Gordion Düğümü Efsanesi: Efsaneden Sözlüğe

Makedonyalı Fatih Büyük İskender'in efsanesindeki önemli olaylardan biri olan Gordion düğümü, modern İngilizcenin söz kalıplarının içine girdi. Gordion düğümü, İskender sayesinde çözülemez ve karmaşık işler için kullanılan bir tabir haline aldı.

Wikimedia Commons

Gordion Düğümü Efsanesi

Efsanenin Ortaya Çıkışı

Gordion düğümü efsanesi, Anadolu'nun eski yerlilerinden olan Frigler'in meşhur kralı Midas'ın babası Gordios'a dayanıyor. Efsaneye göre, Gordios fakir bir Frigyalı köylüydü. Bir gün toprağını sürerken bir kartal gelir ve tüm gün boyunca sabanın boyunduruğuna konarak bekler. Gordios, telaşlanarak bunun ne anlama geldiğini öğrenmek ister ve Telmessoslu(Telmessos, Lykia'da bir şehir.^[1]) kahinlere danışır. Telmessoslu bir bakireyi çeşmeden su çekiyordur. Gordios, kadına durumu anlatınca kadın, Gordios'a Zeus'a adak adamasını söyler ve birlikte tapınağa giderler. Gordios ve Telmessoslu kadın evlenir ve evliliklerinden Midas isimli oğulları dünyaya gelir. Çift, Telmessos'da yaşamaya başlarlar ve Midas yakışıklılığıyla ün salar.

Bu sırada Frigya'ya bir kaos hakimdi ve ülke erken dönemini yaşıyordu. Gordion şehrinin(citadel de denilebilir.) gelişmeye başladığı zamanlarda şehirde bir yangın çıkmış ve gelişim gerilemiştir. Gordion'da kazı çalışmaları yapan Rodney S. Young, yangının nedenini kuzeyden gelen Kimmerlere bağlamıştır.^[2]

Efsanenin devamında Gordion şehrindeki bu kaos sürerken şehirli halk, kahine danışmaya karar verir. Kahin onlara şehrin kapılarından arabayla içeri girecek bir kişiden bahseder ve bu kişinin kralları olacağını söyler. Daha sonra içeriye arabayla ilk giren kişi ailesiyle beraber şehre gelen Gordios olmuştur. Böylece Gordios kral seçilir ve arabasını başı ve sonu belli olmayan çok karışık bir düğümle bir direğe bağlar. Kehanete göre düğümü çözen Asya'nın fatihini ve sahibi olacaktır.^{[3], [4], [5], [6], [7], [8]}

Şunu da söylemek gerekiyor ki, arabayla şehre ilk giren farklı kaynaklarla farklı anlatılıyor. Bazı kaynaklarda Gordios ilk kral iken Quintus Rufus'un anlatımlarında ise Midas şehre ilk giren ve ilk kral ilan edilen kişi. Fakat şu kesindir ki Orta Frig döneminde(krallık dönemi de denebilir) en büyük mirası dönemin en güçlü devleti Asurlularla savaşan efsanevi kral Midas bırakmıştır. Babası ise biraz arka planda kalmıştır.

Büyük İskender'in Frigya'yı Fethi ve Düğüm Meselesi

İskender'in Makedon komutanları ordularını Gordion'da toplama ve büyük bir ordu oluşturma kararı vermişlerdi. Bu yüzden İskender, Gordion'a geçti ve citadel şehri fethetti. Makedon ordusu oldukça tenha yapıdaki bu şehirde mola vermişti. Şehirli halk, İskender'e Sabazios(Güneş Tanrısı)'un tapınaklarından birinin yanına bağlanmış arabayı ve düğüm efsanesini anlattılar. İskender, düğümü ilk gördüğünde nasıl çözeceğini bilememiş fakat güçlü imajını bozmamak ve Asya'nın fatihi olma isteğini güçlendirmek için düğümü çözmek için çaba sarf etmeyi kabul etmiştir.^[9]

Burada durmak ve farklı anlatımlara dikkat etmek gerekiyor. Çünkü, bu efsanenin sonu ile ilgili iki tarihsel anlatım bulunmakta.

En çok kabul edileni ise hem Plutarkhos'un hem Quintus Rufus'un aktardığına göre İskender düğümü çok uğraşsa da çözemeyeceğini anlamıştır. Ardından "Düğümün nasıl çözüleceği önemsiz" diyerek bir iki adım geri çekilip kılıcıyla Gordion düğümünü ikiye bölmüştür.^{[10], [11], [12]}

Diğer anlatımın sahibi ise Yunan tarihçi Aristoboulos^[13], İskender'in düğümü "estor" denilen bağlantı ucundan tutup çekerek kolayca çözdüğünü aktarır.^{[11], [14]}