
  • Korkutucu! 1
  • Muhteşem! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 0
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Sıkça Sorulan Sorular

Mikroplastikler; plastik kirliliği sonucu oluşan, uzunluğu 5 milimetreden küçük olan plastik parçalarıdır. Mikroplastikler, polimer ve fonksiyonel katkı maddelerinin karışımından oluşan katı plastik parçacıklardan oluşur.

Mikroplastikler, oluşum ve ana kaynaklarına göre 2 sınıfa ayrılır. Bunlar primer (birincil) ve sekonder (ikincil) mikroplastiklerdir. Bunun dışında nanoplastik sınıflandırılması da mevcuttur.

Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/12/2023 23:24:57 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/15353

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Nükleer Enerji
Hidrotermal Baca
Filogenetik
Kimyasal Element
Viroloji
Orman
Karanlık
Normal Doğum
İfade
Ufo
Safsata
Karbonhidrat
Çeşitlilik
Elektrik
Olumsuz
Santigrat Derece
Küresel Salgın
Doku
Dalga Boyu
Ortak Ata
İklim Değişikliği
Albert Einstein
Sars Mers
Elektrokimya
Jeoloji
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
"Güneş Tanrıçası": Var Olmaması Gereken Bir Parçacık Daha Keşfedildi!
Ölülerin Kimliği Nasıl Teşhis Ediliyor?
Ölülerin Kimliği Nasıl Teşhis Ediliyor?
Sonsuz Enflasyon: Büyük Patlamadan Önce Ne Vardı?
Sonsuz Enflasyon: Büyük Patlamadan Önce Ne Vardı?
OceanGate Faciası: Titanik'e Giden Araca Tam Olarak Ne Oldu?
OceanGate Faciası: Titanik'e Giden Araca Tam Olarak Ne Oldu?
Kulaklarınız Neden Çınlıyor?
Kulaklarınız Neden Çınlıyor?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Y. T. Yılmaz, et al. Mikroplastik Nedir? Canlılara ve Çevreye Nasıl Zarar Verir?. (22 Ekim 2023). Alındığı Tarih: 1 Aralık 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/15353
Yılmaz, Y. T., Civan, Ç., Ulutaş, . (2023, October 22). Mikroplastik Nedir? Canlılara ve Çevreye Nasıl Zarar Verir?. Evrim Ağacı. Retrieved December 01, 2023. from https://evrimagaci.org/s/15353
Y. T. Yılmaz, et al. “Mikroplastik Nedir? Canlılara ve Çevreye Nasıl Zarar Verir?.” Edited by Çınar Civan. Evrim Ağacı, 22 Oct. 2023, https://evrimagaci.org/s/15353.
Yılmaz, Yusuf Taha. Civan, Çınar. Ulutaş, . “Mikroplastik Nedir? Canlılara ve Çevreye Nasıl Zarar Verir?.” Edited by Çınar Civan. Evrim Ağacı, October 22, 2023. https://evrimagaci.org/s/15353.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close