İnsan evrimi ve maymunlarla akrabalığı, %100 kanıtlanmış mıdır yoksa yalnızca güçlü bir teori midir? Bununla ilgili kanıtları bırakabilir misiniz?

İnsanın evrimleştiği gerçeği %100 kanıtlanmış bir gerçek ve hiçbir zaman değişmeyecek.

İnsanın evriminin detayları ise her zaman daha fazlasını öğrenebileceğimiz bir konu (bu, bilimin her alanı için böyle). Dolayısıyla bunda bir % vermek mümkün değil. Ancak bazı değişmeyecek parçalarını kesin olarak biliyoruz: Örneğin bu noktadan sonra hiçbir kanıt ortaya çıkamaz ki, insanın en yakın akrabalarının maymunlar ve primatlar değil de aslında (mesela) deniz anemonları veya kaplanlar olduğunu göstersin.

Öte yandan insanın en yakın akrabası olan şempanzeler ve bonobolarla ortak atasının yaşadığı tarih ve nitelikleri bir miktar değişebilir. İşte 6 milyon yıl önce değil de 8 milyon yıl önce ayrıştıkları ortaya çıkabilir. Orrorin tugenensis türü değil de şu anda bilmediğimiz bambaşka bir tür olduğu ortaya çıkabilir. Ama o durumda bile, bu ortak atanın insanın soy hattına ve şempanzelerin soy hattına dair ortak özellikler taşımak zorunda olduğu kesindir.

Benzer şekilde, insanın Neandertaller, Denisovalılar ve benzeri yakın (soyu tükenmiş) akrabalarıyla olan ilişkilerinin detayları, ilk nerede karşılaştıkları, ne düzeyde çiftleştikleri, birbirleriyle nasıl etkileştikleri neredeyse kesin olarak zaman içinde yeni veriyle değişecek detaylardır.

Yani bilim içinde kesin olarak bildiğimiz şeyler de var, genel hatlarının değişmeyeceğini bildiğimiz şeyler de var, detayları değişme potansiyeli olan şeyler de var, neredeyse kesin olarak değişecek (o düzeyde preliminer olan) şeyler de var.

İnsan evriminin kanıtlarıyla ilgili tek bir kaynak bulmak istiyorsanız, konu hakkındaki ders kitaplarını okumanız gerekiyor. Bilim, tekil kaynaklar üzerinden işleyen bir şey değil. Tekil araştırmaları merak ediyorsanız, Google Scholar gibi akademik arama motorlarına "human evolution evidence" gibi anahtar sözcükler yazıp çıkan makalelere bakabilirsiniz. Özellikle de "review" diye tabir edilen meta-analizler, bu konudaki çok sayıda makaleyi bir arada derleyen çalışmalar olacaktır.^[1] Keza bu konuda saygın bilim iletişimcilerinin veya akademisyenlerin yazdığı kitaplar da var.

Ayrıca evrimin genel kanıtları, insan evriminin de genel kanıtlarını oluşturuyor. Bu konular hakkında da bilgi alabilirsiniz.

Şunu da söyleyeyim: Biri "X'in evrimine kanıt" arayışı içindeyse, henüz evrimi (daha önemlisi bilimi) anlamamış olma ihtimali çok ama çok yüksek. Eğer kendinizi evrimi düzgün tarif edebilecek, bilimin nasıl çalıştığını anlatabilecek, bilimde kanıt nedir, gözlem nedir, teori nedir, bunların arasındaki farkları anlatabilecek noktada görmüyorsanız, muhtemelen "insan evrimine kanıt" arayışınız da çok ham bir çaba demektir. Daha temelden başlamanız daha faydalı olabilir; zira gördüğünüz kanıtı nasıl değerlendirmeniz gerektiğini bilmiyorsanız, yüzlerce kanıt sıralansa ne olacak?

Bunlar, onlarca bilim dalından gelen milyonlarca kanıt ile "bildiğimiz" konular. (Evet, teoriler içinde "bildiğimiz" şeyler de vardır.) Değişebilecek olan kısım, hangi kuyruksuz maymun türünün atamız, hangi türün kuzenimiz olduğu, hangi mekanizmalar ile nerede ve nasıl evrimleştikleri gibi ayrıntı konular olacaktır.

Bunu şöyle düşünebilirsiniz. Ailenizle onlarca bilim dalının yardımı ile detaylı olacak yüzlerce bağımsız veri hattından gelen kanıtlara dayanarak test yaptırıyorsunuz ve hepsinde akrabalık ortaya çıkıyor. Buna rağmen "Hayır, bunlar bunu göstermez. Babam da gökten düştü ben de gökten düştüm ama analiz yapınca akraba gibi çıkıyor. Bir gün bunların hepsi çürüyecek, değişecek." demezsiniz.

Türler arası özellikler için de aynısı geçerli. Özellikler tam da evrim doğru ise ve gerçekten akraba isek olması gerektiği gibi çıkıyor ve akrabalığı ortaya koyuyor. Hatta ailenizden daha kesin bir şekilde. Yüzlerce değil, milyonlarca kanıt var. O milyonlarca kanıtta elbette "Ne zaman, hangi mekanizmalar, hangi atalar" gibi ayrıntılarda değişiklik olabilir. Ama milyonlarca kanıttan elde edilip ailenize yönelik testlerden belki milyon kat daha "iyi/kesin" bildiğimiz bir durumun değişmesi için bütün bilimin çöpe atılması gerek.

İstediğiniz kanıtlardan bazılarını kaynaklara ekliyorum.