"Türk" Adının Kökenine Dair Görüşler
Twitter
- Blog Yazısı
Bu yazıda Türk adının kökenine dair günümüzde kabul gören görüşlere ve Göktürkler devrindeki kullanımlarına kısaca değinilecektir. Türk adının menşei üzerine bu yazıda söylenenlerden daha fazla görüşler ve detaylar söylenebilir. Buna ek olarak Uygurlar, Kırgızlar, Selçuklular ve Osmanlılar gibi dönemlerde Türk adının nasıl değişikliklere uğradığı bu yazının alanına dahil değildir.
Öncelikle Milattan önceki devirlere baktığımızda araştırmacıların çokça zikrettiği bir görüşe denk gelmekteyiz. Bu görüş Herodotos (M.Ö. V. asır)'a aittir. Ona göre "Türk" adının kökeni Doğu kavimleri arasında bulunan Targita isimli topluluklar ve İskit topraklarında ikamet ettikleri ifade edilen Tyrkae'lerin topluluk isimlerinde aranabilir .[3]
Milattan önceki devirlere dayanan bir başka görüşü ise Ahmet Taşağıl vermektedir. Taşağıl, Tu-ku (T'u-ko) olarak verdiği kelimenin Çin kaynaklarında Mo-tu (günümüzde Mete olarak bilinen hükümdar)'nun kabilesinin adı olarak M. Ö. 209 tarihinde geçtiğini ifade etmektedir.[6]
İ. Kafesoğlu "Türk" kelimesinin Çince transkripsiyonunda iki heceli olarak T'u-küe şeklinde geçtiğini ve "r" harfinin Çince'de bulunmadığını ifade etmekte ve kelimenin VI. ve VIII. yüzyıllardan önce çift heceli "Törük" olarak telaffuz edildiğini eklemektedir.[3] Peter B. Golden ise, T'u-küe kelimesinin çift heceli olarak "Türküt" olarak okunabileceğini ileri sürmektedir.[4]
Türk kelimesinin manası ile ilgili olarak ise görüşlerin bir kısmı şu şekildedir:[3]
T'u-küe, miğfer; Trk, terk edilmiş; Türk, olgunluk çağı; Takye, deniz kıyısında oturan adam.
Bunlara ek olarak güç ve kuvvet manası da verilmektedir.[4] Çandarlıoğlu ise Z. Gökalp'ın "kanun ve nizam sahibi" manasına gelen "töreli" kelimesinden geldiğini ifade ettiğini belirtmektedir.[2]
Yukarıda söylenenlere karşın "Türk" adının M. S. VI. yüzyılda devlet kurmuş olan Göktürkler ile ortaya çıktığı da çokça zikredilen bir görüştür.[5] Yani "Türk" kelimesini devlet adı olarak ilk kullanan devlet, Göktürklerdir.[2]
M. S. VI-VIII. yüzyıllar arasında hüküm sürmüş devletlerden olan Göktürkler çağında dikilen Orhun kitabelerinde "Türk" adı Kül Tigin yazıtının (732) Güney yüzünde şu şekilde geçmektedir:[1]
Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı, ...
Buna ek olarak Bilge Tonyukuk (725) ve Bilge Kağan (735) yazıtlarında da "Türk" adı geçmektedir.[5]
Gülçin Çandarlıoğlu, Orhun kitabelerinde geçen "Türk" teriminin Türük olarak da geçtiğini, tek heceli olan "Türk" kelimesinin ise Göktürler devrinde böyle bir statüyü kazandığını ifade etmektedir. Yazar bu durumdan şöyle bir sonuç çıkarmaktadır:[2]
Bu durumda "Türk" kelimesinin eskiden "Törük" şeklinde söylendiği, zamanla "Türük" ve nihayet "Türk" şeklini almış olduğu anlaşılmaktadır.
Golden, Göktürk kitabelerinde geçen Türk kelimesinin hem siyasi hem de etnik bir anlam ifade ettiğini belirtmekte ve bu görüşünü şöyle gerekçelendirmektedir:[4]
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Kül Tegin yazıtında, idi oqsız kök Türk "hakansız ve devletsiz Kök Kürkler" ibaresi görülür. Türkçe'de kök (kö:k) gök, gök rengi, mavi, boz anlamı verir. Türk renk yönleme sisteminde mavi, doğuyu anlatır. Bu yüzden, Kök Türk "Doğu Türkleri" anlamına gelir.
Bu kısa yazıda sonuç niyetine şunları söyleyebiliriz: "Türk" kelimesinin milattan önceki devirlerde (özellikle Asya Hunlarından önceki) görüldüğüne ait görüşlere ve kelimenin okunuş tarzlarına yazılı kaynakların yetersizliği ve bu kaynakların okunabilme zorluğu nedeniyle biraz daha temkinli yaklaşmakta yarar vardır. Yukarıda A. Taşağıl'dan örnek verdiğimiz M.Ö. 209 yılındaki Çin kaynakları ise nispeten daha doğru tanımlar veriyormuş gibi durmaktadır. Ancak M.S. VI. yüzyıldan (Göktürkler çağından) itibaren bilhassa Türkler'in kendilerini nasıl isimlendirdiklerini belgeleyen Göktürk kitabeleri, daha kesin yargılarda bulunmamıza yardımcı olmaktadır.
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- ^ M. Ergin. (2017). Orhun Abideleri. Yayınevi: Boğaziçi Yayınları. sf: 35.
- ^ a b c G. Çandarlıoğlu. (2019). İslamiyet Öncesi Türk Tarihi Ve Kültürü. Yayınevi: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı. sf: 3.
- ^ a b c İ. Kafesoğlu. (2018). Türk Milli Kültürü. Yayınevi: Ötüken Neşriyat. sf: 44.
- ^ a b c Peter B. Golden, et al. (2018). Türk Halkları Tarihine Giriş. Yayınevi: Ötüken Neşriyat. sf: 128.
- ^ a b İ. Durmuş. (2017). Türk Adının Ortaya Çıkışı, Anlamı Ve Yayılışı. Akademik Bakış Dergisi, sf: 37-47. | Arşiv Bağlantısı
- ^ A. Taşağıl. (Sözlük, 2012). Türk. Not: TDV İslam Ansiklopedisi, Türk maddesi.
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 07/12/2025 07:32:47 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/16979
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
