Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Beyniniz, Gerçeklik Algınızı Sansürlüyor: Burnumuzu, Ona Özellikle Bakmazsak Neden Göremiyoruz?

Beyniniz, Gerçeklik Algınızı Sansürlüyor: Burnumuzu, Ona Özellikle Bakmazsak Neden Göremiyoruz? Quanta Magazine
13 dakika
6,538

Ufak bir detay hariç, sıradan bir yaz akşamıydı: Tony Cornell, İngiltere'nin Cambridge kentinin sakinlerini, bir hayalet olduğuna inandırmaya çalışıyordu. Üzerine bir çarşaf geçirdi ve kollarını sallayarak, halka açık bir parkta bir o yana bir bu yana yürüdü. Bu sırada asistanları, civardaki insanların tavırlarını izleyip, ortada tuhaf bir şey olduğunu fark edip fark etmediklerine dair ipuçlarını gözlüyorlardı.

Hayır, bu Candid Camera programı için çekilen bir bölüm değildi. Cornell, doğaüstü olaylarla ilgilenen bir araştırmacıydı. Buradaki fikir, önce insanların olan biteni fark etmelerini sağlamak ve sonra, gözleriyle gördüklerini nasıl yorumladıklarını tespit etmekti. Hayaleti gerçek bir "hayalet" olarak mı, yoksa çarşaf giymiş bir budala olarak mı görürler?

Tüm Reklamları Kapat

Yoldan geçen tek bir kişi bile onu umursamadığı için, plan suya düştü. Eğer bir başarı aranıyorsa, civardaki çiftliklerde bulunan birkaç inek hayaleti fark etti ve Cornell'i bir o yana bir bu yana takip ettiler. Cornell'in 1959 tarihli raporunda da belirttiği gibi, bu sadece bir şans mıydı, yoksa insanlar kuşkulu adamı "görmek istemediler" mi?

Tamam, bu pek de iyi bir akademik araştırma sayılmazdı; ama ondan 20 yıl kadar sonra, ünlü psikolog Ulric Neisser bu konuda daha iyi bir iş çıkardı: Bir basketbol topunu ileri geri paslayan iki takım öğrencinin videosunu çekti ve şemsiyeli bir kızın, ekranın tam ortasından geçmesini istedi. Çalışmasındaki deneklere verilen görev, topun kaç kez pas atıldığını saymalarıydı; bu sırada pembe şemsiyeli kız, ekranın tam ortasından geçiyordu! Deney sonrasında bu kızı fark edip etmedikleri sorulduğunda, şaşırtıcı bir şekilde katılımcıların %79'u şemsiyeli kızı fark edemedi. O zamandan bu yana geçen yıllarda yapılan diğer yüzlerce çalışma, dikkatimiz eğer o anda tek bir şeyle meşgulse, genellikle diğer şeyleri gözlerimizin önünde olsa bile fark edemediğimiz fikrini doğruladı.

Tüm Reklamları Kapat

Bu çalışmaları ilk duyduğunuzda kulağınıza çok garip gelebilirler. Burnumuzun dibindeki şeyleri sıklıkla fark edemiyor olmamız gerçekten mümkün mü? Neyi görüp, neyi göz ardı edeceğimizi filtreleyen gizemli bir güç var mı? Neisser'e göre cevap evet! Çevremizdeki dünyanın çoğunu, sürekli gözden kaçırıyoruz ve hayır, bu konuda gizemli hiçbir şey yok.

Anahtar, dikkatin tam da bu olguyla aynı şey olduğunu fark etmektir: seçicilik. Sınırlı bir bilgi işleme gücüne sahip bir beyin için, bir şeye odaklanmak demek, zaten diğer her şey hakkında çok daha az bilgi toplamak anlamına gelir. Ama zaten bu şekilde herhangi bir şeye konsantre olabilir ve dünyanın geri kalan cıvıl cıvıl ve uğultulu gürültüsünü göz ardı edebiliriz. İşte bu durum, bir basketbol maçını izlemeye gömüldüğümüzde, evdekilerin bizim çöpü dışarı çıkarma taleplerimizi görmezden gelmemizi rahatlıkla açıklıyor. Bir şeye öncelik vermek ve diğer her şeyi ihmal etmek, aynı madalyonun iki yüzüdür.

Seçiciliğiniz de Seçicidir!

Yine de basit bir seçicilik olgusu, bu konunun tüm taraflarını izah etmeye yetmez; çünkü son araştırmalar, dikkatimizi vermediğimiz bazı şeyleri, diğerlerinden daha fazla gözden kaçırdığımızı gösteriyor. Bu, şu anlama geliyor: Beyin, seçici olarak seçicidir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Yeni araştırmada Jazmin Brown-Iannuzzi, Sophie Trawalter, Kelly Hoffman ve Keith Payne, bu "bilinçsiz tarayıcının" (ya da "bilinçsiz filtrenin") kendine ait öncelikleri olup olmadığını sorarak, seçici seçicilik fikrini daha da ileri götürdük.[1] Bu araştırmadan önce yapılan çok sayıda çalışma, bilinçli olarak iyi niyetli olan insanlar arasında bile, bilinçdışı zihnin basmakalıp ve önyargılarla dolu olduğunu göstermişti. Yeni çalışmada yapılansa, bilinçsiz tarayıcının önyargılı olup olmadığını sormak oldu.

Araştırmacılar, Neisser'in ilk çalışmasında olduğu gibi, iki takımın birbirine basketbol topuyla pas attıkları bir videoyla başladılar. Sonra bu paslaşma videosu üzerine, duruma göre genç bir siyahi adamı ya da genç bir beyaz adamı gösteren bir videoyu eklediler (yani iki videoyu üst üste bindirdiler). Hangi adamın fark edileceğine yönelik, ırklara dayalı bir eşitsizlik olur muydu dersiniz?

Kare Psychology

Sosyal Mesafe Etkisi ve Irkçı Önyargılar

Araştırmacıların tahmini, bu eşitsizliğin, araştırmanın katılımcılarının akıllarındaki hedeflerin türüne bağlı olacağı yönündeydi. Sosyal bilimciler tarafından yapılan ve on yıllara yayılan araştırmalar, önyargıların sosyal bir mesafe etkisi gösterdiğini biliyorlar: İnsanlar, yakın ve kişisel olanlardan ziyade; soğuk ve kişisel olmayan bir mesafede önyargılı ve basmakalıp fikirleri pekiştiriyorlar. Örneğin, beyaz Amerikalılar ile yapılan anketler, bu kişilerin yakın kişisel bağları desteklemektense (kendi aileleri içerisinden birinin, başka ırktan biriyle evlenmesini desteklediklerini söylemek gibi), kendilerine uzak olan siyahi Amerikalılar için eşitliği destekleme olasılığının daha yüksek olduğunu (örneğin, kendilerine uzak olan mahallelere siyahların entegre edilmelerini veya çalışma alanlarında genel olarak daha çok siyahi Amerikalı görme fikrini desteklediklerini söylemek gibi) göstermektedir. Tüm bu konulara yönelik tutumlar, 1960'lardan beri giderek daha az önyargılı hale gelse de, yakın ve uzak sosyal mesafeler arasındaki uçurum oldukça sabit kaldı.

Araştırmacılar, beyaz kadınlardan oluşan gruplara, birkaç dakika içinde, birkaç rolden biri için en iyi eşleşmeyi seçmeleri için, bazı çevrimiçi erkek profillerine bakmalarının isteneceğini söylediler. Gruplardan ikisi, sosyal olarak daha uzak bir eşleşmeyi (örneğin bir komşu veya bir iş arkadaşını eşleştirmeyi), ikisi daha yakın bir eşleşmeyi (bir arkadaş veya bir partneri) arayacaktı. Ayrı bir kontrol grubuna, profillerin aranması hakkında hiçbir şey söylenmedi.

Katılımcılar ne arayacaklarını anladıktan sonra, araştırmacılar, katılımcıların göreve dikkat ettiklerinden emin olmak için önce bir konsantrasyon testi tamamlamaları gerektiğini söyleyerek çalışmayı yarıda kestiler. Evet, tahmin ettiğiniz gibi, katılımcılara verilen konsantrasyon görevi, basketbol topuyla atılan pasları içeren videoydu ve katılımcılardan, gözlerini topun üzerinde tutmaları istendi. Araştırmanın peşinde olduğu asıl soru ise, kendilerine yakın bir bağ arayan kadınların, beyaz adamı görme olasılığının daha yüksek olup olmayacağıydı.

Tüm Reklamları Kapat

Kadınların yaklaşık üçte ikisi, önceki araştırmalara benzer şekilde, önlerinde ekranda bir erkeğin yürüdüğünü fark etmediler bile. Şüphelendiğimiz gibi, kimi gördükleri zihinlerinde ne olduğuna bağlıydı. Kadınlar uygun gördükleri bir komşu veya iş arkadaşı aramaya odaklanmışken, siyah adamla beyaz adamı eşit sıklıkta gördüler. Ancak bir arkadaş veya randevu/partner aradıklarında, beyaz adamı siyah adama göre iki kat daha fazla fark ettiler. Bilinçsiz tarayıcının ırksal tercihleri varmış gibi görünüyordu; ancak sadece beyazları veya sadece siyahları görmek konusunda basit bir önyargı yoktu. Kadınlar bilinçsizce, videodaki erkeğin aradıkları türden bir adam olup olmadığına karar veriyorlardı. Eğer erkek aradıkları kişi değilse, bu erkeği fark etmiyorlardı bile.

Burnunuzun Dibindeki Burnunuzu Fark Etmiyorsunuz!

Seçicilik ile ilgili bu basit gerçeğinin, çok büyük sonuçları vardır: Her an çevremizdeki her şeyin sadece küçük bir parçasının farkındayız. Şu anda bu yazıyı okurkenki görsel deneyiminizi düşünün. Görüş alanınıza odaklanacak olursanız, görmenizin sonlandığı bir çizginin olmadığını görürsünüz; sadece görüş alanınız dış kısımlarına doğru fark ettiğiniz şeyler kademeli olarak kaybolur. Gözlerinizi kenarları bulmak için hareket ettirebilirsiniz elbette; ama normalde görüş alanınızın sınırındaki bu yokluğu fark etmezsiniz. Öyle ki, burnunuz bile her an görüş alanınızda olmasına rağmen, eğer ona özellikle bakmaya çalışmazsanız; görüş alanınız içerisindeki yarı-şeffaf bir hayaletten ibaret gibi gözükmektedir. Yani burnunuzda beyninize her an görsel sinyal gidiyor olsa bile, beyniniz burnunuzu etrafınızla ilgili gerçeklik algınızdan çıkarmaktadır.

Bazı psikologlar ve filozoflar, çevremizdeki dünyanın zengin ve ayrıntılı bilinçli deneyiminin büyük bir yanılsama olduğunu düşünüyorlar. Buzdolabının ışığı her zaman açık gibi görünür; çünkü karanlık olduğunda bakmayız. Aynen bu şekilde, bilinçli deneyimimiz dünyanın zengin ve ayrıntılı bir resmi gibi görünüyor; çünkü olmadığı yerlere dikkat etmiyoruz.

Seçici Seçiciliği Anlamak...

Seçici seçicilik fikri, bilinçsiz zihnin deneyimlerimizi önceden düşünüldüğünden daha dinamik bir şekilde şekillendirebileceği, gördüklerimizi hedefler ve duygulara göre taradığı anlamına gelir. Bilim insanları, seçici seçiciliğin nasıl çalıştığını anlamaya daha yeni başlıyorlar.

Tüm Reklamları Kapat

Her bir gözünüz farklı bir şey görseydi, ne deneyimleyeceğinizi bir düşünün. Bu günlük hayatta olmaz, ancak laboratuvarda bilim insanları, görüntüleri her bir göze bağımsız olarak yansıtan özel bir tür gözlük kullanırlar. Örneğin bir göz bir yüz görür, diğeri ise bir fili görür. Beyne bu bilgiler aynı anda gittiğinde, beyniniz aynı anda iki resim mi görür dersiniz, yoksa bir fil hortumuyla karışmış bir yüz mü deneyimlersiniz?

Hiçbiri! Bilinçli deneyim, bir an yüz ve bir sonraki an fili deneyimleyecek şekilde, iki görsel arasında gidip gelir. Bilinçsiz tarayıcı; kararsızdır, ancak kesindir.

Georg Alpers ve Paul Pauli isimli psikologlar, kısa süre önce bazı tür resimlerin görülme olasılığının diğerlerinden daha yüksek olup olmadığını test ettiler.[2] Deneylerinin bazı denemelerinde, bir göze lamba gibi nötr bir fotoğraf gösterildi; diğer göze ise kanlı bir şiddet sahnesi gösterildi. Diğer denemelerde, bir göze yine nötr bir fotoğraf gösterildi; diğerine ise erotik bir çıplak fotoğraf gösterildi. Deneklerin resimlerle ilgili bilinçli deneyimleri durmaksızın yer değiştiriyordu; ancak seks ve şiddet sahnelerinin ilk görülenler olma ihtimali, nötr fotoğraflara göre daha yüksekti ve bu tür sıra dışı görseller, bilinci, sıkıcı nötr görüntülerden çok daha uzun süre işgal ettiler.

Birkaç çalışma; yılanlar, kızgın adamlar ve hırlayan köpekler gibi tehlikeli şeylerin konsantrasyonumuzu bozabileceğini ve bilince müdahale edebileceğini doğruladı. Kirli sözler ve cinsel fotoğraflar da aynı etkiye sahiptir. (Bu tür çalışmaları yapmak isteyen profesörlerle etik kurullar arasındaki tartışmaları düşünmek bile eğlenceli!)

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Epinox French Press Lux Inox 350 ml

Epinox French Press Lux Inox 350 ml

Devamını Göster
₺220.00
Epinox French Press Lux Inox 350 ml

Tüm bunlarda ortak nokta, duygular gibi görünüyor. Eğer bir şey kalbiniz hızlandırıyorsa, dikkatiniz ona dönecektir.

Seçici Seçiciliğin Evrimsel Temelleri

Bu, evrimsel açıdan son derece mantıklıdır: Zihnin, kaynaklarının çoğunu elindeki göreve ayırabilmesi için seçici olması önemlidir. Ancak beklenmedik durumlara karşı bir gözü veya bir kulağı tetikte tutmak da faydalıdır; özellikle de o "beklenmedik durum" sizi yiyebilecek veya onunla çiftleşebileceğiniz bir şeyse...

Şöyle düşünün: Gazetenize ve espressonuza dalmış, mutlu bir şekilde kaldırımdaki bir kafede oturuyorsunuz. En sevdiğiniz parti ile, onlarla aynı fikirde olmayan mantıksız manyaklar arasındaki son siyasi savaşla ilgili bir köşe yazısında kendinizi kaybederken, gürültülü trafik, şarkı söyleyen kuşlar ve kafenin yanından nefes nefese koşarak geçen koşucular zihninizde silikleşip kayboluyorlar. Ama tam da o anda, hırlayan bir pitbull ile koşan seksi bir koşucu yanınızdan geçip gidiyor. Böyle bir durumda kim siyasete konsantre olabilir ki?

Daha da önemlisi, bu spesifik koşucunun bilincinize hükmetmesine, ancak önceki beşinin görünmez olması gerektiğine kim karar verdi? Kararı veren, bilinçli "siz" olamaz, çünkü koşucunun farkına vardığınızda, karar çoktan verilmişti. Zihnin görüntüleri ve sesleri takip eden bir parçası olmalı, ama tam olarak neye dayalı olarak bu takibi yapıyor?

UX Planet

Bu araştırmayı eleştirenler, bunun duygudan başka bir şey tarafından yönlendiriliyor olabileceğini öne sürüyorlar. Her bir göze dini sembollerin resimlerini gösteren eski bir çalışmada, Katolik deneklerin bir haç görme ihtimali, Yahudi deneklerinse bir Davut Yıldızı görme ihtimali daha yüksekti. Eleştirmenler, bu farkın kişisel önemle ilgili olmadığını, sadece Katoliklerin daha fazla Haç görmesi ve Yahudilerin daha fazla Davut Yıldızı görmesi ve bu da, bu sembollerin beyinde işlenmelerini kolaylaştırmasıyla ilgili olduğunu savunuyorlar. Bilinçsiz alarmlarımızı harekete geçiren kan kırmızısı veya çıplak bir bedenin anatomisinin, duygusal önemi olmayan bir tarafı var mı?

Psikolog Emily Balcetis ve meslektaşları, resimleri sabit tutarak ve insanlar için ne anlama geldiğini değiştirerek, bu soruya bir cevap aradılar.[3] Çalışmadaki bir grup deneğe, gözlüklerinde belirleyebildikleri her harf için, bir çekilişte ekstra şans kazanabilecekleri söylendi. Başka bir grupsa, tespit edebildikleri her sayı için fazladan şans kazandı. Her bir göze harflerin ve sayıların resimleri o kadar hızlı gösterildi ki, katılımcıların bir harf veya sayıyı görebilmek için sadece bir ânları vardı. Bir sayı görmek için teşvik edildiklerinde, insanlar bir sayı gördü. Bir harfi görmek için teşvik edildiklerindeyse, bir harf gördüler.

Seçici Seçicilik Ne Kadar Zeki?

Bilim insanları, onlarca yıldır, bilinçsiz tarayıcının ne kadar zeki olduğunu tartışıyorlar. Bazıları bunun; ışık, renk ve hareket gibi temel duyusal özellikleri algılayabilen, ancak anlam yaratmaya yarayacak şekilde kelimeleri okuyamayan veya resmin ne olduğunu anlayamayan aptal bir olgudan ibaret olduğunu düşünüyorlar. Bu görüş doğruysa, filtreyi daha basit parçalara ayırmak ve anlamak kolay olacaktır; çünkü bu durumda filtrenin yaptığı, dijital bir kameranın yaptığından daha karmaşık değildir.

Ancak basitlik hipotezi, seçici seçiciliği açıklayamaz. Sizin için ne ifade ettiklerine bağlı olarak bazı olayların neden görünür veya görünmez hale geldiğini açıklayamaz. Bunu yapabilmek için, zihinsel filtremizin daha zeki olması gerekir.

Yani aptal olma ihtimali yok; ancak soru, zihinsel filtremizin, elimizdeki bu bulguları açıklayabilmemiz için ne kadar akıllı olması gerektiğidir. Bugün hiçbir bilim insanı, bilinçli zihni aldatmak için plan yapan, kendi tuhaflıkları ve dürtüleriyle donanmış, Freudçu bir bilinçdışına inanmıyor. Günümüzde bilinçdışı, daha yavaş olan bilinçli düşünmenin işlemleri tamamlaması için kuyrukta beklemek yerine, bilgiyi verimli bir şekilde işlemeye yardımcı olan, geniş bir bilgi, alışkanlık ve çağrışım deposu olarak yorumlanmaktadır.

Seçici seçiciliği açıklamak için, bilinçsiz tarayıcı en az iki şeyi yapabilmelidir:

Tüm Reklamları Kapat

  • Öncelikle amacın ne olduğunu bilmek zorundadır.
  • İkincisi, bilincin odaklanacağı adayın hedefe uygun olup olmadığına dair yaklaşık bir kestirimde bulunmalıdır.

Bu iki aşamalı basit karşılaştırma, tehlikeli ve seksi şeyler gibi duygusal olayların neden ortaya çıktığını açıklayabilir; çünkü seks yapmak ve bir şeylere yem olmamak kadar temel hedefler, her zaman önemlidir.

Seçici Seçicilik, Ürpertici ve Kısmen Tehlikelidir!

Tarayıcının ne kadar karmaşık olabileceği henüz belli değildir. Ancak araştırmaların ırksal önyargılarımız ile ilgili bulguları, bilinçdışının yaptığı varsayımlar hakkında yeni bir şeyler önermektedir. Yeni bulgular, en azından bilinçdışının bir arkadaş, bir randevu veya iş arkadaşı aramak gibi sosyal hedefleri temsil edebilecek kadar karmaşık olduğuna işaret etmektedir. Ve zihinsel filtremizin, bunların her biri için, hangi tür insanların bu rollere daha uygun olduğuna dair fikirleri var gibi görünüyor. Bu tür ayrımlar, bilim insanlarının bugüne kadar varsaydığına nazaran, daha karmaşık ve belki de daha rahatsız edici düzeyde bir filtreleme olduğunu göstermektedir.

Bu önyargı türünde özellikle rahatsız edici bir şey var; çünkü bir güç asimetrisi var: Bilinçsiz tarayıcı, bilinçli "siz"in neyi göreceğinizi şekillendirir; ancak bilinçli "siz", bu karar üzerinde veto hakkına sahip değildir. Elbette, farkına vardığınızda dikkatinizi değiştirmeye veya hedeflerinizi değiştirmeye çalışabilirsiniz; ancak o zamana kadar iş işten geçmiş olabilir. Bilinçdışı, size karşı her zaman bir avantaja sahiptir.

The Conversation

Farklı ırklardan insanlar arasındaki kişisel temas, her zaman önyargıyı azaltmanın güçlü bir yolu olarak görülmüştür. Dünya gittikçe daha çok kültürlü ve küreselleştikçe, bu bilinçsiz jaluziler bizi bu çeşitliliğe karşı bağışık hale getirebilir. Eğer onlara bakar ama onları görmezsek, insanları tanıyamayız veya onlardan bir şeyler öğrenemeyiz.

Tüm Reklamları Kapat

Modern dünya, bu etkileri ikinci bir şekilde de büyütebilir; çünkü bilinçdışının gücü, dikkatimiz en yoğun talepler altındayken, en fazladır. Günümüzün çok görevli dünyasında, dikkatimizi Facebook ile gerçek arkadaşlar arasında, kreşlerimiz ile çocuklarımız arasında, dizüstü bilgisayarlarımız ve sevdiklerimiz arasında paylaştırdığımızda, bilinçdışına daha da fazla yetki veriyoruz.

Acaba bugün kime baktınız; ama görmediniz?

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
44
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 16
  • Tebrikler! 10
  • Muhteşem! 8
  • İnanılmaz 7
  • Bilim Budur! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Güldürdü 1
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Scientific American | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 24/03/2023 06:25:02 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10316

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Eğilim
Atmosfer
Karar Verme
Sars Mers
Yeşil
Nobel Ödülü
Makine
Çeviri
Toprak
Görme
Türlerin Kökeni
Seçilim
Kök Hücre
Test
Zehirli Mantar
İnsan Türü
Kanat
Besin Değeri
Şehir
Beslenme Davranışı
İklim
Kimya Tarihi
Ağız Sağlığı
Argüman
Hidrotermal Baca
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
K. Payne, et al. Beyniniz, Gerçeklik Algınızı Sansürlüyor: Burnumuzu, Ona Özellikle Bakmazsak Neden Göremiyoruz?. (30 Mart 2021). Alındığı Tarih: 24 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10316
Payne, K., Bakırcı, Ç. M. (2021, March 30). Beyniniz, Gerçeklik Algınızı Sansürlüyor: Burnumuzu, Ona Özellikle Bakmazsak Neden Göremiyoruz?. Evrim Ağacı. Retrieved March 24, 2023. from https://evrimagaci.org/s/10316
K. Payne, et al. “Beyniniz, Gerçeklik Algınızı Sansürlüyor: Burnumuzu, Ona Özellikle Bakmazsak Neden Göremiyoruz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı, Evrim Ağacı, 30 Mar. 2021, https://evrimagaci.org/s/10316.
Payne, Keith. Bakırcı, Çağrı Mert. “Beyniniz, Gerçeklik Algınızı Sansürlüyor: Burnumuzu, Ona Özellikle Bakmazsak Neden Göremiyoruz?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Translated by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 30, 2021. https://evrimagaci.org/s/10316.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.