Veganizm Nedir ve Ne Değildir?

Veganizm Nedir?

Sanılanın aksine veganizm sadece hayvansal gıda yememek anlamına gelmez. Domuz yememek ≠ İslam gibi düşünebilirsiniz. Şüphesiz bir Müslüman domuz eti yemeyecektir ancak bu domuz yemeyen herkese Müslüman denebileceği anlamına gelmez. Bu yalnızca Müslüman olmanın bir parçasıdır.

Türkiye Vegan Derneği'nin tanımına göre veganizm, hayvanların gıda, giyim veya herhangi bir amaçla maruz kaldıkları sömürünün her türlüsünden kaçınmamız gerektiğini savunan felsefi bir düşünce sistemidir.

Peki neden?

Örneğin, yün neden etik değildir? Çünkü bir hayvanla dostluk harici kurulan her ilişki suistimale açıktır ve suistimal edilecektir. Bunu şöyle düşünün: Çocuğunuzun videosunu çekmek esasen kötü bir şey değildir, ancak ebeveynler bunu para kazanacakları bir işe dönüştürürse bu etik olarak yanlış görülür. Çünkü çocuğunuzdan bekleyeceğiniz tek şey sevgi olmalıdır, para değil.

Yünden yastık yapmak ideal bir dünyada etik olabilir, hatta et yemek dahi etik hâle getirilebilir. Örneğin, ormanda yürürken ölü bir hayvan bedeni buldunuz… Yani mantarlar yiyeceğine siz yiyebilirsiniz. Buna kimse karşı çıkmaz—tabii ki sağlık açısından uygun olmayabilir ama bu sizin tercihiniz. Ancak işin devamında, etin tadını sevdiğiniz için gidip hayatta olan bir ceylanın boğazını kesmek etik olmayacaktır. Veya bunu başkalarının yapması için para ödemek de etik olmayacaktır.

İnsanlar bazen veganların neden bazı şeylerden kaçındığını anlayamıyor ya da saçma bulabiliyor. Ama işin içine girip araştırdığınızda, bal veya yün gibi masum görünen ürünlerin bile ne büyük zulümlerle marketlere ulaştığını görebiliyorsunuz.

Peta

İşte bu tür suistimallere mahal vermemek adına ve esasen bunların hiçbirinin bir zorunluluk olmaması nedeniyle, basitçe alternatiflerini kullanıyoruz. Kahvaltıda bal yerine reçel yiyoruz, yün yerine pamuk yastıklar kullanıyoruz, etli kuru fasulye pilav yerine etsiz kuru fasulye pilav yiyoruz. Ve bunlar zor değil. Ayrıca pahalı da değil. Basit bir soru: Elma mı daha pahalı, biftek mi? Bazılarınız bitkisel sütlerin inek sütünden pahalı olduğunu söyleyebilir ve bunda haklısınız. Ancak bu büyük oranda devlet politikalarından kaynaklanıyor. Ama bitkisel süt yapmak zor değil. Örneğin badem sütü: İki avuç bademi blendırdan geçirip su ekleyin, işte bu kadar.

"Vegan Olursam Ne Yerim? Ne Giyerim? Açlıktan Ölür müyüm?"

İnsanlar bazen "Vegan olursam ne yerim, ne giyerim, ölürüm!" gibi paranoyalara kapılabiliyor. Bunu anlıyorum çünkü ben de uzun süre entelektüel olarak veganizmi haklı bulsam da hayvansal ürünleri tüketmeye devam ettim. Ama işin içine girince bunun hiç de zor olmadığını fark ettim.

Zaten yediğimiz çoğu şey vegan ya da küçük değişikliklerle vegan hâle getirilebilir. Menemeni yumurtalı yerdim, vegan olduktan sonra yumurtasız yemeye başladım. Kuru fasulye-pilavı severdim, tereyağı yerine ayçiçek yağı ya da zeytinyağı kullanmaya başladım. Deodorant alırken üzerinde vegan logosu olup olmadığına bakıyorum. Bunlar komik derecede kolay değişiklikler ama genel ölçekte büyük bir fark yaratıyor.

"Benim Vegan Olmam Ne Değiştirir?"

Evet, bireysel olarak bir kişinin vegan olması dünyayı değiştirmez. Ama sen, ben ve şu anda dünya genelinde 90 milyon kişinin vegan olması çok şeyi değiştirir.

Veganfta

Örneğin Türkiye’den bir örnek vereyim. Ankara’da yaşıyorum ve burada, Mamak’ta bile market raflarında bitkisel sütler ve vegan sabunlar var. Bu bir başarıdır. Evet, hâlâ her bir bitkisel süt satışına karşılık belki 20 inek sütü satılıyor ama bu 21'inci inek sütünün satılmaması önemli bir adımdır.

Yaptığımız her şey okyanusta bir damla gibi görünebilir. Ama eğer bu damla sayesinde birkaç hayvana pozitif bir etkimiz olacaksa, birkaç hayvan sömürülmeyecekse, bu çabaya değmez mi? Tek yapmamız gereken, bir şey satın alırken üzerinde vegan logosu olup olmadığına bakmak.

Ve diyelim ki hiçbir etkimiz olmayacak. O zaman bile neden zulmü destekleyelim?

Neden tarihin doğru tarafında durmayalım?

Bunu şöyle düşünün: Çin’de iki restoran var. Birinde kedi eti satılıyor, diğerinde menemen. Hangisini tercih edersiniz? Kedi etinin tadını sevmediğinizi düşünelim ama yanınızdaki arkadaşınız denemek istiyor. Ona en azından "Bunu yapma" der misiniz? Muhtemelen evet. Çünkü bu bireysel bir tercih meselesi değil; doğru olanı yapmak için her zaman büyük bir gerekçeye ihtiyacımız yoktur.

Aynı şekilde, yere bir çöp atmanız çevre kirliliğine neredeyse hiç etki etmeyecek. Ama bu, yere çöp atmayı ahlaki hâle getirir mi? Bir oyunuz 80 milyon kişi içinde sonucu değiştirmeyecek. Ama yine de oy kullanırsınız, değil mi? Sokakta yaralı bir köpek gördüğünüzde, onun tedavisi sokaktaki hayvanların genel sorununu çözmeyecek. Ama onu öylece bırakmazsınız, değil mi?

Örnekleri artırabilirim ama demek istediğimi anladığınızı düşünüyorum. Doğru olanı, doğru olduğu için yaparız.

Sonuç olarak, veganizm hayvanların sömürülmemesini savunan ve kişisel boykota dayanan bir felsefi düşünce sistemi ve yaşam tarzıdır.