Biyolojideki güncel anlamıyla evrim, genellikle bir popülasyonun zaman içerisinde biyolojik çeşitlilik oranındaki değişiklikler anlamına gelir. Evrim, tek bir yazı ile enine boyuna değinilmeyecek kadar geniş bir konu olduğu için, bu yazının başlıca amacı, daha derin tartışmaların bulunduğu diğer yazı bağlantılarıyla birlikte evrimdeki güncel meselelere geniş bir bakış açısı sağlamaktır. Bu yazı, evrimin tanımları üzerine kısa bir araştırmayla başlayıp evrimin farklı modlarının ve ilişkili felsefi sorunların irdelenmesiyle devam eder. Daha sonrasında, özellikle bu ansiklopedide verilen konulara odaklanılarak evrim felsefesindeki diğer konuların bir özetiyle sonlanır.

Bu yazının başında verilen evrim tanımı fazlasıyla geneldir. Literatürde, bazılarının bu genel tanımlamayla uyuşmadığı daha spesifik tanımlar da vardır. Birkaç örnek verelim.

Diyet yapan sıradan bir kişinin en çok yakındığı şey şudur: "Metabolizmam o kadar yavaş ki asla kilo veremeyeceğim.”

İnsanlar hızlı veya yavaş bir metabolizma hakkında konuşurken bahsettikleri şey, gün boyunca vücutlarının kaç kalori yaktığıdır. Buradaki temel fikir, yavaş metabolizması olan birinin, hızlı metabolizması olan biriyle aynı işi yaparken daha az enerji harcadığıdır. Fakat, metabolizmanın hızı gerçekten kişiden kişiye değişir mi? Bu soru, ilk bakışta göründüğünden daha karmaşıktır ve metabolizmanızın şu andaki hızı ne olursa olsun, onu daha düşük veya daha yüksek hızlara eriştirebilmek için yapabileceğiniz şeyler vardır.^[1] Gelin bunlara bir bakalım.

2 adet ebeveyniniz var: anne ve babanız. Onların da 2'şer tane ebeveyni var, dolayısıyla sizin 4 tane büyük-ebeveyniniz var: anneanneniz, babaanneniz, annenizin babası olan dedeniz ve babanızın babası olan dedeniz. Bu şekilde geriye gidecek olursanız, sadece 10 nesil önce 1000'den fazla, 20 nesil önce 1.000.000'dan fazla, 30 nesil önce 1 milyardan fazla atanız var demektir! Dünya'da şu anda 7 milyar insan var. Akrabalık ilişkilerini kenara bıraktığımızda 1 milyar özgün soy hattı olduğunu varsayalım. bunların her birinin sadece 30 nesil önce 1 milyar atası varsa, Dünya nüfusunun 1 kuintilyon ($10^{18}$) veya 1.000.000.000.000.000.000) olması gerekirdi. Ancak bundan 30 nesil önce, yani kabaca 1000 sene önce Dünya nüfusu'nun sadece 300 milyon (300.000.000) olduğunu biliyoruz. Dahası, insan popülasyonunun günümüzde en fazla olduğunu ve tarihte hiçbir zaman bu sayının üzerine çıkılmadığını, dolayısıyla 7 milyardan büyük bir insan popülasyonunun tarihte hiçbir zaman yaşamadığı biliniyor. Bu durumda tüm bu insanların tüm bu ataları nerede?

Bu soru, evrimsel biyoloji hakkında fikri olmayanlar için kafa karıştırıcı; evrimsel biyolojiden anlayanlar içinse komik bir sorudur. Cevabı çok basit ve açıktır: tüm canlılarda olduğu gibi, insanların soy hatları da birbirinden bağımsız değildir. Her birimiz ortak atalardan geliyoruz ve bu ortak ataların torunlarıyız. Bir diğer deyişle, günümüzdeki 1 milyar bağımsız soy hattı, zamanda ve nesillerde geriye gittiğimizde çok hızlı bir şekilde birbiriyle kaynaşacaktır. Sadece birkaç yüz nesil geriye gittiğinizde, günümüz Meksikalıları ve Japonları gibi Anadolu'dan uzak medeniyetlerle bile soylarımız kesişecektir. Yaklaşık sadece 10.000 nesil geriye gittiğinizde, şu anda yaşayan bütün insanların Mezopotamya bölgesinde yaşadığını düşündüğümüz ortak atalarına varırız. Bu bir kadın ve bir erkektir. Ancak bu kadın ve erkek, muhtemelen aynı zamanda yaşamış insanlar değildir ve hatta birbiriyle eş bile değildir! Dahası, bu kadın ve erkek, kendi dönemlerinde yaşamış tek kadın ve tek erkek de değildir. Muhtemelen on binlerce insandan oluşan popülasyonların üyesidirler. Bu kadına, mitolojiye gönderme olarak "Mitokondriyal Havva", erkeğe ise "Y Kromozomu Ademi" adı verilir. Bu konudaki detayları buradaki yazımızda izah etmiştik, tekrar etmeyeceğiz.

Bilimsel yöntem, en azından 17. yüzyıldan bu yana bilimin gelişimini karakterize eden, Evren'e dair bilgi edinmeye yönelik, sistematik bir yaklaşımdır. Bilimsel yöntemin basamakları; genel olarak gözlem yapmayı, bir hipotez oluşturmayı, deneyler yapmayı ve bu deneyler yoluyla toplanan kanıtlara dayanarak sonuçlar çıkarmayı içermektedir. Bilimsel yöntemin basamakları şunlardır:

Elbette, bilimsel yöntemin bütün aşamaları boyunca eleştirel düşünme, şüphecilik ve etik hususlar esastır. Bilim insanları, bilimsel yöntemin her bir basamağında, kanıtlarla çelişen hipotezleri bir kenara atmaya veya revize etmeye istekli olmalı ve çalışmalarını sorumlu ve etik bir şekilde yürütmelidir.

İnsan hücreleriyle kaynaşmayı sağlaması için her bir SARS-CoV-2 virionunun (virüs parçacığı) dış yüzeyi, gelişigüzel dizilmiş mızrak proteinleri (İng: "spike proteins") ile bezenmiştir.^[1] Mızrak proteinleri; virüsün, konak hücreye nüfuz etmesini sağlar ve enfeksiyonun başlamasına yol açar. Influenza gibi bazı virüs tiplerinde dış füzyon proteinleri sert ve sabittir. Ancak SARS-CoV-2 mızrak proteinleri esnektir ve üç farklı yerden bükülebilir.^[2] Bu, mızrak proteinlerinin rahatça hareket ederek hücreye daha fazla yerden bağlanmalarını kolaylaştırır.

Birçok virüs, dış proteinlerini kaplayan ve onları kamufle ederek insanların bağışıklık sisteminden gizlenmelerini sağlayan, glikan olarak bilinen şeker moleküllerine sahiptir. Koronavirüsün yüzeyindeki mızrak proteinleri de glikanlar ile sarılı haldedir.

Alkol, karbon atomuna doğrudan bağlanmış bir ''-OH'' grubu olan organik bileşiklere verilen genel addır. Bu yüzden teknik olarak karbon atomu içeren her organik bileşik bir alkole dönüştürülebilir. Örneğin ksilitol ya da eritritol gibi şeker alkolleri çeşitli maddelerin içerdiği şekerin fermente edilmesi ile elde edilir. Günümüzde üretilen alkollü içeceklerin üretilmesinde kullanılan temel yöntem de budur; çeşitli maddelerin ve doğal olarak şeker barındıran besinlerin fermente edilmesi...

Fermantasyon işlemi, besinin içerdiği karbonhidratın oksijensiz ortamda bakteriler tarafından alkole ya da aside dönüştürülmesidir. Bu işlemin gerçekleşmesi için gereken bakteriler bazen maya olarak dışarıdan da eklenebilir ya da ışık altında şeker eklenerek besinin içerdiği bakterilerin aktif olması sağlanabilir. Hatta bu işlemin uzun sürmesi ve tam olarak gerçekleşmesi için bakteriler tarafından tüketilmesi için farklı bir karbonhidrat kaynağı eklenebilir. Üretilen alkollü içeceğin türüne göre farklı fermantasyon yöntemleri tercih edilebilir.