İrade Tükenmişliğe Neden Oluyor!

Bazı günler spor salonuna gitmek, ders çalışmak, işe gitmek ve tüm gün sağlıklı beslenmek isteriz. Ancak bazı günlerde yataktan çıkmak bile istemeyiz. Peki, neden bu durum yaşanıyor ve nasıl çözülebilir?

Öncelikle, eyleme geçmemizi sağlayan 5 boyut vardır:

• Arzu (dopamin salgılatan şeyler: oyun oynamak, sosyal medya, şeker, pornografi)
• Alışkanlık
• Hırs (başarma isteği)
• Duygu (yürürken bir yılan gördüğümde, bu bende kaçmaya sevk eden duygusal bir tepkiyi tetikler)
• İrade gücü (arzu, alışkanlık, hırs ve duyguları kontrol eden/frontal lobdan gelen bir güç)

Araştırmalar, irade gücünün tükenebilen bir kaynak olduğunu ve uykuyla yenilendiğini söylüyor. Bu yüzden sabahları irade gücümüz yüksektir; çünkü frontal lobumuz yorgun değildir. Ancak gün içinde yoruldukça, akşamları irade gücümüz düşer. Bu durum, alışkanlıklarımızı sabahları gerçekleştirmemizin neden daha kolay olduğunu açıklar. Akşamları frontal korteksimiz yorgun olduğu için irade gücümüz azalır. Ancak sabahları frontal lobumuz tazedir ve daha fazla irade gücümüz olur.

Ama! Frontal korteksi aşırı çalıştırarak da yorabilirsiniz, bu da tükenmişliğe (burnout) yol açar!

Soru: Peki gün içinde frontal korteksimizi nasıl yorarız?

Cevap: Yüksek arzu, yüksek hırs, yoğun alışkanlıklar ve güçlü duygular yaşayarak!

Eğer şu alanlarda yoğun bir yükünüz varsa:

Arzu:

• Bugün odaklı: Bugün ofisde 10 saat çalışmak istiyorum.
• Gelecek odaklı: Üniversite sınavında ilk 10 bine girmek istiyorum

Hırs:

• Bugün odaklı: Bugün 2 saat spor yapacağım
• Gelecek odaklı: Türkiye'nin en iyi doktoru olacağım

Alışkanlıklar:

• Bugün odaklı: Bugün spor yapacağım, kitap okuyacağım, TED konuşmaları dinleyeceğim, cilt bakımı yapacağım, yeni bir dil çalışacağım, eğitici bir video izleyeceğim, vb.
• Gelecek odaklı: Sigara bırakmak, alkolü bırakmak, %10 vücut yağ oranına sahip olmak, 100 kg kaldırmak, bir ayda 1 milyon kazanmak istiyorum.

Yoğun arzularınız, yüksek hırslarınız, alışkanlıklarınız ve güçlü duygularınız varsa daha fazla irade gücüne ihtiyaç duyarsınız.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Ve biliyoruz ki irade gücü frontal korteks tarafından yönlendirilir. Bu yüzden aşırı irade gücü kullanımı frontal korteksi sonunda yoracak ve bu da tükenmişliğe yol açacaktır. Yataktan kalkmak istemez, konuşmak istemez, iş yapmak istemez hale gelirsiniz ve hatta bazen yaşamak bile istemezsiniz. Ancak arzularınızı, hırslarınızı, duygularınızı ve alışkanlıklarınızı azaltırsanız, fazla irade gücüne ihtiyaç duymazsınız. Böylece frontal korteksinizi yormaz ve tükenmişlik yaşamazsınız.

Ancak bazı günler kendinizi daha fazlasını yapmak isterken bulabilirsiniz! 12 saat ders çalışmak, 3 saat spor yapmak, 4 saat kitap okumak gibi. Bunu yapmayın! Bu aktiviteleri yapmak isteseniz bile, yapmayın! Çünkü frontal lobunuzu yine yorarsınız ve ertesi gün yataktan kalkacak ne motivasyonunuz ne de enerjiniz olur.

Hatırlayın, bazı günler ofisinizde/dershanede daha fazla çalışmak istediniz ve ekstradan daha fazla masaiye/etüte kaldınız! Ama bazı günler işe/okula gitmeye bile tahammül edemediniz, sadece yatakta kalmak istediniz! Peki bu neden olduyor!? Çünkü fazladan çalıştığınız günler frontal korteksinizi yordunuz! Ve sonraki günlerde işe/okula gitmek istemediniz. Bu yüzden arzularınızı, hırslarınızı ve alışkanlıklarınızı sadece gelecekte değil, bugün için de azaltın. Böylece tükenmişlik yaşamazsınız.

SONUÇ: Tükenmişliği önlemek için;

Her şeyi ölçülü yapın (daha fazlasını yapmak isteseniz bile!).