Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Ay'da Sandığımızdan da Fazla Su Var: Ay'ın Güneş Alan Yerlerinde de Su Bulundu!

Ay'da Sandığımızdan da Fazla Su Var: Ay'ın Güneş Alan Yerlerinde de Su Bulundu! NASA
5 dakika
8,993
Evrim Ağacı Akademi: Güneş Sistemi ve Gezegenler Yazı Dizisi

Bu yazı, Güneş Sistemi ve Gezegenler yazı dizisinin 34. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Güneş Sistemi İçin Bir Kılavuz: Güneş Sistemi İçindeki Cisimler Hakkında Neler Biliyoruz?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 3 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Tüm Reklamları Kapat

Uzun yıllardır uydumuz Ay'ın kuru ve ölü bir çölden ibaret olduğu düşünülüyordu. Ama 2009 yılında Ay robotları tarafından toplanan verinin işlenmesi sonucunda, Ay toprağının suyla dolu olmasa bile, nemli olduğu görüldü. Ancak o zaman yapılan çalışmalarda, Ay toprağının ne kadarının bildiğimiz sudan (H2O), ne kadarının hidroksilden (OH) oluştuğunu tespit edememişlerdi. O dönemde uzmanlar bu Ay neminin çoğunun hidroksil olduğunu düşünmüşlerdi, çünkü bu molekül bildiğimiz sudan daha stabil bir moleküldür.

Ancak 26 Ekim 2020'de Nature Astronomy dergisinde yayınlanan iki makale, Ay'daki suya bakış açımızı değiştiriyor. Araştırmalardan ilkinde uzmanlar Ay yüzeyine ait kızılötesi verileri kullanarak nemin ana kaynağının hidroksil değil, bildiğimiz su (H2O) olduğunu kesin bir şekilde doğruladılar.[1] İkinci çalışmada ise eskiden tahmin edildiği gibi suyun sadece Ay'ın güneş görmeyen kutuplarında olmadığı, tam tersine uydumuzun Güneş gören bölgelerinde de bulunduğu gösterildi.[2], [3] Bu durum, Ay'daki suyun sanılandan çok daha yaygın olduğu anlamına geliyor.

Tüm Reklamları Kapat

Tabii ki bu su, içinde yüzebileceğiniz ya da kolayca erişebileceğiniz miktarda bir su değil; ancak astronomik perspektiften uydumuza daha fazla araştırma görevi göndermemiz gerektiği fikrini doğruluyor.

İlerleyen dönemde bu yeni bilgi ışığında Ay'a gönderilecek robotlar (ve hatta belki insanlar), bu suyu daha yakından inceleyerek, kullanılabilir hale getirebilirler. Ayrıca unutmamak gerekiyor ki su, nerede olursa olsun sudur. Yani Dünya'da içtiğimiz su ile, Ay'da bulunan su birebir aynıdır. Tek sorun, Ay'daki miktarın aşırı düşük olmasıdır; sayısal olarak söyleyecek olursak, Ay'da 1 kilogram (ya da 1 litre) su üretebilmek için, Ay toprağının birkaç bin kilogramının (birkaç tonunun) işlenmesi ve suyun ayıklanması gerekir.[4]

Tüm Reklamları Kapat

Ay'daki bu bulgunun yapılabilmesi için de çok ilginç bir teknik kullanıldı: Bir Boeing 747 üzerine yerleştirilen Kızılötesi Astronomi için Stratosferik Gözlemevi (SOFIA) adı verilen 106 inç çapa sahip bir teleskop yerleştirildi. NASA ve Almanya Havacılık Merkezi (DLR) tarafından işletilen bu uçak, yerden 13.100 metre yükseklikte uçarken, arka kısmını açarak teleskobu göğe çevirdi ve uzayı kızılötesi boyutta inceledi.

Bunun en büyük avantajı şu: Dünya suyla dolu bir gezegen olduğu için, yer teleskopları Ay'a bakarken Ay'dan gelen sinyallerle Dünya'da üretilen kızılötesi sinyaller birbirine karışabiliyor. SOFIA, yerden çok daha yüksekte ve atmosferin çok daha ince olduğu bir seviyede uçarken bu gürültüyü en aza indirebiliyor.

SOFIA'nın 2018 uçuşları sırasında biri Ay'ın bolca Güneş alan Clavius kraterinde, diğeri ekvator bölgesine yakın bir noktada 2 ize rastlandı. Bu izi üreten şey, su moleküllerinin hareketi sırasında esneyip gevşemesidir. 2 hidrojen ve 1 oksijen atomundan oluşan su molekülleri üzerine Güneş ışığı düştüğünde, bu moleküllerin titreşimi dolayısıyla emilen ışık dalgaları ile saçılan ışık dalgaları arasında bir miktar fark oluşur. Bu dalgaboyu değişimi, suya özgü bir imzaya sahiptir ve bilinen başka hiçbir malzeme bu sinyali üretmez. Hawaii Üniversitesi'nde gezegensel bilim araştırmaları yapan ve makalelerin eş yazarlarından olan Shuai Li, şöyle diyor:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bu tespit, moleküler su açısından çok eşsiz. Tespiti, Ay'ın Güneş alan yüzünde, yani su moleküllerinin morötesi ışınlara maruz kaldığı ve sıcaklıklarının şafak, öğlen ve günbatımında ciddi anlamda değiştiği bir bölgede yaptık. Bu biraz şaşırtıcı, ama kanıtlar tartışmaya yer bırakmıyor. Bildiğimiz kadarıyla bu iz, başka hiçbir şeye ait olamaz.

Normalde Ay'ın atmosferi yok denecek kadar incedir; dolayısıyla yüzeye ulaşan suyun kısa bir süre içinde uzaya kaçarak yok olmasını bekleriz. Ancak NASA'nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nde doktora sonrası araştırmacı olan Casey Honniball'ın söylediğine göre Ay'da suyu astronomik anlamda oldukça bol miktarda görüyoruz ve bu durum, suyun bir şekilde Ay'da üretildiğini ve bir şekilde hapsolduğunu gösteriyor.[5]

Ay'a suyu getiren ana unsurlar, mikrometeorlar olabilir. Bunlar, Ay yüzeyine her çarptıklarında yüzeye bir miktar su bırakırlar. Bir diğer ihtimal, Güneş'ten saçılan solar rüzgarların taşıdığı hidrojenin, Ay yüzeyindeki oksijen barındıran mineralle tepkimeye girmesi sonucunda hidroksil oluşturmasıdır. Sonrasında mikrometeorların sebep olduğu radyasyon, hidroksili suya dönüştürebilir. Bunlar, Ay'da su üretimi mekanizmasını izah edebilir.

Ay'ın su yüzeyine hapsolması ise başka bir mekanizmaya sahiptir: Normalde Ay'ın her yeri farklı dönemlerde Güneş alır; ancak Ay'daki bazı bölgeler, son birkaç milyon, hatta belki de birkaç milyar yıldır hiç Güneş yüzü görmemiştir.[6] Ay yüzeyinde her boyutta krater bulmak mümkündür. Bu kraterler nedeniyle o kadar girintili çıkıntılı bir yüzey oluşur ki, Ay yüzeyindeki bazı bölgeler her zaman gölgede kalır. Bu bölgelere kalıcı olarak gölgede (İng: "permanently shadowed region" ya da kısaca PSR veya KOG) adı verilir. Bu bölgelerde sıcaklık, yaklaşık -184oC civarındadır. Bu bölgelere düşen (veya yukarıda izah ettiğimiz diğer mekanizmalarla oluşan) su, gölge içerisinde hapsolur, buza dönüşür ve bir daha asla Güneş yüzü görmez.

Eş zamanlı olarak yayınlanan ikinci makalede, NASA'nın Ay Keşif Uydusu (İng: "Lunar Reconnaissance Orbiter") aracı sayesinde, KOG bölgelerinin Ay'ın her yerine dağıldığı keşfedildi ve bu durum, suyun da sadece Güneş yüzü görmeyen kutuplarda değil, her yerde olabileceğini düşündürüyor. Bu KOG bölgelerinin birçoğu sadece 1 santimetre çapa sahip, ufak bölgeler olabilir; ancak bunların içerisinde buzun keşfedilmesi, gelecekteki uzay görevleri için büyük öneme sahiptir. Çünkü bu durum, Ay yüzeyine astronot gönderilebilecek bölgelerin sayısını birden arttırmaktadır.

Ay yüzeyinde suyun tam olarak ne kadar yaygın olduğu ve ne düzeyde kullanılabileceği, gelecekteki çalışmalarla netleşecektir. Örneğin NASA'nın Artemis görevi, 2024 yılına kadar Ay yüzeyine yeniden insan gönderimini hedefleyen, sonraki 10 yıldaysa kalıcı bir üssün ilk adımlarını atmayı planlayan bir çalışmadır.[5] Ancak ne olursa olsun, asırlardır ve hatta milenyumlardır bizi büyüleyen bu uydumuz üzerinde suyun sadece var olmakla kalmayıp, bu kadar yaygın olarak bulunması, sadece Ay görevlerini derinden etkilemekle kalmamaktadır; aynı zamanda uzayda yaşam ile ilgili olasılıkları da güçlendirmektedir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Güneş Sistemi ve Gezegenler Yazı Dizisi

Bu yazı, Güneş Sistemi ve Gezegenler yazı dizisinin 34. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Güneş Sistemi İçin Bir Kılavuz: Güneş Sistemi İçindeki Cisimler Hakkında Neler Biliyoruz?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
61
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • İnanılmaz 23
  • Tebrikler! 15
  • Bilim Budur! 13
  • Merak Uyandırıcı! 8
  • Umut Verici! 7
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 6
  • Muhteşem! 4
  • Güldürdü 1
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Korkutucu! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 29/03/2024 08:09:22 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9483

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Ay'da Sandığımızdan da Fazla Su Var: Ay'ın Güneş Alan Yerlerinde de Su Bulundu!. (26 Ekim 2020). Alındığı Tarih: 29 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9483
Bakırcı, Ç. M. (2020, October 26). Ay'da Sandığımızdan da Fazla Su Var: Ay'ın Güneş Alan Yerlerinde de Su Bulundu!. Evrim Ağacı. Retrieved March 29, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9483
Ç. M. Bakırcı. “Ay'da Sandığımızdan da Fazla Su Var: Ay'ın Güneş Alan Yerlerinde de Su Bulundu!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 26 Oct. 2020, https://evrimagaci.org/s/9483.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Ay'da Sandığımızdan da Fazla Su Var: Ay'ın Güneş Alan Yerlerinde de Su Bulundu!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, October 26, 2020. https://evrimagaci.org/s/9483.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close