Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

"Bu da Benim Fikrim" Safsatası: Neden İstediğinize İnanamazsınız ve Fikirlerinizi Neden Gerekçelendirmek Zorundasınız?

"Bu da Benim Fikrim, Sana Ne!" Diyemezsiniz; Bir Fikriniz Varsa ve Onu Dillendiriyorsanız, Aynı Zamanda Onu Gerekçelendirmekle de Mükellefsiniz!

"Bu da Benim Fikrim" Safsatası: Neden İstediğinize İnanamazsınız ve Fikirlerinizi Neden Gerekçelendirmek Zorundasınız? Bustle
5 dakika
6,552
Evrim Ağacı Akademi: Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar Yazı Dizisi

Bu yazı, Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar yazı dizisinin 60. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Tartışma Nedir? Münazara Yapmanın Önemi Nedir? Tartışmalarda Bilimsel Argümanlar Nasıl Üretilir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Podcast
9:44
İrem Öznur Kılıç
Seslendiren
Bionluk Logo sponsorluğunda seslendirildi.
58
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Her yıl, öğrencilerimle şu iki şeyi mutlaka yapmaya çalışırım: İlki, öğrencilerimin her birine birer "filozof" olarak hitap ederim. Biliyorum, biraz klişe, ama bu genelde onları aktif öğrenme konusunda cesaretlendiriyor. İkincisi, şöyle bir şey derim:

Eminim bir tartışmada bir kere de olsa şu sözü duymuşsunuzdur: "İstediğine inanabilirsin, o da senin görüşün." (İng: "You're entitled to your opinion.) Belki bunu kendiniz bile söylemişsinizdir. Kim bilir, belki bir tartışmayı başlatmak ya da bitirmek için... Ama bu sınıfa girdiğiniz andan itibaren bu cümleyi kuramazsınız. Bu sınıfta sadece sağlam bir argümanla savunabildiğiniz görüşleri dile getirebilirsiniz.

Bu kuralı biraz katı mı buldunuz? Belki... Ama felsefe öğretmenleri olarak öğrencilerimize bir borcumuz var: Onlara, bir argümanın nasıl kurulması ve savunulması gerektiğini ve bir argüman savunulamaz duruma geldiğinde bunu ayırt etmeyi öğretmekle mükellefiz.

Tüm Reklamları Kapat

"Bu da benim görüşüm." veya "İstediğime inanırım, kime ne?" gibi cümleler, karşıt görüşün fikirlerini çürütmek amacıyla kullanıldığında bir mantık safsatasına dönüşen kalıp cümlelerdir. Genelde "kırmızı sazan (tahrik) safsatası" veya "düşünce öldürücü klişe" altında değerlendirilir. Bu safsata, kimi zaman "Bu konuda anlaşamayacağımız konusunda anlaşabiliriz." şeklinde de sunulabilir.

Ancak bu cümlelerdeki problem, genellikle yanlış olduğu apaçık olan inançların korunması için kullanılmasındadır. Karşı taraf bu cümleden sonra genelde "İstediğimi düşürüm, istediğimi söylerim." der ve sizi, diğer düşüncelere saygısızlıkla suçlar. Ancak bir kişinin herhangi bir şeyi düşünme veya onu ifade etme özgürlüğünün olması, düşündüğü veya ifade ettiği şeyin geçerliliğinden tamamen bağımsız bir konudur; dolayısıyla bunu dile getirmek, malum olanın ilânı değil, bariz bir tartışmayı saptırma veya erken sonlandırma yöntemidir.

Tüm Reklamları Kapat

Ayrıca bu argüman, akıllıca kullanıldığında, bir konuda uzman olanlarla olmayanlar arasında tartışmaları çok tehlikeli bir yere sürükleyen, yanlış bir denkliğe de kapı aralamaktadır.

Görüş Nedir?

Öncelikle şunu sorarak başlamalıyız: "Görüş" dediğimiz şey, nedir?

Platon görüş, inanç (doxa) ve kesin bilgi arasındaki farkları öyle bir belirledi ki, bugün bile o tanım geçerli sayılıyor: Görüşler, "1+1=21+1=2" ve "Köşesi olan daire yoktur." gibi kesin ve apaçık yargılar yerine, bir miktar öznellik ve belirsizlik barındırır. Ama unutmayın, "görüş" dediğiniz şey şu skaladaki herhangi bir şey olabilir:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

  1. tatlar, bireysel zevkler ve kişisel tercihler,
  2. çoğu insanı ilgilendiren sağduyu veya politika gibi konulardaki sorular,
  3. hukuk ve bilim gibi teknik bilgi ve eğitim gerektiren konular.

Birinci gruptaki görüşler (yani kişisel zevkler ve bireysel tercihler) tartışılacak şeyler değillerdir. Çilekli dondurmanın çikolatalı dondurmadan daha iyi olduğunu tartışmak aptallık olur. Ama burada asıl sorun, bazen dolaylı da olsa ikinci ve üçüncü gruptaki konular da sanki böyle zevklermiş gibi, "tartışılmaz" kategorisine koyuluyor olmasıdır. Bu, bazı heyecanlı insanların, immünologlar ve iklim bilimcilerin aktardığı bilgilere katılmamalarının ve diğer insanların kendi görüşlerine "saygı duyma zorunluluğu" olduğunu düşünmelerinin ana sebebidir.

Örneğin aşı karşıtlarının toplanma yerlerinden biri olan Avusturalya Aşı Ağı'nın başkanı olan Meryl Dorel, hiçbir tıbbi eğitimi olmamasına rağmenü aşılar hakkında "görüş" belirtme hakkını şöyle savunuyor:

Bilim insanı olmamasına rağmen ünlü rapçi Bob Brown nükleer silahlar hakkında görüş belirtebiliyorsa, herhangi biri de aşılar hakkında yorum yapabilir.

İyi ama, kimse Dr. Brown'ın nükleer füzyon konusunda yetkili olduğunu söylemiyordu ki... Çünkü Bob Brown, sadece bilimin ışığında, politik düşüncelerini paylaşıyordu; bilimin kendisi hakkında bir görüş belirtmiyordu.

Daha da önemlisi şu: Bir inanca yönelik bir itirazda bulunulduğunda, inancına itiraz edilen kişinin "istediği görüşe inanma hakkı olduğunu" söylemesi, itirazı çürütmek veya inancı makul bir şekilde gerekçelendirebilmek için gerekli olan rasyonel adımları atma yükü altına girmek yerine, kişinin tartışmadan kaçabilmesini sağlamaktadır.[1], [2]

Görüş Sahibi Olmak Ne Demektir?

Peki, "görüş sahibi" olmak ne demektir?

Tüm Reklamları Kapat

Eğer "Bu benim görüşüm." demek, birinin her istediğini düşünmesini ve söyleyebilmesini engellenemeyeceği anlamında kullanılıyorsa, bu, oldukça doğrudur; ama bir o kadar da önemsizdir. Kimse sizi aşıların otizme sebep olduğunu söylemekten alıkoyamaz; aşıların tamamen güvenli olduğu ve otizme hiçbir şekilde sebep olmadığı yüzlerce kere ispatlanmış olsa da...

Ama "Bu benim görüşüm." demek, "görüşünüzün doğru bilgiler yelpazesi içinde ciddi ve değerli bir hipotez olarak yer alması gerektiğini" iddia etmek demekse, bu açıkça yanlıştır. Çünkü bu yaklaşım, "doğru" ve "yanlış" arasındaki ayrımı bulanıklaştırır. Filozof Patrick Stokes, bunu şöyle anlatıyor:

Bu tür cümleler problemlidir, çünkü belli bir konuda sadece bir tarafın yeterli donanımı varken, konuyla ilgili tarafların her ikisinin de eşit miktarda duyulmayı hak ettiğini ileri sürer.

Bir örnek verelim: 1 Ekim 2012 Pazartesi günü, ABC TV'nin Mediawatch adlı haber programında, Avusturalya'daki yerel kızamık salgını hakkında WIN TV'den alınan bir röportaj yayınlandı. WIN TV, yorum yapması için aşı karşıtı Meryl Dorel'ı çağırmıştı. Röportajın yayınlanması üzerine izleyicilerden şikâyet alan WIN TV, yayının "tarafsız ve adil olması için yapıldığını, haber kanallarında seçkin tıp uzmanları kadar aşı karşıtlarının da olmasının, aşı olup olmamaya karar verecek halkın doğru karar verebilmesi için için gerekli olduğunu" açıkladı.

Ama bu yaklaşım, teknik bilgi gerektiren konularda bile, bu bilgiye sahip olanlar ve olmayanlara aynı söz hakkının verilmesi anlamına gelir. Aslında bu tepki, bilime yönelik politikaya yönelik bir eleştiri olsaydı, mantıklı olabilirdi. Fakat bu "tartışma", bilimin kendisi hakkında olduğundan, tartışmak için gerekli bilgiye sahip olmayan kitlelerin kime ne kadar söz hakkı verileceğini belirlemesi oldukça yanlıştır. Haber sunucusu Jonathan Holmes, benden çok daha açık konuşuyor:

Tüm Reklamları Kapat

Bir tarafta kanıtlar var, diğer tarafın ise zırvalar... Bir muhabirin görevi, zırvacılarla yetkin uzmanların yorumlarına aynı süreyi vermek değildir.

Burada anlaşılması gereken şudur: Bir fikre sahip olmak, size o fikirle ilgili bazı sorumluluklar yükler. Bu sorumlulukların başında, o fikri savunmanızın ardındaki gerekçeleri sunmak (buna "rasyonel sahibiyet" denir) ve bu gerekçeleri tartışmaya açmak (buna "rasyonel sorumluluk" denir) gelir.

Bu tür şeylere aşı karşıtlarının verdiği cevaplar tahmin edilebilecek şeylerdir: Mediawatch'ın internet sitesinde yaptığı yorumunda, Meryl Dorel, ABC'yi "bilimsel bir konuda açıkça sansür yapmakla" suçladı. Bu suçlama, Meryl Dorel'in görüşlerinin ciddiye alınmamasıyla bu görüşlere "sahip olmayı" ve onları paylaşmayı karıştırdığını gösteriyor. Ya da Andrew Brown’ın meşhur betimlemesiyle: "Bir tartışmayı kaybetmek ile tartışma hakkını kaybetmeyi karıştırdığını" gösteriyor.

Özetle, bir dahaki sefere birinin "Bu benim görüşüm." dediğini duyarsanız, ona böyle bir görüşe sahip olma hakkına neden sahip olduğunu düşündüğünü sorun. Hiçbir sonuç alamasanız da, en azından daha keyifli bir tartışma yapma fırsatınız olur.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar Yazı Dizisi

Bu yazı, Mantık Hataları, Bilişsel Önyargılar ve Safsatalar yazı dizisinin 60. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Tartışma Nedir? Münazara Yapmanın Önemi Nedir? Tartışmalarda Bilimsel Argümanlar Nasıl Üretilir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
79
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 60
  • Muhteşem! 9
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • İnanılmaz 4
  • Güldürdü 2
  • Umut Verici! 1
  • İğrenç! 1
  • Bilim Budur! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: The Conversation | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 00:54:39 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11502

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
P. Stokes, et al. "Bu da Benim Fikrim" Safsatası: Neden İstediğinize İnanamazsınız ve Fikirlerinizi Neden Gerekçelendirmek Zorundasınız?. (25 Şubat 2022). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11502
Stokes, P., Korkmaz, A. Y., Bakırcı, Ç. M. (2022, February 25). "Bu da Benim Fikrim" Safsatası: Neden İstediğinize İnanamazsınız ve Fikirlerinizi Neden Gerekçelendirmek Zorundasınız?. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/11502
P. Stokes, et al. “"Bu da Benim Fikrim" Safsatası: Neden İstediğinize İnanamazsınız ve Fikirlerinizi Neden Gerekçelendirmek Zorundasınız?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 25 Feb. 2022, https://evrimagaci.org/s/11502.
Stokes, Patrick. Korkmaz, Ali Yiğit. Bakırcı, Çağrı Mert. “"Bu da Benim Fikrim" Safsatası: Neden İstediğinize İnanamazsınız ve Fikirlerinizi Neden Gerekçelendirmek Zorundasınız?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, February 25, 2022. https://evrimagaci.org/s/11502.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close