İnsan ve hayvanların yaşam haklarına bir bakış

İnsan ve hayvanların yaşam haklarına bir bakış

İnsanın yaşam hakkı

Yedi milyon yıllık primat geçmişimize bakarsak insanın yaşam hakkı bir kaç yüzbin yıl öncesine kadar söz konusu bile değildi. İnsanoğlu hayatta kalabilmek için yaşam alanını paylaştığı yırtıcı hayvanlardan kaçmak zorundaydı. Zaman ilerledi ve insanoğlu gezegenin besin zincirinde en üst sıraya tırmandı. Artık insan diğer hayvanlar arasında hangisinin ölüp hangisinin yaşayacağına karar veren tek canlı konumuna gelmişti. İnsanın yaşam hakkı kavramı çok değil sadece 76 yıl önce İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ile yaygın kabul görür oldu. Sonunda insan kendi yaşam hakkını en azından hukuksal olarak sağlama aldıktan sonra sıra diğer hayvanların yaşam hakkına gelebilirdi. Ama hangi hayvanların yaşam hakkı olacak, hangilerinin olmayacaktı ve buna kim karar verecekti. İnsanoğlu gezegendeki en üstün yaşam formu olmanın avantajını kullanarak son derece bencil ve riyakar kararlar almaktan çekinmedi. Beslenmesini sağlayan çiftlik hayvanlarının yaşam hakkı olamazdı, öldürülebilirlerdi. Gerek beslenme gerekse sportif faaliyetler amacıyla öldürülen av hayvanlarının da yaşam hakkı olamazdı onlar da öldürülebilirlerdi. İnsanoğlunun yaşamını tehdit ettiğini düşündüğü vahşi hayvanları da öldürmesinde bir sakınca olamazdı. Hayvanlar aleminde isanlara karşı tehdit unsuru olmayan, maddi menfaat de sağlamayan bir tek ev hayvanları kalmıştı, tamam o zaman onlara yaşam hakkı tanınabilirdi.

Modern dünyada hayvan hakları konusu, insanlığın vicdanını ve etik değerlerini sürekli olarak test eden bir mesele haline gelmiştir. Bir yanda sokak hayvanlarının korunması, deney hayvanlarının hakları ve nesli tükenmekte olan türlerin korunması için mücadele eden bireyler ve kuruluşlar varken, diğer yanda milyonlarca çiftlik hayvanı, gıda endüstrisinin bir parçası olarak doğar, yaşar ve ölür. Bu durum, insanların hayvan hakları konusundaki tutumlarındaki çelişkiyi gözler önüne sermektedir. Peki, bir yanda hayvanların yaşam hakkını savunurken diğer yanda çiftlik hayvanlarını öldürmek neden kabul edilebilir görülüyor?

Hayvan Hakları ve Çelişki

Hayvan hakları savunucuları, tüm hayvanların yaşama hakkı olduğunu ve insanların bu hakka saygı göstermesi gerektiğini savunurlar. Bu görüş, hayvanların da acı çekebildiği, duygusal ve sosyal varlıklar olduğu gerçeğine dayanır. Ancak, bu savunuş genellikle evcil hayvanlar veya vahşi yaşam gibi belirli hayvan türleri için geçerlidir. Çiftlik hayvanları, bu çerçevenin dışında bırakılarak, gıda üretiminin bir unsuru olarak görülürler.

Bu çelişki, tarihsel ve kültürel bir temele dayanır. İnsanlar, tarım devriminden bu yana hayvanları evcilleştirerek gıda, giysi ve çalışma gücü elde etmişlerdir. Zamanla, bazı hayvan türleri evcil dostlarımız olurken, diğerleri yiyecek kaynaklarımız haline gelmiştir. Kültürel olarak et tüketimi, birçok toplumda normalleştirilmiş ve bu hayvanların öldürülmesi etik olarak sorgulanmamıştır. Bu durum, hayvan hakları konusunda bile insanların farklı standartlar uygulamasına yol açmaktadır.

Etik ve Vicdan

Hayvan hakları savunucuları, hayvanların acı çekmesini en aza indirmek için çeşitli stratejiler önerirler. Bu stratejiler arasında veganlık, vejetaryenlik, organik ve serbest dolaşan hayvancılık gibi yöntemler bulunmaktadır. Ancak, bu yöntemler bile etik çelişkiyi tamamen ortadan kaldırmamaktadır. Örneğin, organik çiftliklerde bile hayvanlar sonunda kesilir ve bu süreç, hayvanların yaşama hakkı ile ilgili temel sorunu çözmez.

Bireylerin bu çelişkiyi nasıl ele aldıkları, kişisel değerler, inançlar ve yaşam tarzlarına bağlıdır. Bazı insanlar, hayvan hakları ile ilgili duyarlılıklarını gıda seçimlerine yansıtarak vegan veya vejetaryen olmayı tercih ederken, diğerleri et tüketiminin doğal ve kaçınılmaz olduğunu düşünerek bu çelişkiyi görmezden gelirler. Bu durum, bireysel etik ve toplumsal normlar arasındaki karmaşık ilişkiyi ortaya koyar.

Sonuç

Hayvan hakları savunuculuğu, insanların etik ve vicdani değerlerini sorgulamasına neden olan önemli bir alandır. Çiftlik hayvanlarının yaşam hakkı ile ilgili çelişki, bu mücadelenin merkezinde yer alır. İnsanların hayvan hakları konusundaki tutumları, tarihsel, kültürel ve bireysel faktörlerin bir kombinasyonuna dayanır ve bu tutumlar genellikle birbiriyle çelişir. Bu çelişkiyi çözmek için, toplumsal farkındalığın artırılması ve bireylerin hayvan haklarına yönelik daha tutarlı ve etik yaklaşımlar geliştirmesi gerekmektedir. Ancak, bu süreç, uzun ve zorlu bir yolculuk olup, insanlığın hayvanlarla olan ilişkisini derinlemesine yeniden değerlendirmesini gerektirir.

Şu anda ülkemiz bu konuda biraz da bilinçli olarak iki kampa ayrılmış durumda. Ben bu yazıyı kesinlikle hiçbir tarafı desteklemek amacıyla yazmadım, objektif ve tarafsız olmaya çalıştım. Son dönemlerde bir bardak suda çıkarılan fırtınada taraf olmadan önce insanoğlu olarak bu riyakarlığımızı sorgulamamız gerekmez mi?

Dr. Nejdet Koçaş

31.07.2024

Istanbul