Neden Hayattan Zevk Alamıyoruz veya Almıyoruz (Anhedonia)

Anhedoni Nedir?

Mutlu olamama hastalığı olarak da ifade edilen anhedoni, kişinin bir zamanlar keyif aldığı işlere karşı artık haz duymaması ve ilgisinin azalması durumudur.^[1]

Dopamin size şu 3 şeyi verir;

• Haz (hedonizm),
• İstek (gelecekte haz verici şeyi yapma isteği),
• Davranış pekiştirmesi (gelecekte haz verici şeyi aksyona koyma)

Başarılı bir kariyere, iyi bir ekonomiye, neşeli bir hayata, sağlıklı bir aileye, sağlıklı bir hayata vb. sahip olan insanlar, bir etkinlik yaptıklarında—ister bu bir hamburger yemek olsun, ister spor yapmak olsun—başarısız bir kariyere, kötü bir ekonomiye, sıkıcı bir hayata, problemli bir aileye, sağlıksız bir hayata vb. sahip olan insanlara kıyasla daha fazla mutluluk ve neşe hissedeceklerdir.

Örneğin, harika bir hayata sahip olan bir kişi, onun kadar harika bir hayata sahip olmayan bir kişiye kıyasla, spor yaptığı zaman bu aktiviteden daha fazla haz duyacaktır. Ertesi gün de aynı şekilde spor yapmayı arzulayacak ve spor yapacaktır.

Genellikle belirli aktivitelerin (yemek yemek, uyuşturucu kullanmak, sosyal medyada vakit geçirmek, porno izlemek) diğer aktivitelerden (spor yapmak, ders çalışmak, spor yapmak, işe gitmek) daha keyifli olduğunu düşünürüz, FAKAT BU YANLIŞTIR

Aldığınız dopamin, etkinlikten değil, beyinden kaynaklanır. Yani dopamin veren şey etkinliğin kendisi değil, beynin dopamin üretmesidir.

Unutmayın! Başarılı bir kariyere, iyi bir ekonomiye, neşeli bir hayata, sağlıklı bir aileye, sağlıklı bir hayata vb. sahip olan bir kişi, bir etkinlik yaptığında daha fazla mutluluk ve neşe hissedecektir. Ancak başarısız bir kariyere, kötü bir ekonomiye, sıkıcı bir hayata, problemli bir aileye, sağlıksız bir hayata vb. sahip olan bir kişi, bir etkinlik yaptığında daha az mutluluk ve neşe hissedecektir.

Bu durumu Parkinson hastalığı ve depresyonda açıkça görebiliriz. Bu kişiler, normalde keyif aldıkları aktivitelerden artık zevk almazlar. Yani etkinlik aynı kalır, ancak artık keyif vermez. Bu durum, etkinliklerin bize dopamin vermediğini, bunun beyinden kaynaklandığını gösterir. Beyinde bazı şeyler değişir ve normalde etkinliklerden alınan keyif ortadan kalkar

The computational structure of consummatory anhedonia

İki kadın, hamburger yemek gibi aynı davranışta bulunuyor. Ancak bu iki kadın aynı etkinliği gerçekleştirmesine rağmen, hamburger yemekten aldıkları haz miktarı farklı.

Soru

Eğer haz hamburgerdeyse, neden her iki kadın aynı miktarda haz deneyimlemiyor?

Cevap

Çünkü aldıkları haz miktarı hamburgerle değil, kariyer başarısıyla belirleniyor.

Mor kadının kariyer başarısı 6/6; harika bir işe sahip. Sarı kadının ise kariyer başarısı 4/6, yani oldukça iyi bir işi var ama harika değil. Ortaya çıkan şey şu: Mor kadın, hamburger yemekten sarı kadına göre daha fazla haz alıyor.

Bu Ne Anlama Geliyor?

Kariyer seviyeniz ne kadar yüksekse, bir etkinlikten o kadar fazla haz alırsınız.

Sonuç

Hayatım ne kadar iyi olursa, her şey o kadar keyifli hale gelir!

Eğer iyi bir işim, iyi bir ilişkim yoksa, kendimi yalnız hissediyorsam ve sağlığım kötü durumdaysa, yaptığım etkinlikler bana haz vermeyecektir.

Hedonik Deneyim Modeli

Diyelim ki üç boyutumuz var: sağlık, eğlence ve kariyer.

Bu üç boyutun her birinde 1 ile 10 arasında bir puan alabilirim.

Diyelim ki sağlıkta 1, eğlencede 1 ve kariyerde 1 puanım var.

Elde etmek istediğimiz toplam puan 30’dur (10+10+10).

Agora Bilim Pazarı

Faşist Olmadan Yaşamak

Ebedi faşizm”in en masum kisvelere bürünerek geri dönebileceğini söyleyen Umberto Eco’nun öngörüsünü tanık olduğumuz şeyler doğruluyor. Geçtiğimiz yüzyılda kalmış, geçip gitmiş bir tarihsel olay kabul edilen faşizm, yirmi birinci yüzyılda yeni maskeleriyle tekrar sahnede ve hayatımızın en korunaklı sandığımız kısımlarına kadar sızmış durumda. Bazen bireysel hak ve özgürlüklerimizi ihlal eden ve giderek yaygınlaşan otoriter devlet uygulamalarında, bazen de kâr hırsıyla doğayı talan eden ya da mahremiyetimizi ihlal ederek bizi “veri paketleri” haline getiren gözetim kapitalizminde tezahür ediyor.

Devamını Göster

₺81.00

Satın Al Tüm Ürünler

Her bir boyutta 9 puan ilerlemem gerekiyor ki %100’e ulaşabileyim.

Şu an 3/30’dayım, yani hayatımı düzeltmek için 27/30 birim ilerlemem gerekiyor.

İlk başta %100 başarıya ulaşmak için 27 birim ilerleme yapmam gerekiyordu. Diyelim ki spor yaptım ve sağlıktan ekstradan 1 birim daha kazandım. Bu bana yalnızca 27'de 1 oranında dopamin verir. Beynimiz kelimenin tam anlamıyla şöyle der: "Hey dostum! Daha işimiz bitmedi, yapacak çok şeyimiz var, bu yüzden sana sadece küçük bir ilerleme için küçük bir miktar dopamin vereceğim."

Yani haz, etkinlikten değil, beynin "ne kadar daha iş yapılması gerektiğini" hesaplamasından kaynaklanıyor!

SORU: Bu, hayatımdan daha fazla haz almak için her boyutta 10/10’a ulaşmam gerektiği anlamına mı geliyor?

CEVAP: HAYIR.

Hayattan Zevk Almanın 2 yolu var:

Başlangıçta 30 üzerinden 3 puandaydın ve tüm boyutlarda %100’e ulaşmak için 27 puan kazanman gerekiyordu.

1. Yol

Bu 27 puanı kazanabilir ve %100 hazza ulaşabilirsin.

2. Yol

3/30 durumunu;

• 3/10 (bu durumda %30 haz alırsın) ya da
• 3/3 (bu durumda %100 haz alırsın) hâline getirebiliriz.

SORU: Bu, beklentilerimi azaltmam ve daha az istemem gerektiği anlamına mı geliyor?

CEVAP: EVET!, Ne kadar az istersek, o kadar mutlu oluruz!

SORU: Ama beklentilerimi azaltmak ve daha az istemek hırsımı düşürmez mi?

CEVAP: HAYIR! Hırsın daha yoğun hale gelir.

Paydayı 3/30'dan 3/10'a veya 3/3'e düşürdüğünüzde daha fazla dopamin alırsınız.

• Paydanız 3/30 olduğunda, %3 oranında haz alırsınız.
• Ancak paydayı 3/10'a düşürürseniz, %30 oranında haz alırsınız.
• Eğer paydayı 3/3'e düşürürseniz, %100 oranında haz alırsınız.

Yani paydayı küçülttüğünüzde daha fazla dopamin alırsınız. Bu da daha yüksek haz, daha fazla istek (craving) ve gelecekte bu aktiviteyi yapmak istemenizi sağlayan daha güçlü bir davranış pekiştirmesi yaratır! DAHA HIRSLI olursunuz!

Bu nedenle, ne kadar işinizin kaldığına odaklanmak yerine, kutuyu küçültmeye, sadeleştirmeye ve azaltmaya odaklanın. Bunu yaptığınızda, paydaları daha hızlı tamamlamış olursunuz ve bu sayede bir aktiviteyi tekrar tekrar yapmak için daha fazla haz, istek ve davranış pekiştirmesi hissedersiniz. Hırs konusunda endişelenmeyin; ne kadar çok haz alırsanız, bu şeyleri yapmayı o kadar çok arzulayacaksınız!

UNUTMAYIN!

Dopamin size şunları verir;

• Haz (hedonizm),
• İstek (gelecekte keyifli şeyi yapma arzusu),
• Davranış pekiştirmesi (gelecekte keyifli şeyi yapma)