Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Astronotlar Nasıl Uyur? Uzay Görevlerinde Astronotların Uyku Döngüsü Nasıl Düzenlenir?

4 dakika
8,185
Astronotlar Nasıl Uyur? Uzay Görevlerinde Astronotların Uyku Döngüsü Nasıl Düzenlenir? NASA
Bir Astronotun Uykusu
Tüm Reklamları Kapat

Sirkadiyen ritim, ilk olarak Alman fizyolog Franz Halberg tarafından isimlendirilmiştir: Circadien, circa yani "yaklaşık" sözcüğü ile diem yani "gün" sözcüklerinden türetilmiştir ve "yaklaşık bir gün" anlamına gelmektedir. Sirkadiyen ritim kavramı, canlıların biyolojik saatleriyle gelen değişimleri ve gün içerisinde iç ve dış faktörlere bağlı biyolojik ritmimizi ayarlayan fizyolojik mekanizmaları tanımlamak için kullanılır. Uyku-uyanıklık döngüsü ve gün içerisindeki fiziksel, zihinsel ve davranışsal değişimlerimiz bu mekanizmalarla düzenlenir.

Sirkadiyen ritmi düzenleyen en önemli faktör ışıktır ve Dünya üzerinde yaşayan çoğu canlı gibi insanların da sirkadiyen ritimleri gün ışığına, yani 24 saatlik bir döngüye göre düzenlenmektedir. Sirkadiyen kontrol mekanizması beynimizde, hipotalamusun suprakiazmatik çekirdeğinde yer almaktadır. Işık, gözümüzün retina tabakasına geldiğinde oluşan sinir uyarıları hipotalamusa iletilir ve uyku-uyanıklık durumu, açlık-tokluk hissi, gün içi vücut sıcaklığı değişimleri, bazı hormonların salgılanması gibi fizyolojik olaylar buradan kontrol edilir. Sirkadiyen dengede meydana gelebilecek bozukluklar, başta uyku problemleri olmak üzere çok ciddi sorunlara yol açabilmektedir.

Uzay Görevlerinde Sirkadiyen Ritim ve Uyku Bozuklukları

Dünya yörüngesinde sürekli hareket ederken, alıştığımız 24 saatlik bir döngüden bahsetmek mümkün değildir ve uzay görevlerinin başlangıcından itibaren astronotlar, çeşitli sirkadiyen ritim ve uyku sorunlarıyla karşılaşmaktadır. Uluslararası Uzay İstasyonunda görev yapmak, günde 16 kez gün doğumuna maruz kalmayı beraberinde getirir. Yalnızca ışık değil; mikro-kütleçekimli ortam, yüksek gürültü seviyeleri, vardiya değişimleri, yoğun egzersiz ve iş yükü programı gibi başka faktörler de sirkadiyen ritim ve uyku sorunlarına yol açabilmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) tarafından, uykusuzluk ve beraberinde gelen fiziksel, zihinsel yorgunluk ile performans düşüklüğünün yaratacağı yıkıcı sorunların önüne geçebilmek için çeşitli önlemler alınmaktadır.

Bunlardan birincisi, astronotlara uykuyu nelerin etkileyebileceği, uyku hijyeni, sağlıklı uyku davranışları gibi konularda eğitimler vermektir. Bu sayede, uykuyu etkileyebilecek zararlı davranışlardan kaçınmaları sağlanır. Uykuya dalmayı geciktirebilecek istenmeyen veya rastgele düşünceleri uzaklaştırmak için Bilişsel Davranışçı Terapi yöntemleri kullanılır.

İkinci bir önlem, sirkadiyen kaymaların önüne geçmek için astronotların düzenli bir programa tabii tutulmasıdır. Uyku saatleri ve gün içi aktiviteleri (yemek, egzersiz, görev vb.), bu program doğrultusunda gerçekleştirilir. Aşağıda buna yönelik bir tablo görebilirsiniz.

Astronotların Uyku Takvimi
Astronotların Uyku Takvimi
NASA

Üçüncüsü, gün içerisinde yaşanan sürekli ışık değişiminin olumsuz etkileriyle mücadele etmek, uyanıklığı sağlamak veya uykuya geçişi kolaylaştırmak için özel ışıklandırma sistemleri kullanmaktır.

Tüm Reklamları Kapat

Son olarak, uyku ve uyanıklığı sağlayabilmek için kullanılan diğer bir yöntem ise kafein, melatonin veya bazı uyku ilaçlarının kullanılmasıdır. Ancak özellikle uyku ilaçlarının istenmeyen yan etkileri (uzayan uyku etkileri, performans düşüklüğü, uyku bozuklukları vb.) sebebiyle kullanımından olabildiğince kaçınmak istenir.

Uluslararası Uzay İstasyonunda Uyumak...

Dünya’daki gibi "uzanamayacağınız", aşağı-yukarı kavramları olmayan mikro-kütleçekimli ortamda, dik bir şekilde uyuyabilir miydiniz? ISS içerisinde astronotlar bu koşullar altında uyumak zorunda!

Japonya Uzay Araştırma Ajansı Uçuş Mühendisi Koichi Wakata uyku istasyonunda
Japonya Uzay Araştırma Ajansı Uçuş Mühendisi Koichi Wakata uyku istasyonunda
NASA

Her astronotun kendine ait, telefon kulübesi büyüklüğünde bir uyku istasyonu var. Bu istasyon içerisinde uyku tulumu, yastık, lamba, havalandırma, dizüstü bilgisayar ve kişisel eşyalar için ayrılan alanlar mevcut. Uyku tulumları, astronotlar uykularında süzülerek bir yerlere çarpmasınlar diye duvara bağlı durumda ve uzanıyormuş hissi verebilmek amacıyla sırt ve bele baskı uygulayan sert arka desteğine sahip.

Uyku istasyonları içerisinde uykuya dalmayı geciktirecek veya uyku kalitesini etkileyebilecek faktörler olabildiğince azaltılmaya çalışılır. Rahatsız edici gürültü ve ışık seviyeleri için kulak tıkacı ve göz bantları kullanılırken, sıcaklık ve CO2 seviyeleri ayarlamak için de havalandırma sistemleri kullanılır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.

Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Sonuç

Astronotlar gibi yüksek bilişsel düzey gerektiren işlerde çalışanların (pilot, doktor vb.) performanslarında ve dikkat seviyelerinde görülecek düşüşler oldukça tehlikeli sonuçlara yol açabilir. Bu kişiler sürekli olarak yüksek performansla çalışmak zorundadır. Performansı üst düzeyde tutabilmenin olmazsa olmaz koşulu ise dinlendirici ve yeterli bir uykudur.

Tabii bu sayılanlar yalnızca astronotlar için değil herkes için geçerlidir. Gün içerisinde azami verimlilik ve dikkat seviyeleriyle çalışmak istiyorsak uyku saatlerimizi düzenlemeli, uyku kalitesini etkileyebilecek zararlı davranışlardan kaçınmamız gerekir.

Uykuyla ilgili detaylı bilgi almak için buradaki oldukça kapsamlı hazırlanmış içeriğimize bakabilirsiniz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
34
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 17
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 5
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • İnanılmaz 2
  • Muhteşem! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 08/12/2024 20:52:24 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/9913

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Halk Sağlığı
Uçak
Kartal
Diş Gelişimi
Ağız Sağlığı
Retrovirüs
Diş Sorunları
Freud
Sağlık
Bilim İnsanı
Aşılar
Tıp
Sinek
Astrofizik
Zeka
Ekoloji
Kimyasal Bağ
Kimya
Allah
İnsanlık
Gerçek
Organ
Mitler
Şempanzeler
Cinsiyet
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. U. Avcı, et al. Astronotlar Nasıl Uyur? Uzay Görevlerinde Astronotların Uyku Döngüsü Nasıl Düzenlenir?. (9 Ocak 2021). Alındığı Tarih: 8 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/9913
Avcı, A. U., Bakırcı, Ç. M. (2021, January 09). Astronotlar Nasıl Uyur? Uzay Görevlerinde Astronotların Uyku Döngüsü Nasıl Düzenlenir?. Evrim Ağacı. Retrieved December 08, 2024. from https://evrimagaci.org/s/9913
A. U. Avcı, et al. “Astronotlar Nasıl Uyur? Uzay Görevlerinde Astronotların Uyku Döngüsü Nasıl Düzenlenir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 09 Jan. 2021, https://evrimagaci.org/s/9913.
Avcı, Ahmet Uğur. Bakırcı, Çağrı Mert. “Astronotlar Nasıl Uyur? Uzay Görevlerinde Astronotların Uyku Döngüsü Nasıl Düzenlenir?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 09, 2021. https://evrimagaci.org/s/9913.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close