Arkeoastronomi Nedir? Astronomi Arkeolojiyi Nasıl Etkilemiştir ? Astronominin Erken Dönemleri

Arkeoastronomi, antik çağlardaki insanların gökyüzündeki olayları anlamlandırarak,bu bilgileri günlğk yaşamlarına ve kültürel uygulamalarına işleme sürecini inceleyen bir multidisiplinler arası bir bilim dalıdır. Arkeoastronomi; astronomi ve arkeoloji dallarının birbiri üzerindeki ilişkisi üzerinedir.Arkeoastronomi terimi ise ilk kez 1973’te Elizabeth Chesley Baity (Euan MacKie’ninönerisiyle) tarafından kullanıldı. Elizabeth Chesley Baity 1973’te yayımlanan makalesinde şunları söyler:

Astronomi, mühendislik ve arkeoloji arasındaki yeni bir alt disiplin, son zamanlarda megalitik ve diğer anıtsal yapıların inşasında astronomik tekniklerin görünürdeki kullanımına olan ilgiden dolayı ortaya çıktı. Hawkins, bu alt disiplin için "astroarkeoloji" adını önerdi. Megalitik insanın astronomi, mühendislik ve matematikteki becerilerinin titiz kanıtlarını sunan Thom ise "Megalitik astronomi" terimini kullandı. Thom'un astronomik teorilerini geleneksel arkeolojik yöntemlerle test eden MacKie "arkeoastronomi"yi tercih etti. Daha geniş bir terim olarak, bu terim diğerlerinden daha yaygın kullanılmaktadır ve burada da benimsenecektir. (Baity,1973, 389).

Astronomi antik Zamanlarda Yaşayan İnsanların İnançlarında Nasıl Rol Oynamıştır?

En eski bilim dallarından biri olan ve yaklaşık 4000 yıllık bir geçmişi olan astronomi, antik dönemlerde yaşayan insanlar tarafından ilgi görmüştür. Antik çağlarda gökyüzünün şimdiye oranla daha net gözükmesi bu ilgiyi daha da önemli kılmıştır ve insanlar gökyüzünde gördükleri yıldızların, gezegenlerin ve gök olaylarının hareketlerinin ve konumlarının yaşamları, dilleri ve inançları üzerinde bazı etkileri olmuştur.

Gökyüzü gezegenlerin, galaksilerin ve karadeliklerin evi olmadan önce, tanrıların ve kehanet işaretlerinin hüküm sürdüğü bir yerdi.[1]

İnançlar Üzerindeki Bazı Etkileri

Antik Çağlar

Tanrı’nın krallara göksel alametlerle yaklaşan savaşlara, salgınlara, kötü hasata dair işaretler verdiğine inanılıyordu.

• İnsanların şimşek çaktıktan sonra duydukları şiddetli ses tanrının öfkesini ifade ediyordu.
• Gökyüzünde görülen kuyrukluyıldız ise endişelendirici kötülük alametlerini işaret ediyordu.

Arap Dünyası ve İslam

• Günümüzde Sirius olarak bilinen,eski dönemlerde gökyüzündeki en parlak yıldız olması sebebiyle Araplar tarafından Şi'ra olarak adlandırılan yıldız İslam'ın kutsal kitabı Kur'an'daki Necm suresinde,"Şira'nın da Rabbi Allah'tır" şeklinde yer almaktadır.

Yaşam Üzerindeki Bazı Etkileri

Anadolu Uygarlıkları

• İnsanlar göçebe hayattan yerleşik hayata geçerken pek çok hava olayıyla karşı karşıya kalmıştır.Bu insanlar tarımla geçindikleri için hava olayları onlar için çok önemlidir. Bu durum onları gökyüzünü incelemeye itmiştir. Gördükleri belirli şekilleri isimlendirip, hangi zaman aralıklarında göründüklerini kendi bakış açılarına göre yorumladılar. Yıldızları yön bulmada; Güneş ve Ay' ise zamanı algılamak için incelemiş ve kullanmışlardır.

Dil Üzerindeki Bazı Etkileri

Günümüz İngilizce'sinde, zamanı tanımlamak için kullandığımız bazı ifadeler astronomiden etkilenmiştir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

• İnsanlar'ın gözlemlerine göre Ay'ın şekli düzenli şekilde büyüyüp küçülüyordu. Bu şekil değiştirme döngüsünün tekrarlanması ortama bir ay sürdüğü için, bu döngüye "ay" (moonth) denildi. Dilin zamanla evrim geçirmesiyle bu kelime günümüz İngilizce'sinde olduğu gibi Ay anlamına gelen "Moon" kelimesinden türeyen ay anlamına gelen"Month" kelimesine dönüşmüştür.
• Günümüz İngilizce'sinde haftanın günlerinin bazıları, Güneş Sistemindeki yıldız ve gezegenlerden gelmektedir. Örnek verecek olursak: " saturday" (cumartesi), "Saturnday"(Satürn günü) kelimesinden ; "sunday" (pazar), "moonday" (Ay Günü) kelimesinden türetilmiştir.
• Eski insanlar tutulmaları halka şekline benzettikleri için, Günümüz İngilizce'sinde halkalı güneş tutulması anlamına gelen "annular eclipse" latincedeki " küçük halka" anlamına gelen annulus kelimesinden gelir.

Astronomi antik yapıları nasıl etkilemiştir?

Eski dönemlerde yaşayan insanlar, gökyüzündeki yıldızları, gezegenleri ve gök olaylarını kendi yorum ve inançlarından yararlanarak incelemişlerdir. Antik dönemlerde inşa ettikleri çoğu yapıyı buna uygun yapmışlardır.

Stonehenge

İngiltere‘nin Wiltshire bölgesinde bulunan, eski İngilizce’de asılı taşlar anlamına gelen Stonehenge Güneş'in gökyüzündeki hareket ve konumuna göre inşa edilmiştir. İnsanlar gündönümlerinde ihtişamlı festivaller düzenlemiştir.

Gize Piramidi

Eski Mısırlılar Güneş'in, Ay'ın ve yıldızların hareketlerini incelerlerdi. Gize Piramidi'nin dört kenarı tam olarak kuzey, güney, doğu ve batı yönlerine yalnızca yarım derece hatayla yönelmiş şekilde ve neredeyse tamamen aynı ölçülerde inşa edilmiştir.

Mısır Tapınakları

Mısırlılar pek çok Mısır tapınağını yaparken, Güneş'in yükselirken izlediği yola göre hizalandırmıştır.

Bunun gibi pek çok örnek antik zamanlarda yaşayan insanlar tarafından yapılmıştır.

Özetleyecek olursak, Astronominin yaşamımız, inançlarımız ve konuştuğumuz dilin üzerinde bile tarih boyunca etkisi olmuştur.