Galaksi Etkileşimleri ve Türleri nedir?

Galaksiler kütle çekim etkisi ile birbirine bağlı yıldız, gaz, toz ve tam olarak anlaşılamayan karanlık maddeden oluşan bir sistemdir. Galaksilerin bir yörüngeleri yoktur ve uzayda tek yönlü hareket etmektedirler. Bilim insanları, Genelde galaksilerin birbirlerinden uzaklaşırken, bazı durumlarda galaksilerin kütle çekim etkisiyle birbirlerine yaklaşıp etkileştiklerini gözlemlemişlerdir. Gözlemlerden elde edilen verilere göre birçok galaksinin merkezinde süper kütleli karadelik bulunmaktadır. Galaksimiz Samanyolu Galaksisinin merkezinde de böyle bir karadeliğin olduğu biliyoruz.

Galaksilerin sınıflandırılması

Galaksiler sarmal, eliptik ve düzensiz galaksiler olarak gözleme dayalı bir şekilde sınıflandırılmıştır.

Samanyolu galaksisinin de şekli olan sarmal galaksiler, sarmal kollara sahiptir ve disk şeklinde bir yapıdadır. Genellikle galaksi merkezlerinde süper kütleli bir karadelik bulunur. Galaksilerin diski çekirdeğin etrafında bulunan sarmal kollardır. Bu kollarda bol miktarda yıldız, gaz ve toz bulunur. Evrende, merkezi çubuk şeklindeki yıldız topluluğundan oluşan, çubuklu sarmal galaksilere de rastlanır.

Evrim Ağacı

Eliptik galaksiler, galaksi merkezinde yoğun miktarda ışık bulunan merkezden uzaklaştıkça ışık yoğunluğunun da azaldığı galaksilerdir. Genellikle yaşlı yıldızların bulunduğu bu galaksilerde yeni yıldız oluşumları, yeterli gaz ve toz bulunmadığı için, gözlemlenmez.

Düzensiz galaksiler, belirli bir simetri göstermeyen galaksilerdir. Kaotik görünüme sahiplerdir. Samanyolunun uydu galaksileri olan Macellan bulutları düzensiz galaksilere örnektir.

Etkileşen galaksiler nedir

Etkileşen galaksi tanımı ise birbirlerine yakın geçiş yapan veya kütle çekim etkisiyle birbirine yakınlaşan galaksilerdir. Etkileşen galaksiler aynı zamanda fiziksel olarak değişim göstermektedirler. Bu etkileşimler sırasında galaksilerin gaz ve toz bulutları arasında eğilip bükülme ve köprü benzeri yapılar gözlemlenebilir. Etkileşimler sırasında aynı zamanda sıkışan gaz ve toz bulutlarının birleşerek daha yoğun bölgeler oluşturur. Bu bölgeler yıldız oluşum bölgeleri olarak bilinir.

Galaksi etkileşimlerinin incelenmesi neden önemlidir?

Evrendeki galaksi etkileşimleri, galaksi evriminin anlaşılması, yıldız oluşum süreçlerinin incelenmesi ve karanlık madde dağılımına dair gözlemsel verilerin elde edilmesi açısından oldukça önemlidir.

Yıldız oluşumları olgusu galaksi etkileşimleri sayesinde bilgi sahibi olduğumuz bir diğer konudur. Yıldız oluşumlarını anlamak astrofiziğin en temel sorunlarından biridir. Bu süreci önceden tahmin edebileceğimiz bir kuram bulunmamaktadır. Yıldız oluşumlarına dair tüm bilgimiz gözleme dayalı çıkarımlardır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Galaksiler birbirlerine yakınlaştıkları zaman diskleri kütle çekim etkisi ile sıkışır. Bu sıkışma gaz ve toz bulutlarını yoğunlaştırarak yıldız oluşum bölgelerini oluşturur.

Karanlık maddenin keşfi ve önemi

Galaksi etkileşimleri sayesinde keşfedilen olgulardan birisi de karanlık maddedir. Karanlık madde herhangi bir elektromanyetik dalgayla etkileşime girmez. Karanlık maddenin var olduğu fikri ilk olarak 1933 yılında Fritz Zwicky’nin yaptığı gözlemlerde ortaya çıkmıştır. Zwicky bu gözlemler sonucunda bazı galaksilerin çok hızlı hareket ettiğini gördü. Fiziğin en temel yasasına göre çok hızlı bir şekilde dönme hareketi yapılırsa savrulma kaçınılmaz olmaktadır. Fakat Zwicky yaptığı gözlemlerde galaksilerin dağılmadığını gördü. Buna göre galaksiler görünenden daha fazla madde içermekte ve o “görünmeyen” madde ile kütleçekimsel etkileşime girmekteydi. Karanlık madde herhangi bir elektromanyetik dalgayla etkileşime girmediği için tam olarak gözlemlenemese de galaksiler üzerindeki kütleçekimsel etkileri nedeniyle var olduğu düşünülmektedir.

Galaksi etkileşim türleri

1-Yakın Geçiş Etkileşimleri: İki veya daha fazla galaksinin birbirlerine yakın geçerken kütle çekimi etkisi çeşitli olaylar meydana gelir.

Bu olaylardan bazıları yıldızlar ve gaz bulutlarının dışarıya doğru çekilmesidir. Bu oluşan yapılara gelgit kolları denmektedir. Bu yapılar içerisinde oluşan yoğun gaz ve toz ortamı ile yeni yıldız oluşumları tetiklenmiş olur.

Etkileşim sonrası galaksiler eliptik veya düzensiz yapılara dönüşebilir. Özellikle bu etkileşimlerde spiral galaksiler, düzensiz galaksi şeklinde değişebilir.

2-Çarpışma ve Birleşme: İki veya daha fazla galaksinin kütle çekim etkisiyle birleşmesine denir. Çarpışan galaksilerin şekilleri bozulur ortaya daha büyük kütleli eliptik galaksi çıkar. Galaksilerin merkezlerindeki süper kütleli karadelikler yakınlaşma sırasında daha fazla madde çekerek aktif hale gelebilir. Bu durum kuasar veya radyo galaksi gibi daha enerjik çekirdeklerin oluşumuyla sonuçlanır.

Wikipedia

Radyo galaksilerinin merkezinde süper kütleli bir karadelik bulunur. Karadeliğe düşen maddeler büyük miktarda enerjiyi açığa çıkararak çekirdeği aktif hale getirir. Karadeliğin çevresinde madde manyetik alanlarda ışık hızına yakın hızlara çıkar ve iki karşılıklı jet ile dışarı fırlatılır. Optik olarak dışarıdan bakıldığında eliptik galaksiler gibi gözüken bu galaksiler, radyo teleskopları ile jetleri açıkça görülebilir.

Astronomlar Samanyolu galaksisinin geçmiş zamanlarda başka galaksilerle birleştiğini düşünmektedir. Keşfedilen bulgulara göre yaklaşık 10 milyar yıl önce bir cüce galaksi, Samanyolu ile birleşmiştir. Bu birleşme sonucunda cüce galaksi kaybolmuş ancak çarpışmadan kaynaklanan değişimler gözlemlenebilmektedir. Milyonlarca yıldızın hareketi yüksek hassasiyet ile ölçüldü. Bazı yıldızların hareketi samanyolundaki diğer yıldızların hareketine göre farklı bir düzende olduğu ortaya çıktı. Bu yıldızlar galaksinin diskiyle uyumlu hareket etmemekteydi. Samanyolunun kalın disk yapısı ve diskteki asimetrik yapılar bu çarpışma sonucu olduğu tahmin edilmektedir.

3- Düşük hızlı geçişler: İki galaksi yakın mesafeden geçer ama tam bir birleşme olmaz. Bunun sonucu olarak galaksilerin fiziksel şekilleri bozulur.

4- Uydu Galaksi Etkileşimleri: Küçük bir galaksinin görece kendinden daha büyük bir galaksi tarafından kütle çekim etkisine maruz kalmasıdır. Samanyolu galaksisinin de uydu galaksilere sahip olduğu bilinmektedir. Bunlardan en bilinenleri Büyük Macellan Bulutu (LMC) ve Küçük Macellan Bulutu (SMC) uydu galaksileridir.

Evrenin genişlemesi ile birbirinden uzaklaşan galaksilerin aksine Andromeda Galaksisi bizim galaksimiz olan Samanyolu Galaksisi ile yakınlaşmaktadır. Andromeda örneği hem etkileşen ve çarpışacak olan 2 galaksinin hem de uydu galaksi etkileşimlerini incelemek için iyi bir örnektir. Bize doğru saniyede 120 kilometre hız ile yaklaşmakta olan Andromeda bizim galaksimiz olan Samanyolu Galaksisi ile yaklaşık 4 milyar yıl içinde birleşecektir. Bu birleşme sonucunda, galaksilerdeki gaz ve toz bulutları sıkışarak yoğunlaşacak, ve yeni yıldız oluşum bölgeleri oluşacaktır. Yıldızlar arası mesafe çok büyük olması nedeniyle bu çarpışmadan Dünya doğrudan etkilenmeyecek ancak, Güneşin galaksi içerisindeki konumu değişecektir.

Agora Bilim Pazarı

DAVRANIŞ FİZYOLOJİSİ

Devamını Göster

₺1,033.00

Satın Al Tüm Ürünler

Pexels

Andromeda bünyesinde birçok uydu galaksi bulundurur. Bunlardan M32 ve M110 en parlak uydu galaksileridir. Bu uydu galaksileri, galaksi evrimi ve karanlık madde dağılımını incelemek için önemlidir.

Önemli gözlemsel örnekler:

Anten galaksileri (NGC 4038/NGC 4039) çarpışan galaksilerin en belirgin örnekleridir. NGC 4038 sarmal galaksi, NGC 4039 çubuklu sarmal galaksi olarak iki ayrı galaksidir. Anten galaksileri yıldız oluşumunun nasıl başladığını gösteren klasik bir örnektir.

Wikipedia

Galaksilerin etkileşmesi, evrenin dinamiğini anlamak adına önemli bir role sahiptir. Bu etkileşimler, yalnızca galaksilerin yapısını değiştirmez, aynı zamanda yeni galaksi ve yıldız oluşumlarına yol açarak galaksilerin zaman içerisindeki gelişimini etkiler. Gözlemsel veriler, karanlık maddenin varlığını ortaya koyarken aynı zamanda yıldız oluşumunun daha iyi anlaşılmasına olanak sağlar.