COVID-19 Aşısı Olanlar Daha Çok Hastaneye Yatırılıyor Olabilir mi?

İddia

İngiltere'den gelen COVID-19 verileri, sadece aşısızların hastalandığı veya ölenlerin çoğunlukla aşılı olduğunu yalanlıyor. Hastalanen ve ölenlerin çoğu aşılı, demek ki aşılar çalışmıyor.

Gerçek mi?

Sahte

Gerçek Ne?

Dünya genelindeki her ülkeden gelen veriler, aşıların (özellikle de mRNA aşılarının) COVID-1 9 hastalığına karşı koruyuculuk konusunda beklenen düzeyde veya beklenene yakın oranda koruma sağladığını doğrulamaktadır. Dünya genelinde aşılıların popülasyon içindeki oranı arttıkça, hastanelerdeki aşılı oranlarının da yükselmesi normaldir. Aşı koruyuculuğunun %100 olmadığı durumlarda, bir ülkenin %100'ü aşılanmış olsaydı, hastaneye kaldırılanların da %100 aşılı olurdu; ancak bu, aşının başarısız olduğu anlamına gelmezdi. Zira aşılamadan önce hastaneye kaldırılanların ve ölenlerin sayısı aşılamadan sonra beklendiği oranda azaldıysa, aşılama başarılı olmuş demektir. Hastanedekilerin aşılı olma oranı önemsiz ve yanıltıcı bir istatistiktir.

İddianın Kökeni

Aşı karşıtları ve halk arasında aşıların güvenliği konusunda sahte haberler yaydığı bilinen kaynaklar, yurtdışındaki aşı karşıtlarından aldıkları bilgileri motamot çevirerek, üzerinde düşünmeksizin paylaşmaktadırlar. Böylece bu yabancı kaynaklardan gelen trafiğin Türkiye'deki karşılığını kendilerine alabilmekte ve takipçi kitlelerini büyütebilmektedirler. Bu yazıda inceleyeceğimiz iddia da bu tür bilim karşıtları tarafından paylaşılan, bilimsel olarak bariz bir şekilde hatalı bir yorumdur.

Bilgiler

Son zamanlarda çeşitli sosyal medya platformlarında, aşı olanların, aşı olmayanlara göre COVID'den dolayı daha fazla hastanelik olduğuna dair söylemler dolaşıyor. Bunlar ne yazık ki çeşitli aşı karşıtlarının, kafaları karıştıran istatistiksel manipülasyonlarından ibaret. Durumun böyle olup olmadığını ve aşı karşıtlığı yapmak için nasıl bir algı oluşturulduğunu anlamak için ise basit bir matematik kurmak yeterli. Öncelikle iddialardan birini inceleyelim:

Bu Twitter paylaşımından görüldüğü ve anlaşılacağı üzere, aşılıların hastaneye yatma oranı paylaşılarak, aşı olmanın aslında bir işe yaramadığı gibi bir izlenim bırakılıyor. Öyle ki 50 yaş üzeri hastaneye yatanların %73'ü aşılı! Hatta hayatını kaybedenlerin de %64'ü aşılı! Peki bu nasıl mümkün olabilir? Her şeyden önce bu durum aşının doğasına aykırı değil mi?

Elbetteki buradaki durum, daha önce de paylaştığımız bazı istatistiksel manipülasyonlar gibi. Ne yazık ki istatistik ve olasılık konusu, bizler için bazen oldukça sezgi dışı ve anlaması zor kalabiliyor. Eminiz birçoğumuz olasılık konusunun matematikte ne kadar kafa karıştırıcı olabildiğini hatırlar. Fakat aslında işin ufak bir sırrı var ve bu tür aşı karşıtları da bu sırrı iyi bilerek, sizlere karşı kullanabiliyorlar. Peki işin sırrı nedir?

Aslında olay çok basit: Aşıların belirli bir koruyuculuk oranı var ve bu oldukça yüksek bir değer olan %90 civarında. Yani aşılar birisinin hasta olmamasını ya da hayatını kaybetmemesini garantilemiyor. Fakat aşı olduğunuz takdirde hasta olmanız ya da hayatınızı kaybetme oranınızı çok ciddi oranda düşürmeyi garanti ediyor. Dolayısıyla aşı olanların da hasta olabileceği ve hayatını kaybedebileceği bir gerçek, lakin bu çok az sayıda oluyor. Peki nasıl oluyor da bu durumda yukarıdaki oranlar söz konusu olabiliyor? Bu senaryoya göre aşısız olanların daha çok hastanelik olması gerekmez miydi?

Olayı anlamak için şu sorguyu yapmak yeterli: Eğer toplumun %100'ü aşılanmış olsaydı, hastaneye yatanların yüzde kaçı aşılı olurdu? Elbette %100'ü! Çünkü aşı %90 gibi bir koruyuculağa sahip, dolayısıyla çok az da olsa birileri hastanelik olacaktır. Peki bu aşılı olmanın, aşılı olmamaktan çok çok daha kötü olduğunu gösterir mi? Elbette hayır! Çünkü bu oran tamamen manasızdır. Mühim olan bir anlam ifade eden oranlardır. Örneğin toplumun %100'ü aşısız olsaydı, toplumun %100'ünün aşılı olması durumuna göre kaç kişi hastaneye yatacaktı? Aşısız senaryoda, aşılı senaryoya göre hasta ve ölüm sayısının kat ve kat fazla olduğunu biliyoruz! İşte anlamlı olan bu orandır. Aşının farkını tanımlayan oran da budur.

Özetle, çoğunluğu aşılanmış bir toplumda hastaneye yatanların çoğu doğal olarak elbette aşılı olacaktır, çünkü toplumun çoğu aşılıdır. Fakat aşısız olunması durumuna göre hastanelik olan insan sayısı çok çok daha azdır. Ne yazık ki bazı kişiler böyle paylaşımlarla, bu istatistiği/olasılığı kuramayanlarda kafa karışıklığına neden olabiliyor. Daha sayısal bir örnek için, bu paylaşıma gelen cevaplardan birini de aşağıya bırakıyoruz.

Bu konuda daha fazla bilgi almak için, temel oran yanılgısı hakkındaki yazımızı okuyabilirsiniz.