Rüyalar inanılmaz olaylardır ve hayatınızın yaklaşık 6 yılını uyuyarak geçirdiğinizi düşünürsek, genelikle hemen unutulmak üzere onları bir kenara atmanız oldukça garip.

Beyinimiz gece boyu işe çıkar ve bize en inanılmaz, tuhaf, ve anlaşılan genelikler rastgele görüntü ve hikayelerin bazılarını getirir. ama …. rüyalar nelerdir? Ve birçok bilim kurgu hikayesi ya da filiminde olduğu gibi, rüyamızı kaydedip ne gördüğümüzü anlayabilir miyiz? Daha önce beyin dalgalarına atıfta bulunan insanları duymuş olabilirisiniz, ama hiç durup düşündünüz mü: bunlar gerçek dalgalar mı, ve… bilgi taşıyorlar mı ? Beyin dalgaları , mesela, radyo dalgalarına mı benziyorlar ? Cevap: evet hem radyo hem beyin dalgaları, ışık hızında hareket eden dalgalar olan elektromanyetik radyasyon formlarıdır.

Uganda'da uzun süredir devam eden bir çalışma, insan medeniyetinin tıp alanındaki gelişiminin evrimsel kökenlerine ışık tutuyor. Yaralanan şempanzeler, bazen diğer şempanzelerin yardımıyla iyileşiyorlar!

Oxford Üniversitesi'nden primatolog Elodie Freymann ve meslektaşlarına göre Uganda'da bulunan Budongo Ormanı'nda 30 yıldır süregelen araştırma, şempanelerin hem kendilerine hem de başka şempanzelere "tıbbi yardım" uyguladığını gösteriyor. Freymann, bu ormanın dışındaki bölgelerde de ara sıra gözlenen bu davranışların şempanzeler arasında oldukça yaygın olduğunu düşünüyor.

Uzun yolculuklar sırasında bacağımız uzun süre dizden bükük kalır, çok hareket edemeyiz. Biz hareket etmeyince damarlarımızdaki kan akışı da yavaşlar, kanın pıhtılaşması riski artar. Özellikle yakın zamanda geçirilen ameliyat, doğum kontrol veya hormon hapları kullanma, hamilelik, kanser, kalp rahatsızlıkları, ileri yaş, aşırı kilo, çok uzun veya çok kısa olma ve aşırı pıhtılaşmaya neden olan genetik faktörler gibi nedenler bu riski artırır.

Toplardamar pıhtılaşması, bacak toplardamarlarında oluşan pıhtının kalbe kan akışını engellemesidir. Genellikle bacaklarda şişkinlik ve baldırlarda ağrıya sebep olabileceği gibi bazı durumlarda da hiçbir belirti göstermez. Bu pıhtının yerinden kopup dolaşıma katılması ve akciğer atardamarına gelerek burada bir tıkanmaya yol açması sonucu ise akciğer embolisi oluşur. Göğüs ağrısı, nefes darlığı, öksürürken kan tükürme gibi belirtiler gösteren akciğer embolisi, ciddi vakalarda ölüme bile neden olabilir.

Şu an önümde bir ağaç görüyorum ancak bundan ne kadar emin olabilirim? Gerçekten önümde bir ağaç olduğundan şüphe duymak ve sanrı görüyor olabileceğimi hesaplamak ne kadar ileriye götürülebilir bir anlayıştır? Bu pozisyonda takınacağımız şüpheci tavır doğru inançlarımızı gerekçelendirmiş olsak dahi makul müdür?

Önümde gerçekten bir ağaç olabilir ve hatalı bir şüphecilik içinde olabilirim, önümde ağaç olmayabilir ve doğru bir şüphecilik içinde olabilirim; aynı zamanda sanrı görüyor olabileceğimin de farkındayım. Bilgi olmasalar dahi temeli sanrılara dayanan gerekçelendirilmiş inançlara sahip olma olasılığımız hiç de düşük değilmiş gibi görünüyor.

Siyaset, yalan ve hakikat arasındaki ilişki pek çok düşünür tarafından tartışılmıştır: Siyasette yalan haklı bir araç mıdır? Yalandan sıyrılmış bir siyaset mümkün müdür? Bunlar gibi sorular, düşünürler tarafından irdelenmiştir. Bu yazıda, Hannah Arendt’in siyaset ve yalan hakkındaki görüşlerinden bahsedeceğiz.

Yalan, siyasi erdemler arasında sayılmamaktadır; ancak yalan, siyasette bir koşul olarak kabul edilmektedir. Peki yalan gerçekten siyasetin özünde bulunur mu? Arendt bu soruyu şu biçimde sorar:^[3] "Dünya yıkılsa da adalet yerini bulmalı mıdır?" Arendt’in buna cevabı evettir: "Fiat Justitia, pereat mundus" der. Yani "Adalet yerini bulsun, gerekirse Dünya yıkılsın." Arendt’e göre adaletten yoksun bir dünyada yaşamak anlamsızdır.

İnsan, bilimsel açıdan oldukça muğlak bir terimdir. Bunun 2 temel nedeni var: İlki, "insan" sözcüğünün bilimsel bir terim olmaması. Bu, bir canlının halk arasındaki ismidir. Örneğin "çayır köpekleri" ismi, bir canlının halk arasındaki adıdır. Fakat canlı bir köpek türü değildir; Cynomys cinsi sincaplara halkın taktığı isimlerdir. Bunun birçok örneği vardır: dağ keçisi, keçi değildir. Yeleli kurt, kurt değildir. Kral kobra, gerçek bir kobra değildir. En fenası, "tavuskuşu mantis ıstakozu" ne bir tavuskuşudur, ne bir mantistir, ne de ıstakozdur. Bu sorun nedeniyle bilim camiasında türler, tür isimleriyle anılırlar. İnsan da farksızdır. İnsan sözcüğü halk arasında kullandığımız bir isimdir ve hepimiz "insan" derken ne kastettiğimizi biliriz. Ancak bilimsel terminolojide dikkatli olmak gerekir; zira terimler çok iyi tanımlanmazlarsa, iletişimde ve araştırmalarda büyük sorunlar çıkacaktır. Buna az sonra döneceğiz.

İnsan sözcüğünün bilimsel olarak pek anlamlı olmamasının ikinci nedeni ise evrimdir. Evrimsel süreçte canlılar çok yumuşak bir şekilde değişirler. Bir tür, yeni bir türe son derece ufak basamakların birikimiyle geçer. Dolayısıyla canlıları sınıflandırmak çok güçtür. Bu nedenle taksonomistler (ya da "taksonomlar"), paleontologlar, arkeologlar ve antropologlar sürekli birbirleriyle kavga ederler. Türler arası geçiş öylesine yumuşak, evrim öylesine narin bir süreçtir ki; türleri net çizgilerle birbirinden ayırmakta zorlanırız. Ne zaman ki araya yeterince zaman koyarız, o zaman iki tür arasındaki fark daha belirgin hale gelir. Fakat bu defa da eklediğimiz zamandan ötürü kimi zaman aradaki geçişte bulunan türleri atlayabiliriz. Bu nedenle bilim insanları son derece titiz bir şekilde çalışarak türleri isimlendirmeye ve birbirinden ayırmaya çalışırlar. Böylelikle evrimsel süreçte hangi türün hangisinin atası olduğu, kimin kimden evrimleştiği, hangi türlerin daha yakın, hangi türlerin daha uzak akraba oldukları anlaşılabilir.