Aşağıda göreceğiniz, evrimin nasıl işlediğini öğretmek amacıyla hazırladığımız bir metindir. Lütfen üşenmeden, baştan sona kadar okuyunuz. Ayrıca lütfen bu yazıyı okurken sitemizi Gece Modu'nda kullanmadığınızdan, yani sadece bu yazıya mahsus olmak üzere içeriği Gündüz Modu'nda okuduğunuzdan emin olunuz. Yan veya alt menülerimizi kullanarak gece/gündüz modunu değiştirebilirsiniz.

Eğer başta kıpkırmızı renkte bir metne sahipsek ve metnin rengini her harfte azıcık değiştirmeye karar verirsek, bu renk değişimi çok çok az fark edilebilir olabilir; ama bu, yine de ölçülebilir bir değişimdir! Örneğin, metindeki harflerin HEX kodlarına veya RGB değerlerine bakarak, istediğiniz iki harf arasındaki farkın ne kadar olduğunu tam olarak ölçebilirsiniz. Yazı renginin bu noktaya kadar halen kırmızı olduğunu düşünebiliriz; ancak ortada bir renk değişimi olduğu bellidir. Eğer yazmayı yeterli uzunlukta sürdürürsek, bu yazıya dışarıdan bakan biri tam olarak hangi harfte rengin kırmızı olmayı bırakıp, kahverengi olduğunu tespit edebilir miydi? Metin devam ettikçe, harf rengi de "mikroevrimleşmeye" devam ediyor; ancak göreceğiniz üzere, kırmızıyla tamamen alakasız bir renge ulaşacağız!

Akademik temeli ekonomi sahasında olan Meksikalı politikacı Josefina Eugenia Vázquez Mota, istatistiklerle ilgili şöyle söylüyor:

Gerçekten de istatistikler son derece tehlikeli oyuncaklardır. Birçok bilim insanı ve filozof buna dikkat çeken sözler söylemişlerdir. Örneğin Mark Twain, "Gerçekler inatçı olsa da, istatistikler daha fazla eğilip bükülebilir yapıdadır." diyerek tehlikeye işaret etmiştir. Kimi zaman Twain'e, kimi zamansa İngiliz başbakanı Benjamin Disraeli'ye atfedilen bir diğer meşhur söz ise şöyledir:

Penis kıskançlığı (İng: "Penis Envy", Alm: "Penisneid"), psikanalitik teoride kız çocuklarının psikoseksüel gelişimi sırasında penisi olmadığını fark ettiğinde kendilerini "yoksun" hissettiklerini ve bu yüzden kıskançlık duygusu geliştirdiklerini iddia eden teoridir. Teoriye, göre bu kıskançlık, daha sonradan kadınlarda bir penise sahip olma arzusuna sebep olmaktadır.

Psikoseksüel Gelişim Teorisi'nin bir alt başlığı olan penis kıskançlığı teorisine, kız çocuklarının fallik evrede (3-6 yaş arası) penisi olmadığını fark etmesi annesi tarafından "iğdiş edildiğini" düşünmesine sebep olur.^[1] Bu farkındalıktan önce annesiyle olumlu bir ilişkisi olan kız çocuğu, kendisini yetersiz olarak donattığı için annesine öfkelenir. Bunun sonucu olarak annesinden uzaklaşır ve sevgisini babasına yönlendirerek onunla daha güçlü bir bağ geliştirir. Freud'a göre kız çocukları daha sonra annelerinin sevgisini kaybetmekten korktukları için anneleriyle eskisinden daha güçlü bir şekilde özdeşleşecek ve annesini taklit etmeye başlayacaktır. Freud, bu yüzden penis kıskançlığının kız çocuğunun cinsiyet rollerini geliştirmesi ve kendi cinselliğini anlamlandırabilmesi için gerekli olduğunu düşünmüştür.

Çevre, organizmaların ya da ekolojik toplulukların doğrudan etkileşim içinde oldukları fiziksel, kimyasal, biyolojik, sosyal ortamların ve şartların bütünüdür. İnsanlar için bütün bu faktörlerin yanında kültürel ve ekonomik etkiler de çevre tanımına katkı sağlamaktadır.

Kelime anlamı olarak çevre kirliliği; canlı ve cansız varlıklara zararlı maddelerin engellenemez boyutta çevreye yayılmalarına denir. Kirleticiler, orman yangınları ya da volkanik küller gibi doğal olaylar olabilir ancak kirlilik olarak bahsettiğimiz terim daha çok antropojenik kaynakların, yani insan yapımı kirletici kaynaklarının yol açtığı sorunları temsil etmektedir.

Probiyotikler hayatımızın her alanında kendilerine yer buluyor. Sindirimimize yardımcı oluyor, bağırsak floramızı düzenliyor ve bize daha pek çok fayda sağlıyorlar. Bunların yanı sıra, tehdit altındaki mercan resiflerini kurtarmak için kullanılabiliyorlar. Haziranda Frontiers in Marine Science dergisinde yayınlanan bir çalışmada bakteriyel bir probiyotik, Florida açıklarındaki doğal ortamda zaten taş mercan doku kaybı hastalığına yakalanmış mercan kolonilerindeki hastalığın yayılmasını yavaşlatmayı başardı.^[1] Çalışma, yeni probiyotik tedavisinin mercan kolonilerine uygulanmasının daha fazla doku kaybını önlemeye yardımcı olduğunu gösteriyor.

Taş Mercan Doku Kaybı Hastalığı ilk olarak 2014 yılında Florida'da ortaya çıktı. Aradan geçen 11 yıl içinde bu hastalık Karayipler'e hızla yayıldı. Bu gizemli hastalığın, en az 20 diğer ülke ve bölgede de tespit edildiği bildiriliyor.

Önceki yazılarımızda Hardy-Weinberg Dengesi'ni tanımladık ve sonrasında bu dengenin kurallarını bozarak, matematiksel analizlerimizi ideal popülasyonlardan gerçek popülasyonlara doğru genişletmeye başladık. Bir önceki yazımızda, mutasyonların tek başına evrimin ana mekanizması olamayacağını, çünkü bunu başarabilmek için çok seyrek meydana geldiklerini ve yarattıkları değişimin oldukça sınırlı olduğunu gördük. Şimdi, Hardy-Weinberg Dengesi'nin bir diğer kuralını bozarak, ortaya çıkan durumu matematiksel olarak analiz edeceğiz. Öncelikle, bu dengenin kurallarını tekrardan hatırlayalım:

Kırmızıya boyadığımız kısımdan da görebileceğiniz gibi, artık Doğal Seçilim'i popülasyonlarımıza dahil ederek Hardy-Weinberg Dengesi'nin bundan nasıl etkilendiğine bakmaya başlayabiliriz. Fakat öncelikle bunu neden yaptığımızı anlayarak başlayalım.

Yapay zeka, çağımızın mantrasıdır. "Yapay zeka" ifadesi; teknoloji uzmanları, akademisyenler, gazeteciler ve risk sermayedarları tarafından popülerize edilmiş bir terimdir. Akademik alandan genel kullanıma geçen birçok teknik ifade gibi, "yapay zeka" terimi de sıklıkla yanlış anlaşılmaktadır. Fakat bu, halkın bilim insanlarını anlamaması gibi klasik bir yanlış anlaşılmadan ibaret değildir; çünkü "yapay zeka" konusunda aynı zamanda bilim insanlarının kafası da en az halkınki kadar karışık durumdadır. Ömrümüz içerisinde bize rakip olabilecek bir yapay zekanın ortaya çıkmak üzere olduğu, herkesi hem eğlendirmekte hem büyülemekte hem de korkutmaktadır. Ancak maalesef bu fikir, aynı zamanda, gerçekten önemli olan şeylere odaklanmamıza engel olmaktadır.

İçinde bulunduğumuz çağı anlatabilmek için, sizinle bir hikaye paylaşabilirim: Bu hikaye; insanlar, bilgisayarlar, veri ve ölüm-kalım meselesini içeren, ama silisyum çipler üzerine inşa edilecek yapay zeka fantezilerinden başka bir şeyi konu edinen bir hikaye...

1990'larda gerek dünyada gerekse Türkiye'de gelişim psikolojisi ve eğitime damga vurmuş en önemli teori, kuşkusuz Çoklu Zeka yaklaşımıydı. Howard Gardner'ın kuramı öyle güçlü bir rüzgar yaratmıştı ki bu modele göre hazırlanmış eğitimler, müfredat uygulamaları, hatta okul modelleri uzun süre gündemde kalmıştı. Peki Çoklu Zeka Teorisi neden böyle etkiliydi?

Howard Gardner'ın 35 yıl önce temellerini attığı Çoklu Zeka fikri, dönemin kabul görmüş tek tip zeka yaklaşımına meydan okuyan, devrim niteliğinde bir fikirdi. O güne kadar eğitimciler ve psikologlar, zekayı, "kişinin çeşitli disiplinlerde mantıksal akıl yürütme becerisi" olarak tanımlıyordu. Bu geleneksel yaklaşımda tek tip bir zeka olduğu kabul ediliyor; "zeki olmak", analitik düşünme becerisiyle eş anlamlı olarak kullanılıyordu. Hatta 1905 yılından itibaren uygulanmaya başlanan ve çocuğun "anlama, akıl yürütme ve yargıda bulunma" yeteneğini ölçmeyi amaçlayan IQ testlerinden sonra, zeka düzeyi bilimsel bir ölçüm olmaktan çıkarak, neredeyse tamamen popüler bir kavram haline gelmişti.^[1]