Aşırı Hız Nedir? Aşırı Hız ile Mücadele Yöntemleri Nelerdir?

Araçlarımızın üzerinde gitmesi için birçok şekilde, boyutta ve yerde yollar karşımıza çıkar. Bu yollar bulundukları yere göre ikiye ayrılır.^[1] Bunlardan ilki, yüksek hızlarda ve en kısa sürede bir şehirden diğerine gitmemiz için tasarlanmış olan şehirlerarası yollardır. İkincisi ise şehrin içindeki kısa mesafeli yolculuklarımızda kullandığımız, düşük hızlı sokak ve caddelerdir.^[2] Bu yollardan bazıları yüksek hızlarda gitmek için olsa da diğerleri düşük hızlar içindir.^{[1], [2]}

Aşırı hız, özellikle yaya ve bisikletlilerin bulunduğu yollarda büyük bir tehlike yaratmaktadır. Dünyada meydana gelen kazaların yaklaşık %13'ü aşırı hız kaynaklı kazalardır.^[3] Bir araç bir yayaya veya bisikletliye çarparsa aracın hızı, yayanın veya bisikletlinin hayatta kalabileceğini veya kalamayacağını belirleyen etkenlerden biridir.

$E_k=\frac{1}{2}m{V}^2$

Yukarıda kinetik enerji formülünü görüyorsunuz. Fark edebileceğiniz üzere V yani hız değişkenin karesi alınmıştır. Bu da küçük hız değişimlerinin bile etkisinin büyük olacağını gösterir. Aşırı hızın yaya güvenliği dışında çevreye verilen zararı artırması ve ses kirliliği yaratması da diğer olumsuz yönleridir. Bu yazımızda aşırı hızın nasıl önüne geçebileceğimizi aktaracağız.

Hangi Hızla Gideceğimizi Nasıl Belirliyoruz?

Sürücüler, hangi hız ile seyredeceklerini belirlerken farkında olarak veya olmayarak birçok faktöre dikkat ederler. Bunları şu şekilde özetlemek mümkün:^[3]

Karayoluna ilişkin faktörler:

• Yol genişliği
• Eğim
• Yol üzerindeki işaretlemeler
• Yolun kalitesi

Araca ilişkin faktörler:

• Aracın el verdiği hız
• Konfor
• Araç tipi
• Aracı güvenlik donanımlar (Airbagler vb.)

Trafiğe ilişkin faktörler:

• Trafik yoğunluğu
• Yasal hız sınırı

Çevreye ilişkin faktörler:

• Hava durumu
• Yolun ıslak ya da kuru olması
• Gece veya gündüz olması
• Aydınlatma
• Yoldaki levhalar
• Hız denetimi olup olmaması

Sürücüye ilişkin faktörler:

• Yaş ve cinsiyet
• Yorgunluk ve alkol düzeyi
• Ruh hâli
• Eğitim düzeyi

Bu faktörler de bize göstermektedir ki sürücülerin hız belirlerken dikkate aldıkları etken güvenlik. Yani sürücüler kendilerini güvende hissettikleri hızda sürerler.^[3] Aşırı hız ile mücadelede de sürücülerin güvende hissettikleri hızın düşürülmesi amaçlanır.^[4]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Hız Sınırları

Hız sınırları, hemen hemen her yolda bulunan, azami ve/veya asgari hızı belirleyen kurallardır. Hız sınırı, sürücülerin güvende hissettikleri hızın düşmesine yardımcı olur.^[4] Örneğin 70 km/saat hız ile gittiğiniz bir yolda 30 km/saat'lik bir hız sınırı görüyorsanız hız sınırını iki kat aşmanın uygun olmadığı hissiyle hızınızı azaltabilirsiniz. Tüm sürücüler buna uymasa da çoğu sürücünün uyduğu bir hız sınırı uymayanları da uymaya itebilir. Ayrıca insanlar ceza yemekten korkarak hızlarını azaltabilirler. Burada hız denetimi olduğunu insanlara tabelalarla anlatmak da hızın düşmesine yardımcı olabilir.

Türkiye'de şehir içinde azami hız otomobiller için 50 km/saat'tir.^[5] Avrupa'daki birçok ülkenin şehir içi hız sınırı da 50 km/saat'tir. Rusya, Brezilya, Güney Kore gibi ülkelerde ise 60 km/saat'lik hız sınırları uygulanmaktadır. Aynı zamanda bazı şehirler için farklı hız sınırları da belirlenebilir. Amsterdam (Hollanda), Brüksel (Belçika), Paris (Fransa), ve Madrid (İspanya)'de çoğu cadde ve sokağın hız sınırı 30 km/saat'tir.^[6] Buna ek olarak okul, hastane, köy gibi yerlerin civarında hız sınırının düşürülmesi, güvenliği artırmak için sıklıkla başvurulan bir yöntemdir.

NHNieuws

Bazı bölgelerde diğer özel işaretlerle de hız sınırı belirlenebilir. Örneğin birçok Avrupa ülkesinde karşımıza çıkan "Bisiklet Öncelikli Yol" tabelaları hız sınırını otomatik olarak 30 km/saat'e düşürür. (Ülkeye göre farklılık gösterebilir.) Buna ek olarak yerleşim yeri, hız sınırı bölgesi, nüfus bulunan bölge, bisiklet öncelikli yol, yaya öncelikli yol gibi belirlemeler ile de araçların hızını düşürmesi sağlanabilir.^[7]

Araçların Hızını Azaltan Fiziksel Engeller

Yukarıda araçların hızını azaltmaya yarayan trafik işaretlerinden bahsettik. Ancak bu işaretler, kurallara uyup uymamayı sürücüye bırakır ve sürücü ceza yemeyi göze alıyorsa bu işaretleri görmezden gelebilir. Bu durum ülkemiz de dahil dünyanın her yerinde güvenlik riski teşkil eder. Bunun için sürücüleri bu kurallara uymaya zorlayacak önlemler alınır.

Bu önlemlerin bazıları psikolojik oyunlarla sürücüleri daha yavaş sürmeye teşvik ederken bazıları yeterince yavaşlanmadığı takdirde araçtakilerin konforunu bozar, hatta çok hızlı geçilirse araca yapısal hasar dahi verebilir.

Kasisler

Kasisler (İng. speed bump/speed hump/speed table), araçların hızını azaltmak için en sık tercih edilen yöntemlerden bir tanesidir. Bunun altında ekonomik olmaları, kolay kurulmaları, uzun süre kullanılabilmeleri ve bakımlarının kolay ve ucuz olması yatmaktadır. Asfalt, beton, plastik, kauçuk gibi birçok malzemeden yapılabilirler. Kasislerden fazla hızlı geçmek araçta yapısal hasara sebep olabilir.^[8]

Kasisler, üç gruba ayrılır: kısa kasisler (İng. speed bump), uzun kasisler (İng. speed hump) ve platformlu kasisler (İng. speed table).^[9] Kısa kasisler, sokaklarda sıkça gördüğümüz kasis türüdür. Hız sınırına ve amacına göre yüksekliği ve yapıldığı malzeme değişebilir. Uzun kasisler ise basitçe kısa kasislerin daha uzun olanlarıdır.^[23] Kısa kasislere göre daha yüksek hızlara izin verirler. (Yukarıdaki videoda olduğu kadar değil!) Platformlu kasisler ise üzerinde yükseltilmiş bir platform bulunan kasislerdir.^[24] Sıklıkla üzerlerindeki platformda bir yaya geçidi bulunur. Bu tür kasisler sadece hız azaltıcı görevi görmez, ayrıca üzerindeki yaya geçidindeki yayanın da görünürlüğünü artırır.^[9] Platformlu kasisler bir kavşağa da kurulabilir. Bu durumda kavşağın tümü yükseltilerek hem sürücülerin kavşağa gelirken yavaşlamaları hem de kavşak vurgulanarak sürücülerin daha dikkatli olması sağlanır. Ancak platformlu kasisler acil durumlarda itfaiye, ambulans gibi araçların hızını da azaltır. Ayrıca su tahliyesinde sorun yaratabilir.

Rosehill Highways

Kasislerin avantajlarının yanında dezavantajları da vardır. Bunlardan ilki acil durumlarda itfaiye ve ambulans gibi araçların da yavaşlamasına sebep olmasıdır. Bunun için bazen kasislerin belli yerlerinde boşluk bırakılır. Bu boşluklara normal bir aracın tekeri denk geldiğinde aracın diğer tekeri kasisin üzerinde kalır ve kasis görevini yerine getirmiş olur. Ancak genişliği fazla olan itfaiye aracı gibi araçların her iki tekernin de boşluğa denk gelmesi sağlanır (Bu araçların genişlikleri genellikle sabit olduğundan bu genişliğe göre boşluk ayarlanabilir.) ve araç kasisten etkilenmeden yoluna devam edebilir. Aralıklı kasisler aynı zamanda bisikletlilerin ve motorsikletlilerin kasislerden etkilenmemesini sağlar. Bu durum bir dezavantaja da dönüşebilecek olsa da bir kasise dikkat etmeyen bir motorsikletli, kasisi yüksek hızda geçerse can kaybına kadar gidecek kazalara sebep olabilir. Bisikletliler de zaten aşırı hız yapamadığından kasislerin onlar için bir anlamının olması gerekmez.^[10]

Streetcraft

Kasislerin ikinci bir dezavantajı, özellikle kasis yol ile aynı renkteyse kasisin zor görülmesidir. Aslında bu sorun kasislerin işaretlemeleri düzgün yapıldığında ve gerekli bakımları gerçekleştiğinde çözülür. Ancak özellikle daha az gelişmiş ülkelerde kasislerin gerekli bakımları aksayabilir ve bu da kasislerin görünürlüğünü azaltır. Kasislerin görünürlüğünün azalması, motosikletliler ve bisikletliler için de çok tehlikelidir. Zira bu araçların arabalar gibi bir koruyucu kabinleri yoktur ve araç yeterince hızlıysa takla atmaya kadar gidecek problemlere yol açabilir.

Kasisler, art arda yerleştirilerek daha etkili bir yavaşlatma sağlanabilir. Tek bir kasisi umursamayan veya kasisi geçtikten sonra tekrar hızlanan sürücüler olabilir. Art arda kasisler yerleştirilerek bu durumun önüne geçilmiş olur.^[11]

Refüj, Bariyer, Yol Daraltma ve Düzenleme

Araç sürücülerinin hızlarını güvende hissetmelerine göre verdiklerinden daha önce bahsetmiştik. Örnek vermek gerekirse geniş şeritleri olan, düz ve etrafı boş bir yolda gidiyorsak hızımızı yüksek tutarız. Ancak yolun etrafında ağaçlar gibi fiziksel engeller varsa, yol virajlıysa ve önümüzü rahat göremiyorsak hızımızı azaltırız. Bu davranış da sürücülerin hızını azaltmasına neden olabilecek bir faktördür.^[3]

İki şeridin ortasındaki yükseltilmiş bir refüj, sürücülerin yolu daha dar hissetmesine neden olacaktır. Bu durumda sürücüler hızlarını azaltarak daha emniyetli bir sürüş yapmayı tercih edebilirler. Refüjlerin bir diğer avantajı ise yayaların karşıdan karşıya geçecekleri sırada iki yön arasında bir durak oluşturmasıdır. Bu sayede yaya güvenliği artırılmış olur. Refüjler aynı zamanda kuralsız U dönüşlerini engelleyerek trafik güvenliğini artırır. Aynı zamanda refüjler yeşillendirilerek kent estetiğine katkı sağlanabilir.^{[15], [16]} ABD'de yapılan araştırmalara göre refüjler yayaların karıştığı kazalar refüjler ile %46 oranında azaltılabilmektedir.^[12]

Bariyerler ise yolun dış kenarlarına yerleştirilen engellerdir. Bu engellerin yola daha yakın olması (emniyet şeridinin dar olması veya hiç olmaması) ve etrafı görmeyi engellemeleri de sürücüleri psikolojik olarak etkileyecek ve hızlarının azaltılmasını sağlayacaktır. Örneğin emniyet şeridi olmayan ve etrafın gözükmediği bir tünelde sürücüler hızlarını azaltırlar.^[13]

Agora Bilim Pazarı

ÇELİK YAPILAR TASARIM VE DAVRANIŞ

Devamını Göster

₺1,020.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Yolun düz veya virajlı olması da sürücülerin hızlarını etkileyen faktörler arasında. Düz bir yolda daha hızlı gitmek güvenliyken virajlı bir yolda sürücünün hızını azaltması gerekir. Bu virajlar genellikle arazi yapısından dolayı zorunlu olarak yapılsa da sürücülerin hızlarını kontrol etmek amacıyla yapay virajlar da yapılabilir.^{[4], [14]}

Yola konulacak fiziksel engeller de sürücülerin hızını azaltabilir. Örneğin yolun iki tarafına aşağıdaki şekilde konulacak beton bariyerler, sürücüleri yavaşlamaya zorlayabilir.^[14]

Kavşaklarda emniyet şeridini daraltmak da hız kontrolü ve kavşak güvenliğini artırmak için kullanılan yöntemler arasında. Bu yöntemde kavşaklara yaklaşılırken emniyet şeritleri daraltılarak sürücülerin daha dar ve emniyetli bir dönüş yapmaları sağlanır. Dar dönüşler, geniş dönüşlere göre daha yavaş alınır. Bu yöntem, yaya güvenliği açısından da iyi bir yöntemdir. Bu yöntem sayesinde hem yaya geçitlerinin uzunluğu azalır, hem de park etmiş araçlardan doğabilecek kör noktaların önüne geçilmiş olur.^[14]

Şeritlerin genişliği de hızı etkileyen önemli bir faktör. Şehir içindeki yolların şeritlerinin geniş olması, sürücülere daha hızlı gitmenin güvenli olduğu mesajını verir. Bu da güvenlik riski yaratmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri'nde bir şeridin genişliği 12 feet'tir. (yaklaşık 3,7 m) Amsterdam, Tokyo gibi şehirlerde ise şerit genişliği 3 m civarındadır. Bu sayede sürücülerin daha dikkatli ve yavaş sürmeleri sağlanır.^{[15], [16]}

Kavşaklarda emniyet şeridinin daralmasından bahsettik ancak şehir içinde emniyet şeritleri pek sık rastlanan bir durum değil. Bu tip yollardaki kavşaklarda da dönüş çapını azaltmak için kavşakların daraltılması sağlanabilir. Bu durumda sürücüler kaldırıma çıkmamak için yavaşlayarak daha dar bir dönüş yapmaya zorlanır. Bu yöntem sadece araçların yavaşlamasını sağlamakla kalmaz ayrıca kaldırımı da genişleterek yayalara daha konforlu bir alan sağlar.

Kavşaklarda uygulanabilecek bir diğer yöntem de küçük göbekler yaratmak. Bu yöntemde klasik bir kavşağın ortasına küçük bir göbek inşa edilir ve sürücülerin sola dönüşlerde bu göbeğin etrafından dolanmaları sağlanır. Bu sayede sola dönüşler daha düzenli ve güvenli hâle getirilmiş olur.

TKGM Parsel Sorgu Uygulaması

Buna ek olarak özellikle dar sokaklarda asfalt yerine taş ile döşenmiş sokaklar görülebilmektedir. Bu da aracın içindekilerin konforunu azaltır. Bu nedenle sürücüler daha yavaş gitmeyi tercih ederler.^[17]

Yollarda kaldırımların ve bisiklet yollarının olması çoğunlukla yolları daha yaya ve bisiklet dostu hale getirir. Bu tip yerler olmazsa yaya ve bisikletliler yoldan yürümek zorunda kalır. Bu da kötü bir durum gibi gözükebilir. Ancak araç yollarında bisikletliler ve yayalar da olursa araçlar bu yaya ve bisikletlilere dikkat etmek ve gerektiğinde yol vermek zorunda kalacağından yavaşlamak zorunda kalırlar. Ana yollarda bu yöntem uygulanamayacak olsa da ara sokaklarda uygulanması fayda sağlayabilir.

"Stroad"lar

"Stroad" sözcüğü, İngilizcede şehirlerarası yol anlamına gelen "road" ile şehir içi yol anlamına gelen "street" sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşmuştur. Türkçeye "bulvar" veya "ana cadde" olarak geçen bu sözcük, şehrin içinde olmasına rağmen hızı yüksek olan ve genellikle çok şeritli yollar için kullanılır.^[18] Bu tip yollar, şehir içinde bulunduğu için yaya ve bisikletlerin de kullanmak veya karşıdan karşıya geçmek zorunda oldukları yollardır. Ancak araçların yüksek hızlarda seyretmeleri ve yolların geniş olması, özellikle karşıdan karşıya geçen yayalar için büyük bir tehlike demektir. Bu tip yolların azaltılması veya en azından hız sınırlarının daha düşük olması, yaya güvenliği için önemlidir.^[18]

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Parsel Sorgu Uygulaması