Kapasitör Vebası
1999 ile 2007 yılları arasında, özellikle bazı Tayvanlı üreticilerin alüminyum elektrolitik kapasitörlerinde meydana gelen sorun, "kapasitör vebası" olarak bilinmekteydi. Bu sorun, hatalı elektrolit bileşimi nedeniyle beklenenden daha yüksek bir arıza oranına yol açtı, özellikle de korozyona neden olan bu hata, gaz üretimi yoluyla gerçekleşti ve genellikle kapasitör kasasının basınç birikmesinden kaynaklanan yırtılmalarıyla sonuçlandı.
Yüksek arıza oranları, birçok tanınmış elektronik markasında ortaya çıktı ve özellikle anakartlar, grafik kartları ve kişisel bilgisayarın güç kaynakları gibi bileşenlerde görüldü.
2003 yılında The Independent'ta yayınlanan bir makale, hatalı kapasitörlerin kökeninin yanlış kopyalanmış bir formülden kaynaklandığını iddia etti. 2001'de Japonya'daki Rubycon Corporation'da çalışan bir bilim adamı, kapasitörlerin elektrolitleri için yanlış kopyalanmış bir formülü çaldı. Daha sonra bu hatalı formülü, daha önce çalıştığı Çin'deki Luminous Town Electric şirketine götürdü. Aynı yıl içinde, bilim adamının ekibi Çin'den ayrılarak yanlış kopyalanan formülü tekrar çaldı ve Tayvan'a taşındı; burada kendi şirketlerini kurarak kapasitör üretimine başladılar ve bu hatalı kapasitör elektrolit formülünü daha da yaydılar.
İlk Duyurular
Kusurlu kapasitörlerle ilgili ilk sorunlar, Tayvan'daki hammadde sorunlarıyla bağlantılı olarak Eylül 2002'de uzman dergi "Passive Component Industry" tarafından rapor edildi. Bu sorunlar, kısa bir süre sonra, anakartlarda Tayvanlı üreticilere ait yaygın erken arızalı kapasitörlerin keşfedildiğini bildiren iki önemli elektronik dergisi tarafından da gündeme getirildi.
Söz konusu yayınlar, mühendisleri ve teknik açıdan ilgilenen diğer uzmanları bilgilendirdi; ancak konu, geniş çapta kamuoyunda dikkat çekmedi, ta ki Carey Holzman, hız aşırtma performansı camiasındaki "kapasitör sızıntısı" deneyimlerini paylaşana kadar.
Kamuoyunun Dikkatine
Holzman'ın yayınından gelen haberler, özellikle muazzam görüntülerin etkisiyle hızla internet ve gazeteler aracılığıyla yayıldı. Bu görüntüler arasında şişmiş veya patlamış kapasitörler, dışarı sızan sızdırmazlık kauçuğu ve bir dizi devre kartından sızan elektrolit bulunmaktaydı. Pek çok PC kullanıcısı bu durumdan etkilendi ve binlerce blog ile diğer web topluluklarında, çığ gibi raporlar ve yorumlar oluştu.
Haberin hızla yayılması, birçok yanlış bilgilendirilmiş kullanıcının ve blogun, arızalı elektrolit dışındaki nedenlerden dolayı arızalanan kapasitörlerin resimlerini yayınlamasına da yol açtı.
Yaygınlık
Etkilenen kapasitörlerin çoğu, 1999 ile 2003 yılları arasında üretilmiş olup, arızalar genellikle 2002 ile 2005 arasında ortaya çıkmıştır. Yanlış formüle edilmiş elektrolit içeren kapasitörlerden kaynaklanan sorunlar, en az 2007'ye kadar üretilen ekipmanları etkilemiştir.
Abit, IBM, Dell, Apple, HP ve Intel gibi önde gelen anakart satıcıları, hatalı elektrolitli kapasitörlerin etkisi altında kalmıştır.
Dell, 2005 yılında, anakartları tamamen değiştirmek ve sistemin değiştirilmesi gerekip gerekmediğini belirlemek amacıyla lojistiğine yaklaşık 420 milyon ABD doları harcamıştır.
Diğer birçok ekipman üreticisi, habersiz bir şekilde hatalı kapasitörlere sahip kartları monte edip satmış ve bu durum, kapasitör sorununun etkisinin dünya çapında her türlü cihazda görülmesine neden olmuştur.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Tüm üreticilerin geri çağırma veya onarım teklifinde bulunmamış olması nedeniyle, kullanıcılar için kendi başlarına yapabilecekleri onarım talimatları yazılmış ve internet üzerinde paylaşılmıştır.
Sorumluluk
Kasım/Aralık 2002 sayısında Pasif Bileşen Endüstrisi, kusurlu elektrolite dair ilk hikayenin ardından, bazı büyük Tayvanlı elektrolitik kapasitör üreticilerinin kusurlu ürünlerin sorumluluğunu reddettiğini bildirdi.
Endüstriyel müşteriler, arızaları teyit etmelerine rağmen hatalı bileşenlerin kaynağını takip edemiyorlardı. Arızalı kapasitörler genellikle "Tayeh", "Choyo" veya "Chhsi" gibi daha önce bilinmeyen markalarla işaretlenmişti. Bu markalar, tanıdık şirketlerle veya ürün markalarıyla kolayca ilişkilendirilemiyordu.
Anakart üreticisi ABIT Computer Corp., Tayvan kapasitör üreticilerinden temin edilen kusurlu kapasitörleri kullandığını itiraf eden tek üretici oldu. Ancak şirket, hatalı ürünleri sağlayan kapasitör üreticisinin adını açıklamadı.
Belirtiler
Yanlış formüle edilmiş elektrolite sahip katı olmayan alüminyum elektrolitik kapasitörler genellikle "düşük eşdeğer seri direnç (ESR)", "düşük empedans" veya "yüksek dalgalanma akımı" e-cap serisine aitlerdi. Elektroliti %70 veya daha fazla sudan oluşan bu e-capsler, düşük bir ESR'ye sahip olmaları sayesinde özellikle avantajlıdır. Su, bir kapasitörde en düşük maliyetli malzeme olması nedeniyle, daha yüksek dalgalanma akımına ve üretim maliyetlerinin azalmasına imkan tanır.
Erken arıza
Sıvı elektrolite sahip tüm elektrolitik kapasitörler, zamanla elektrolitin buharlaşması nedeniyle eskir. Kapasitans genellikle azalırken, ESR genellikle artar. Tipik olarak 2000 saat/85 °C olarak derecelendirilen ve 40 °C'de çalışan tüketici kalitesinde bir elektrolitik kapasitörün normal ömrü yaklaşık 6 yıldır. 40 °C'de çalışan 1000 saat/105 °C kapasitör için bu süre 10 yıldan fazla olabilir. Daha düşük sıcaklıkta çalışan elektrolitik kapasitörlerin ömrü oldukça uzun olabilir.
Bir "bozulma hatası" olarak değerlendirilmeden önce, bileşenin normal ömrü boyunca kapasitansın normalde nominal değerin %70'ine kadar düşmesi ve ESR'nin nominal değerin iki katına çıkması beklenir. Arızalı elektrolite sahip bir elektrolitik kapasitörün ömrü iki yıl kadar kısa olabilir. Kondansatör, beklenen ömrünün yaklaşık %30 ila %50'sine ulaştıktan sonra zamanından önce arızalanabilir.
Elektriksel
Arızalı elektrolitik kapasitörün elektriksel özellikleri aşağıdaki gibidir:
- Kapasitans değeri nominal değerin altına düşer.
- ESR çok yüksek değerlere çıkar.
Elektrolitik kapasitörler, iyi veya kötü elektrolite sahip olmalarına bakılmaksızın kuruma sürecindedir. Her zaman düşük kapasitans değerleri ve çok yüksek ohmik ESR değerleri gösterirler. Bu nedenle kuru e-cap'ler elektriksel olarak işe yaramaz.
E-cap'ler herhangi bir görünür belirti olmadan başarısız olabilir. Elektrolitik kapasitörlerin kullanılma nedeni elektriksel özellikleri olduğundan, cihazların arızalı olup olmadığına kesin olarak karar verebilmek için bu parametrelerin cihazlarla test edilmesi gerekir. Ancak elektriksel parametreler spesifikasyonlarının dışında olsa bile, arızanın elektrolit problemine atfedilmesi kesin değildir.
Görünür semptomları olmayan ve uygun olmayan şekilde formüle edilmiş elektrolite sahip alüminyum elektrolitik kapasitörler tipik olarak iki elektriksel semptom gösterir:
- Nispeten yüksek ve dalgalı kaçak akım.
- Kapasitör gövdesinin ısıtılması ve soğutulmasından sonra dalgalanan, nominal değerin iki katına kadar artırılmış kapasitans değeri görünür.
Semptomlar
Arızalı bir elektronik cihazı incelediğinizde, arızalı kapasitörleri belirlemek için aşağıdaki açıkça görülebilen belirtileri dikkate alabilirsiniz:
- Kondansatörün üstündeki havalandırma deliğinin şişmesi. ("Havalandırma," kutu şeklindeki bir kapasitörün üst kısmına damgalanmıştır ve içeride oluşan basıncı hafifletmek ve patlamayı önlemek için ayrılacak bir dikiş oluşturur.)
- Yırtılmış veya çatlamış havalandırma deliği, genellikle açıkça görünür, kabuklu, pas benzeri kahverengi veya kırmızı kurumuş elektrolit birikintilerinin eşlik ettiği bir durumdur.
- Kapasitör mahfazası devre kartı üzerinde çarpık duruyor; alt lastik tapanın dışarı itilmesinden kaynaklanan, bazen elektrolitin kapasitörün tabanından anakart üzerine sızması; PCB üzerinde koyu kahverengi veya siyah yüzey birikintileri olarak görülmesi. Sızan elektrolit, bazen kapasitörleri şoka karşı korumak için kullanılan kalın elastik yapıştırıcıyla karıştırılabilir. Kapasitörün yan tarafındaki koyu kahverengi veya siyah kabuk, elektrolit değil, her zaman tutkaldır. Tutkalın kendisi zararsızdır.
Sonuç
Bu metinde, 1999 ile 2007 yılları arasında meydana gelen "kapasitör vebası" olarak bilinen sorunun kökenini, yaygınlığını, etkilenen markaları, sorumluluk durumu ve belirtilerini detaylı bir şekilde inceledik. Özellikle Tayvanlı üreticilerin alüminyum elektrolitik kapasitörlerindeki hatalı elektrolit bileşimi, yüksek arıza oranlarına ve birçok tanınmış elektronik markasında sorunlara yol açmıştır. Sorunun kaynağının yanlış kopyalanmış bir formül olduğu iddiaları ve üreticilerin sorumluluklarıyla ilgili bilgilere de yer verdik. Kullanıcıların arızalı kapasitörleri belirlemek için dikkate almaları gereken belirtilere de detaylı bir şekilde yer verildi.
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- D. M. Zogbi. (2002). Tayvan'daki Hammadde Sorunlarıyla Bağlantılı Düşük Esr Alüminyum Elektrolitik Arızaları. Not: Pasif Bileşen Endüstrisi.
- PC Tools. (2010). Kapasitör Vebası.
- C. Arthur. (2003). Bilgisayarların Yanmasına Neden Olan Kapasitörlerin Çalıntı Formülü. Not: İş Haberleri.
- Yu-Tzu Chiu, et al. (). Hatalar Ve Arızalar: Sızıntı Yapan Kapasitörler Anakartları Kirletiyor. Not: IEEE Spektrumu.
- Bettyann Liotta. (). Tayvanlı Kapak Yapımcıları Sorumluluğu Reddediyor. Not: Pasif Bileşen Endüstrisi.
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 08/01/2025 21:45:51 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/18754
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.