Uzun Boylu İnsanlarda Daha Yaygın Görülen Hastalıklar, Riskler ve Alınması Gereken Önlemler

Uzun boy, topluluk içinde daha fazla dikkat çekilmesine, basketbol takımında mutlaka bir yeriniz olduğuna, hatta oldukça yüksek bir özgüvene delalet edebilir. Ancak uzun boylu insanlarda sağlık konusunda bazı risklerin de değerlendirilmesi gerçeğini göz ardı etmemek gerekir. Ayakkabı, kıyafet ve yolculuk konusunda zorluklar yanında, sağlık ile ilgili zorluklar da çekmek mümkündür. Yanlış anlaşılmaması için, netleştirmekte fayda var: Boyunuzun uzun olması, sizin sağlıksız ve kötü bir hayat yaşayacağınız anlamına gelmez; ancak uzun boyluluk sadece bazı hastalıklara yakalanma riskini artırabilmektedir.

Çekicilik ve özgüveni arttırdığı hatta cinsel seçilim sonucunda kısa boylu erkeklerin azalmasına dahi yol açabildiği bilinen boy konusu, çocukluk dönemi veya ilerleyen yaşlarda başınızı ağrıtabilir. Uzun boylu olmak, genetik faktörler dışında yaşam boyunca veya doğumdan önce, büyüme ve gelişimin farklı aşamalarında, aşırı beslenme ile alakalı olabilir. Özellikle de çocuk gelişiminin farklı aşamalarında artan süt, süt ürünleri ve diğer hayvansal protein alımıyla aktive olduğu düşünülmektedir.^[1]Boyla ilgili genetik varyantların küçük bir kısmı, kandaki atardamar tıkayıcı yağ seviyelerini etkileyen bazı genlerle bağlantılıdır bu yüzden kardiyovasküler ve nörolojik bazı hastalıklar için risk faktörü bulunmaktadır.

Pexels, Gustavo Linhares

Uzun Boylu İnsanlarda Artan Hastalık Risklerine Dair Açıklamalar

Uzun boylu insanların vücutlarında daha fazla sayıda hücre bulunmaktadır. Kanser, düzensiz bir şekilde büyüyen veya çoğalan bir hücreden kaynaklandığından, daha fazla hücre sizi daha büyük risk altında bırakabilir.^[17] Lund Üniversitesi öğretim görevlisi ve araştırmacı Dr. Bengt Zöller; uzun boyluluk ve kalp krizi, felç gibi ciddi durumlara neden olan pıhtılaşmanın ilişkisi için şunları söylüyor:

Daha uzun bireylerin bacak damarları daha uzun olduğu için, sorunların ortaya çıkabileceği daha fazla yüzey alanı olmaktadır. Daha uzun bacakların damarlarındaki artan yer çekimi basıncı, kan akışının geçici olarak yavaşlaması veya durması riskini artırabilir. Bu yüzden uzun boyluluk damarlarda kan pıhtıları oluşumunu artırabilmektedir. Boy uzunluğunun kalıtsal kan hastalıkları ve diğer durumlarla tam olarak nasıl etkileşime girdiğini belirlemek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyulmasına rağmen, aşırı kiloda olduğu gibi, boy uzunluğunu da risk değerlendirmesine dahil etmeye başlamamız gerektiğini düşünüyorum.

Colorado Üniversitesi Kanser Merkezi'nde koruyucu tıp ve biyometri profesörü olan Dr. Tim Byers uzun boyluluk ve kanser arasındaki ilişki için şöyle demiştir:

Bence boy, bazı risk faktörlerinin bir göstergesi; ancak mekanizmanın ne olduğunu tam olarak bilmiyoruz. İster uzun ister kısa olun, tütünden uzak durmak, fiziksel olarak aktif olmak, dengeli beslenmek ve sağlıklı kalmak herkes için faydalı davranışlardır. Ve boyunuz ne olursa olsun önerilen kanser tarama testlerini mutlaka yaptırmak gerekmektedir.

Halk Arasında Yaygın Gözüken Hastalıkların Uzun Boylu Kişiler Arasında Yayılımı ve Risk Derecesi

Yetişkin boyu, çoklu vücut sistemlerinde hastalık riskleriyle ilişkilidir. Hem epidemiyolojik hem de genetik yaklaşımların kullanıldığı çalışmalar; konjenital adrenal hiperplazi, atriyal fibrilasyon, venöz tromboembolizm, ıntervertebral disk bozukluğu, tansiyon bozuklukları, kalça kırığı ve kanser için uzun boyluluğun risk faktörü olduğunu birçok kez doğrulamıştır.^[16]

Pexels, Andrea Piacquadio

Aynı zamanda gastroözofageal reflü hastalığı, diyafram fıtığı ve vaskülit için araştırmalar da potansiyel yeni ilişkileri belirlemektedir.^[16] Uzun boylu oyuncuların daha kısa takım arkadaşlarına göre daha fazla sakatlanma ve iyileşmek için daha fazla zamana ihtiyacı olduğu görülmektedir.

Uzun Boyluluk ve Hastalık Arasındaki İlişkiler

Boydaki her 6 cm'lik artış için kanserden ölme oranımız %4 oranında artmaktadır.^[1] Ortalamadan 2,5 inç (5 cm)'den daha kısa olan bir kişi için kalp hastalığı riski yaklaşık %13,5 oranında artmaktadır. Kısa boylular için kalp hastalıklarına yakalanma ve ölüm riski daha fazladır. Kişi ne kadar kısa olursa, etki o kadar büyük olur.^[2] Boydaki her 10 cm'lik artış için kolorektal, prostat ve akciğer kanseri için risk artışı gözlemlenmektedir.^[12]

1. Yumurtalık Kanseri Riski

Yumurtalık kanseri, kadınlarda en sık görülen kanser türlerinden biridir. Genellikle 50 yaş ve üzeri kadınları etkileyen, erken tedavide olumlu sonuç veren bir hastalıktır. Karın içindeki organları örten, doku astarı olan periton dahil yumurtalık ve fallop tüplerini kapsayan yaklaşık %70 oranında yüksek dereceli seröz karsinom türü tümör yapılaşmasıdır. Pelvik bölgede ağrı, şişkinlik, çabuk doyma, sık ve kontrolsüz idrar ana belirtileri arasındadır.^[3] PLoS Medicine dergisinde 2012 yılında yayınlanan, 47 epidemiyolojik çalışmada; hastalığa sahip 25.157 kadın ile yumurtalık kanseri olmayan 81.311 kadın üzerinde hastalık ile boy arasındaki ilişki araştırılmıştır. Hastalığın boy uzunluğu ve vücut kitle endeksi ile tümör yapılaşmasında bağlantılar olduğu tespit edilmiştir. Kadınlarda 160 cm üzeri her 5 cm'lik artış için yumurtalık kanseri riski %7 oranında artmaktadır.^[4]

2. Tip-1 Diabetes Mellitus (Şeker Hastalığı) Riski

Tip-1 diyabet, pankreasta insülin üreten beta hücrelerinin otoimmün süreç sonunda zedelenmesi ile meydana gelen kronik bir hastalıktır. Pediatri dergisinde yayınlanan bir çalışmada, 451 epidemiyolojik çalışmadan gelen veriler sonucunda; 10 binden fazla çocuk üzerinde boy ile hastalık arasında ilişki incelenmiştir. Uzun boylu çocukların bebeklik veya erken ergenlik dönemi dışında tip-1 diyabet için daha fazla risk taşıdığı görülmüştür.^[5] Pediatric Diabetes dergisinde 2008 yılında yayınlanan erken çocukluk döneminde boy ve kilo artışının şeker hastalığı ile bağlantısı incelenmiştir. 6-10 yaşları arasında tanı konulan çocukların 5 yaşına gelmeden boylarının daha fazla arttığı görülmüştür.^[6]

3. Prostat Kanseri Riski

Prostat kanseri erkeklerde cilt kanserinden sonra en yaygın görülen kanser türüdür. Bir erkek yaşlandıkça prostatın boyutu artma eğilimindedir. Bu yüzden ilerleyen yaş, üretra daralmasına ve idrar akışının azalmasına neden olabilir. Buna iyi huylu prostat hiperplazisi denir ve prostat kanseri ile aynı şey değildir.^[7] 2008 yılında yayınlanan bir araştırma, 58 kaynaktan gelen incelemeler sonucu, boyu 175 cm üzeri erkekler için her 10 cm'lik artışta prostat tümörleri için %23 daha fazla risk tespit etmiştir.^[8]

4. Alzheimer Hastalığı Riski

Alzheimer hastalığı, hafızayı ve düşünme becerilerini ve nihayetinde en basit görevleri yerine getirme becerisini yavaşça yok eden, geri dönüşü olmayan, ilerleyen bir beyin hastalığıdır. Alzheimer hastalarının çoğunda semptomlar ilk olarak 60'lı yaşlarda ortaya çıkmaktadır. Alzheimer hastası olan 239 kişi ile sağlıklı olan 341 kişi üzerinde yapılan çalışmada boyu 177 cm ve üstü olan kişilerin 167 cm ve altı kişilere göre hastalığa yakalanma oranında %59 oranında düşüş olduğu bulunmuştur.^[10]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

5. Meme Kanseri Riski

Meme kanseri, dünyada ve ülkemizde kadınlarda en sık görülen kanserdir. Çalışmalar, boy uzunluğunun meme kanseri için önemli bir risk faktörü olduğunu doğrulamaktadır. Yetişkin boyunu etkileyen bazı genetik faktörlerin ve biyolojik yolların meme kanseri etiyolojisinde önemli bir role sahip olduğuna dair güçlü kanıtlar bulunmaktadır. 5 milyondan fazla kadın üzerinde yapılan 159 farklı kaynaktan alınan veriler doğrultusunda boyda her 10 cm'lik artış için risk oranında %1,2 artış olduğu görülmüştür. Yapılan çalışmalar meme tümörü oluşumuna ilişkin ek bilgiler sağlayarak daha ayrıntılı sonuçların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.^[9]

Unsplash, Toa Heftiba

6. Kolerektal Kanseri Riski

Kolon veya rektumda meydana gelen kanser türüdür. Kalın bağırsak kanseri olarak da adlandırılabilir.^[18] Çocukluk ve erken yetişkinlik dönemindeki boy gelişimi ile bağlantılı faktörlerin kolerektal kanser etiyolojisinde rol oynayabileceğini düşünülmektedir. 47 kaynaktan, 50 bin üzeri vakaya yapılan incelemelerde boy ve kilo ile hastalık arasında ilişki olduğuna dahil kanıtlar güçlenmiştir. Yükseklikteki her 5 cm artış için %1.04, kilodaki her 5 kg artış için de %1.02 oranında risk artışı gözlemlenmektedir.^[11]

7. Atriyal Fibrilasyon Riski

Atriyal fibrilasyon, düzensiz ve genellikle anormal derecede hızlı kalp hızına neden olan bir kalp rahatsızlığıdır. Kalbin elektriksel aktivitesindeki bozulma nedeniyle kalbin üstteki iki kulakçığı (atriyumlar) atması gerektiği şekilde atmaz ve buna bağlı komplikasyonlar ortaya çıkar.^[13] Yapılan çalışmalar cinsiyetten bağımsız olarak, artan boyun atriyal fibrilasyon riski ile ilişkisi olduğunu doğrulamıştır. 5860 kişi üzerinde yapılan incelemede uzun boyun %2 oranında risk faktörü ortaya çıkarabileceği görülmüştür. Boydaki her 2,5 cm'lik artışın risk oranında %3 artışa neden olduğu bulunmuştur.^[14]

8. Kronik Bel Ağrısı Riski

Yetişkin popülasyonun %60 ile %90'ında hayatlarının bir döneminde bel ağrısı gelişme riski vardır. Akut bel ağrılarının %30'u kronik bel ağrısına dönüşür. BMJ Open dergisinde yayınlanan bir çalışmada, 6545 bel ağrısından muzdarip kişi ile 18.784 bel ağrısı olmayan kişi üzerinde 11 yıllık süren bir çalışma sonucunda bel ağrısında değişim oranı incelenmiştir. Bel ağrısı olmayan kadınlarda ilerleyen senelerde 170 cm ve üzeri kişiler için kronik bel ağrısına yatkınlık oluşabildiği gözlemlenmiştir. 40 yaşın üzerindeki yetişkinler ile yapılan bir çalışmada, uzun boylu erkekler arasında bel ağrısı riski ilerleyen yıllarda artmıştır. Başlangıçta bel ağrısı olmayan erkekler arasında kesin bir eğilim gözlemlenmemiştir lakin erkekler için en yüksek risk 185 cm ve üzeri olduğu söylenmiştir.^[15]

Sonuç

İster kısa ister uzun boylu olalım sağlıksız bir yaşam hastalıklar için yüksek risk doğurmaktadır. Uzmanların tavsiyeleri üzeri düzenli spor, sağlıklı beslenme ve vücut kitle endeksinin ortalamada tutulduğu, uygun bir yaşam sürmek gereklidir. Kadın ve erkeklerin her iki taraf içinde gözükebilecek hastalıklar dışında cinsiyete özgü hastalıklar için de rutin kontroller yapması gerekmektedir. Rutin kontrollerini yapan ve sağlıklı bir yaşayış süren bir insan için boyun çok önemi yoktur.