Şubat ayı Santorini Adası ve Civarı Deprem Aktivitesi

Geçen ay söylediğim gibi Santorini adasındaki deprem etkinliğini daha iyi anlatabilmek için etkinliğin biraz daha olgunlaşmasını beklemiştim. Şu anda bölgedeki deprem etkinliği sakinlemiş görünüyor. Bu ayda özel olarak bir depremi değil de bir deprem kümesini anlatacağım; Santorini adası depremleri. Daha önceki aylardaki yazılara bakarsanız Avrupa-Akdeniz Sismoloji Ajansı ayda yaklaşık 4000-5000 arası deprem kaydediyordu. Yılın en kısa ayı olan Şubat’ta ise 13504 deprem kaydedildi. Tahmin edebileceğiniz üzere bu depremlerin büyük çoğunluğu Santorini adası ve civarında meydana geldi.

Nature Communications

Bölgenin tektonik özelliklerine baktığımızda Santorini kalderası ve Kolumbo su altı volkanı dışında bölgede irili ufaklı bir çok fay da bulunuyor.^[1] Santorini adasının mevcut yerleşimi volkanın tepesini oluşturan Volkan kalderası denen alanda yer alıyor. Bölgedeki bu volkanların oluşma sebebi ise Helenik dalma batma bölgesinde Avrasya levhasının altına dalan Afrika levhasının yerin içine doğru indiğinde erimesi sonucunda yükselerek yer yüzüne çıkmaya çalışması. Bu bölgede dünyadaki diğer volkanizma oluşturan dalma batma bölgelerine göre çok daha yavaş hareket ettiği için Endonezya’daki ya kuzeybatı Amerika’daki gibi yüksek bir volkanik aktivite gözlenmiyor. Fakat nadir de olsa patlamalar meydana geliyor. Buna en iyi örnek M.Ö. 1600 yılında meydana gelen ve Santorini adasını oluşturan Minos patlaması. Bu volkanik patlamanın yarattığı tsunami ve peşinden gelen volkanik küllerin yarattığı minik buzul etkisi yüzünden Girit adasındaki Minos uygarlığında bir krize neden olmuş ve uygarlığın çöküşünü hızlandırmıştır.

Earthquake Insights

Bölgedeki yakın zamanda meydana gelen depremlere baktığımızda Santorini adası altında başlayan ufak bir deprem kümesi daha sonrasında aşağı yukarı 29 Ocak’ta kuzeydoğuya yöneliyor. Burada çok fazla deprem çok kısa sürede olmaya başlıyor ve daha da kuzeydoğuya doğru deprem olma sıklığı daha da artarak devam ediyor. Sadece tektonik kaynaklı depremlerde böylesine bir deprem oluşum hızı ve örüntüsü görülmez. Bununla birlikte bölgedeki kesitlere baktığımızda ise çok açık bir şekilde yerin altından yer yüzüne doğru zamanla ilerleyen bir deprem oluş örüntüsü gözüküyor.^[6]

Earthquake Insights

Yerdeki deformasyonu ölçmek için elimizdeki en güzel ölçme yöntemi ise hassas GPS istasyonları. Santorini adasındaki bu istasyonların hareketlerine baktığımızda ise kuzey ve doğu bileşenlerinde bir artış görüyoruz. Yani bu Santorini adası kuzey doğu yönlü olarak depremlerin de zaman içerisindeki harekeleri gibi bir hareket sergilemiş.^[5]

Pierre Briole

Bu iki gözleme bakarak söylemek mümkün ki yerin altındaki magmatik yapı kendine bir yol bulup yukarı çıkmaya çalışıyor. Ortada henüz bir volkanik aktivite olmadığı içinse bu oluşuma şimdi dyke girişimi (dyke intrusion) diyebiliriz. Bu tarz oluşumlar dünyadaki volkanik olarak aktif çeşitli bölgelerde görülebilir ve volkanik aktivite de yaratabilir. Bunun en güzel örneği yakın zamanda İzlanda’da meydana gelen volkanik aktivitedir.^[2]

Earth ArXiv

Depremler bize sadece oluşan hareketin zamanla nereye doğru kaydığını değil mekanizma çözümleri sayesinde fiziksel olarak nasıl bir hareketle oluştuğunu da anlatır. Deprem kaynak mekanizması çözümleri 3 farklı deprem türünü içinde barındırır. Yukarıdaki grafikte ISO ile gösterilen izotropik oluşum artı yönlüyse depremin yer altındaki bir patlama, eksi yönlüyse ise bir çökme sonucu oluştuğunu ortaya koyar. CLVD ise genelde volkanik alanlarda gözükür ve artı ve eksi olmasına göre deprem anında düşey veya yatay yönlü hareket eksenlerinden birinin diğerine göre daha büyük yönde olduğunu gösterir. Bir volkan patlamasını düşündüğünüzde yukarı doğru lav fışkırırken aslında yana doğru da bir genişleme meydana gelir ama asıl hareket yukarı yönlüdür. DC adı verilen kuvvet çifti (double-couple) ise tektonik depremleri işaret eder. Santorini adası ve civarındaki 19 adet depremin mekanizma çözümlerine göre azımsanmayacak şekilde +ISO ve +CLVD içeriğe rastlanmıştır.^[3] Yani bölgedeki depremler yer altında patlama şeklinde ve yukarıya doğru zorlayıcı şekilde hareketler neticesinde meydana gelmiştir.

ODTÜ

Peki bu bölgede meydana gelebilecek bir volkanik patlama nasıl bir tsunami yaratır? ODTÜ’nün yayınladığı rapora göre M.Ö. 1600 yılındaki Santorini patlaması tekrardan gerçekleşirse İzmir’in güneyinden Marmaris’e kadar Türkiye kıyılar 2 metreye yakın tsunami dalgalarına maruz kalabilir. Kolumbo sualtı volkanındaki en kötü senaryolu patlamada ise sonuçlar çok daha hafif olur ve yaklaşık yarım metrelik dalgalar kıyılarımıza ulaşır. Fakat Santorini ve civar adalar her iki senaryodan da çok kötü etkilenebilirler ve tsunami dalgaları 30 metreleri bulabilir.^[4]