Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Kara Delikler Işık Saçar Mı?

Kara Delikler Işık Saçar Mı? Sci.news
Astro-fiziksel jetler
3 dakika
243
  • Blog Yazısı
Blog Yazısı
Tüm Reklamları Kapat

Soruyu yakından incelediğimiz zaman aslında bu sorunun kendiyle çeliştiğini göreceğiz çünkü kara deliklere kara delik dememizin sebebi ışık saçmayı bırakın ışığı yutmasıdır. Ancak bu durum kara deliklerin kütlesi yüzünden biraz ilginçleşmektedir. Kara deliğe çok yakın maddeler incelendiği zaman kara deliğin yüksek kütle çekimine cevap olarak ışık saçtıkları gözlemlenmiştir ve bu durum ilk fark edildiği zaman kara deliklerin ışık saçtığı zannedilmiştir fakat buradaki gerçeklik bundan fazlasıyla uzaktır. Peki bu durum arkasında yatan gerçek nedir?

Kara delikler kütlesiz olan ışığın bile kaçamayacağı kadar güçlü kütle çekime sahip olan uzay bölgeleridir.[1] Bu söylediğimiz cümle eğer Newton'un kütle çekim yasasına uysaydı kara deliklerin ışık üzerinde hiçbir etkisinin olmaması lazımdı fakat kütle çekimin daha modern yasalara dayandığını biliyoruz. Bu modern teorilerden biri olan ve kütle çekimi uzay-zamanın bükülmesi olarak tanımlayan genel görelilik teorisi bize ışığın bükülmesiyle ilgili şunu vermektedir: Işık düz uzay-zamanda düz bir çizgide ilerlediğinden dolayı uzay-zamanın bükülmesi ışığın eğri bir yol izlemesine ve sapmasına neden olur. Normal şartlar altında kütle çekim sebebiyle ışığın bükülmesi Dünya'dan çıplak gözümüzle kadar küçük bir olaydır fakat kütle arttıkça bu bükülme artmakta ve gözlemlenebilecek seviyeye gelmektedir. Kara delikler de yüksek kütleleri sebebiyle uzay-zamanı ışığın gidebileceği her olası yolda bükmüş oldukları için ışık sonunda kara deliklerin içine doğru yol almaktadır. Sonuç olarak bir ışık demeti kara deliğin içine girdikten sonra herhangi bir çıkış yolu yoktur ve bu sebeplerden ötürü kara delik kara delik olarak adlandırılmıştır ve ışık saçmamaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak bunlar kara deliğin içi için geçerli olan kurallardır. Kara deliğin yakınında olan ışık demetleri uzayın geri kalanına kaçabilirler. Aslında bu etki zaten bizim kara delikleri tam olarak görmemizi engelleyen etkiyle aynı etkidir. Varsayalım ki evrenimizin merkezinde çok yüksek kütleli bir kara delik var. Eğer evrenimizin merkezine bir teleskop tutup yakınlaştırırsak hiçbir şey göremeyiz. Kara delikten dolayı göreceğimiz tek şey mutlak karanlık olacaktır fakat bunun kara delik olduğuna dair kesin bir şey söyleyemeyiz. Ancak kara deliğin kütlesi çok büyük olduğu için çevresindeki yıldızların etrafında dönmesini sağlayacaktır. Bu yıldızlar kara deliğin dışında olduğu için bu yıldızların yaydığı ışıkların Dünya'ya olduğu gibi gelmesinde bir problem yoktur. Yıldızlar kara deliğin etrafında dönmeye başladıktan sonra bir daha evrenin merkezine teleskopla bakılırsa bu sefer sadece dönen yıldızlar gözlemlenebilecektir. Bu sonuç da ortadaki mutlak karanlığın yüksek kütleli bir kara delik olduğuna kanıttır.[3]

Diğer bir örnek ise herhangi bir gaz ve toz bulutu kara deliğe doğru düşebilir. Sürtünme olmadığında kara deliğin etrafında dönmesine benzer şekilde gaz parçacıklarının kara deliğin merkezine düşmesi yerine onun etrafında dönmesine neden olur. Ancak gaz tanecikleri sürekli olarak birbirilerine çarparak kinetik enerjilerinin bir kısmını ısıya dönüştürürler. Kinetik enerji kaybıyla birlikte gaz parçacıkları kara deliğe daha da yakınlaşır. Bu şekilde sürtünme büyük bir gaz bulutunun kare deliğe doğru dönmesine ve yol boyunca ısınmasına neden olur. Sonunda, gaz bulutu kara deliğin bir parçası olmak üzere kara deliğin içine düşer. Ancak gaz kara deliğe fiilen girmeden önce tost makinesinin plaka yüzeyinin ısındığında parlaması gibi parlamaya başlayacak kadar ısınır ve parlar. Yayılan ışık çoğunlukla x-ışınlarından oluşur ancak görünür ışığı da içerebilir. Bu ışık, gaz bulutu kara deliğe girmeden hemen önce yayıldığı için evrenin kalanına saçılabilir. Bu şekilde, kara deliğin kendisi hiç ışık yaymasa bile kara deliğin olay ufkunun hemen dışında parıldayan bir gaz bulutundan ışık yayılabilir. Bu sayede parıldayan bir gaz bulutu gördüğümüz zaman kısmen de olsa bir kara delik gördüğümüzü söyleyebiliriz. Bu gaz bulutunun adı akresyon diskidir.[2]

Gaz atomları yeterince ısındığında, atomların elektronları koparak atomların iyon haline gelmesine neden olur. İyonize olmuş bu gaz bulutunun adı plazmadır. Plazma bulutu kara deliğe yaklaştıkça plazma ve içindeki atomlar daha hızlı hareket etmeye başlarlar. Aynı zamanda plazmanın hacmi azalmaya başlar. Bu yüksek hızın ve kalabalıklaşma etkisinin bir sonucu olarak, plazmanın bir kısmı kara delikten uzağa saçılır. Bu şekilde astro-fiziksel jetler olarak adlandırılan iki dev parlayan plazma jeti oluşur. Jetler plazmayı bir daha geri dönmemek üzere uzayın derinliklerine yollarlar. Bu tür jetler süper kütleli kara delikler tarafından yaratıldığında yüz binlerce ışık yılı boyunca uzayabilirler. Özetle bir kara deliğin kendisi ışık yaymaz ancak yoğun kütle çekimi kara deliğin olay ufkunun dışında ışık yayan akresyon diskleri ve astro-fiziksel jetler oluşturabilir.

Okundu Olarak İşaretle
10
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Raporla
Mantık Hatası Bildir
Yukarı Zıpla
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Bilim Budur! 3
  • İnanılmaz 3
  • Muhteşem! 1
  • Tebrikler! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Umut Verici! 1
  • Merak Uyandırıcı! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 01/12/2023 15:31:34 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/13846

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Anne
Epigenetik
Beslenme
Hastalık Kontrolü
Epistemik
Samanyolu Galaksisi
Kalıtım
Mutasyon
Astrobiyoloji
Gelişim
Irk
Diş Hekimliği
Balık Çeşitliliği
Abiyogenez
Sahte
Doğa Yasaları
Köpek
Zeka
Hız
Kitap
Wuhan Koronavirüsü
Koruma
Genler
Tıp
Egzersiz
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
"Güneş Tanrıçası": Var Olmaması Gereken Bir Parçacık Daha Keşfedildi!
Lisede Öğretilen
Lisede Öğretilen "Mendel Genetiği" TAMAMEN Hatalı mı?
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Umut: Her Şey Çok Güzel Olacak mı?
Tek Eşli vs. Çok Eşli: İnsanlar Hangisi?
Tek Eşli vs. Çok Eşli: İnsanlar Hangisi?
"Marslı" Filmindeki Gerçek Gözyaşları!
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close