Noradrenalin Artışı, Melatonin Düşüşü ve Saç/Sakal Renklenmesindeki Olası Biyokimyasal İlişki

Giriş

Saç ve sakalların beyazlaması, çoğunlukla yaşa bağlı olarak melanin pigmentinin azalmasına bağlanır. Ancak son yıllarda, bu sürecin sadece yaşlanmayla değil, hormonal dengeler, stres düzeyi ve nörokimyasal sistemlerle de yakından ilişkili olabileceği anlaşılmaya başlanmıştır. Bu yazıda, özellikle noradrenalin ve melatonin düzeylerinin bu süreçteki olası etkisi irdelenmektedir.

Melanin Nedir ve Neden Azalır?

Melanin, saç, cilt ve göz rengini belirleyen pigmenttir. Saç foliküllerindeki melanosit hücreleri tarafından üretilir. Bu üretim zamanla azaldığında ya da bu hücreler hasar gördüğünde, saçlarda beyazlama görülür.

Beyazlamaya neden olan etmenlerden biri de melanosit kök hücrelerinin tükenmesidir. Son dönem araştırmalar, kronik stresin bu tükenmeye yol açtığını ve bunun da noradrenalin aracılığıyla gerçekleştiğini göstermektedir (Zhang et al., Nature, 2020).

Melatonin ve Noradrenalin Arasındaki Denge

Melatonin, epifiz bezinden salgılanan ve uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen bir hormondur. Genellikle karanlıkta artar, gündüz ise baskılanır.

Noradrenalin ise “savaş-kaç” yanıtında rol alan bir nörotransmitterdir ve uyarılma, dikkat, hareketlilik gibi durumları destekler.

Her iki molekül, sirkadiyen ritim bağlamında birbirini etkiler. Geceleri melatonin artarken, noradrenalin düşer. Sabah ise noradrenalin artar, melatonin baskılanır. Bu karşılıklı denge, sadece uyku düzenini değil, muhtemelen pigmentasyon gibi biyolojik süreçleri de etkileyebilir.

Hipotez: Melatonin Fazlalığı Melanin Kullanımını Baskılayabilir

Bu yazıda ileri sürülen hipoteze göre:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Melatonin fazlalığı, melanin üretiminde rol oynayan tirozinaz enzimi ya da tirozin metabolizması üzerinde dolaylı bir baskı oluşturabilir.

Bu durumda, saç ve sakallarda pigment kaybı (beyazlama) görülebilir.

Noradrenalin düzeyleri arttığında (örneğin serotonin-noradrenalin geri alım inhibitörleri kullanıldığında ya da doğal yollarla), melatonin üretimi azalır.

Bu azalma, tirozin metabolizmasını tekrar aktive ederek melanin üretimini destekleyebilir.

Sonuç olarak saç ve sakal pigmentasyonu geri dönebilir.

Klinik Gözlemler ve Kişisel Bulgular

SSRI veya SNRI grubu antidepresan kullanan bazı bireylerin saç-sakal renginde koyulaşma fark ettiklerine dair anekdotlar bulunmaktadır. Bu ilaçların özellikle noradrenalin düzeylerini artırdığı düşünülürse, yukarıdaki mekanizma üzerinden açıklanabilir.

Yine bazı kişilerde yoğun meditasyon, uzun süreli karanlıkta kalma veya yüksek melatonin takviyeleri sonrası saç/sakal beyazlaması gözlenebildiği belirtilmiştir. Bunlar doğrudan kanıt olmasa da hipotezi destekleyebilecek veriler sunmaktadır.

Sonuç

Saç ve sakal rengindeki değişimlerin yalnızca genetik ve yaşa bağlı olmadığını, nörohormonal dengeyle de şekillenebileceğini gösteren veriler artmaktadır. Melatonin fazlalığının melanin sentezini baskılayabileceği ve noradrenalin artışıyla bu etkinin dengelenebileceği hipotezi, araştırmaya değer bir alandır.

Bu hipotezin kesinleştirilebilmesi için kontrollü deneyler, plasebo gruplu klinik gözlemler ve biyokimyasal analizler gereklidir. Ancak mevcut veriler, hormonların yalnızca ruh hali değil, dış görünüşümüz üzerinde de önemli etkiler yapabildiğini göstermektedir.

Kaynaklar:

Zhang, B., et al. (2020). Hyperactivation of sympathetic nerves drives depletion of melanocyte stem cells. Nature.

Hardeland, R. (2009). Melatonin and pigmentation. Dermato-Endocrinology.

McEwen, B. S. (2007). Physiology and neurobiology of stress and adaptation: central role of the brain. Physiological Reviews.