Astronominin Semantik ile Kesiştiği Nokta: Sonder Kelimesinin Büyüsü

Hayatta her gün yüzlerce insanla karşılaşıyor, kalabalıkların içinden geçiyoruz. Bu insanlar, tıpkı bizim gibi var oluyor, nefes alıyor, düşünceler ve duygular taşıyor. İşte "sonder" tam bu noktada devreye giren, derin bir kavrayışı simgeleyen bir kelime: Her bireyin kendine ait bir hikayesi olduğunu, bu hikayenin bizim dünyamızın sınırlarının çok ötesinde devam ettiğini fark etmek.

"Sonder", John Koenig'in The Dictionary of Obscure Sorrows adlı çalışmasında tanımladığı ve insanların yaşamlarını farklı bir bakış açısıyla düşünmemize olanak sağlayan bir terimdir. Koenig bu kelimeyi, karşılaştığımız her insanın kendi karmaşık dünyası içinde başrol olduğunu anlamak için kullanmıştır. Bu terim, aslında hepimizin yaşamın içinde birbirinden bağımsız ama birbirini kesen yollarda yürüdüğümüzü ifade eder. Her bireyin yaşamı, bizim hikayemize sadece bir anlık bir dipnot gibi görünse de, onların dünyasında sonsuz bir genişlik ve derinlik vardır.

Felsefi açıdan "sonder", bireysellik ile kolektif varoluş arasındaki gerilimi düşünmek için güçlü bir araçtır. Biz kendi yaşamımızın merkezinde duruyoruz, kararlarımız, arzularımız ve umutlarımız bu çerçevede şekilleniyor. Ancak, "sonder" farkındalığı, bu merkeziyetçiliği sorgulayan bir bilinç yaratıyor. Diğer insanlar, bizim düşüncelerimizin ve algılarımızın dışındaki alanlarda, kendi kaderlerine doğru yol alıyorlar. Bu farkındalık, insan deneyimini genişleten bir perspektif sunuyor ve bizi empatiye yönlendiriyor.

Bunu bir an için düşünelim: Bir sokaktan geçerken yanından geçtiğimiz yüzlerce insan, kendi içsel çatışmaları, hayalleri, korkuları ve başarılarıyla meşguller. Belki bir tanesi o anda hayatının en zor anını yaşıyor, diğeri ise büyük bir başarıyı kutluyor. Ancak bu anlar, bizim için görünmezdir; biz yalnızca onların dışsal varlıklarını algılarız. Sonder, bu görünmez hikayelerin var olduğunu kabul etmek ve başkalarının da bizim kadar karmaşık dünyalara sahip olduğunu fark etmektir. Bu farkındalık, insan olmanın karmaşıklığını, kırılganlığını ve güzelliğini anlamamızı sağlar.

Felsefenin temel sorularından biri olan "başkaları" sorunu, "sonder" ile yeni bir boyut kazanır. Diğer insanlar bizim için kimdir? Onlar, bizim gözümüzde yalnızca birer figüran mı, yoksa onların hayatları bizimki kadar önemli mi? "Sonder", bu soruyu net bir şekilde yanıtlamaz, ancak bizi bu sorunun derinliklerinde düşünmeye davet eder. Başkalarının da başrollerde olduğu bir tiyatro oyununun oyuncuları olduğumuzu anladığımızda, kendi varoluşumuzu da yeni bir ışık altında değerlendirebiliriz.

Böylesi bir farkındalık, insan ilişkilerini derinleştirebilir. Eğer "sonder" fikrini hayatımıza entegre edersek, başkalarına daha açık, daha anlayışlı ve daha empatik bir şekilde yaklaşabiliriz. Çünkü artık biliriz ki, her karşılaşma, iki ayrı dünyanın kısa bir kesişme anıdır.

"Sonder" kelimesinin bilinen ilk kullanımı 1905 yılında Boston Post gazetesinde yapılmıştır. Günümüz modern İngilizcesinde ise milyonda 0.04 kullanım sıklığındadır. Yani trilyonda 4 kere. Bu kelimenin bu kadar az kullanılmasının olumsuz bir anlamı var mıdır bilinmez, ama umarım empati kurabilmemiz için bu kelimeyi sıkça kullanmamız gerekmiyordur.

Sonuç olarak, "sonder", insan varoluşunun sonsuz karmaşıklığını ve derinliğini anlamaya çalışan bir kavramdır. Başkalarının yaşamlarının da bizimki kadar zengin ve çok katmanlı olduğunu kavradığımızda, hayatın ne kadar büyük bir ağ ile örülü olduğunu görürüz. Bu farkındalık, yalnızca bireysel değil, toplumsal bir bilince de işaret eder; çünkü her birey, kendi hikayesini diğer hikayelerin arasında yazar ve bu hikayeler, kolektif insan deneyimini oluşturur.