"Higgs Parçacığı" veya yanıltıcı bir şekilde "Tanrı Parçacığı" olarak da bilinen Higgs Bozonu, parçacık fiziğinin temelinde yer alan Standart Model kapsamındaki temel parçacıklardan biridir. Temel parçacıkların, Alan Teorisi çerçevesinde tanımlanan Higgs Alanı'yla kuantum düzeyde etkileşmesi sonucunda üretilir. Standart Model'de Higgs Parçacığı, sıfır spin değerine ve çift (pozitif) pariteye sahip olan, elektrik yükü veya renk yükü bulunmayan, kütleyi taşıyan skaler bir bozon olarak tanımlanır.

Yirminci yüzyılın ikinci yarısında bilim insanları, Evren'in Büyük Patlama'yla ortaya çıktığına neredeyse kesin gözüyle bakıyorlardı. Büyük Patlama, modern kozmolojik teoriler ışığında, maddenin aşırı yoğun ve sıcak bir noktadan genişlemesi sonucu Evren'imizin oluşmasını mümkün kılan âna verilen isimdir. Diğer bir deyişle Büyük Patlama, "etraf" diye adlandıracağımız uzay-zaman düzlemini ortaya çıkarmıştır. Bu bağlamda "patlama" benzetimi tamamen hatalıdır; çünkü Evren'in başlangıcında, günümüzden aşina olduğumuz türden bir patlama sonucu ortaya çıkan ve şarapnel parçaları gibi etrafa saçılan bir şey yoktur. Şeyler ve onların bulunduğu uzay-zaman dokusu, bu süper-hızlı genişleme ile oluşmaya başlamıştır.

Bilim nedir? Hiç düşündünüz mü, "bilimsel yöntem" derken kastettiğimiz şey aslında ne? Bu yazıda oturup size bunun resmî tanımı üzerinden giderek, "Efendim işte bir gözlem yaparız, oradan yola çıkarak bir hipotez geliştiririz, onu test ederiz, yanlışlayabilirsek hipotezi terk eder veya değiştiririz." gibi şeyler anlatmayacağız. Bunlar, bilimin kağıt üzerinde nasıl işlediğidir. Bilimin kalbinde ne var? Cevap çok basit: Kandırılmamak. Öyle eş dost tarafından kandırılmamak da değil; doğa tarafından kandırılmamak. Kendimiz tarafından kandırılmamak. Richard Feynman bunu çok güzel bir şekilde ifade etmişti:

Yani "bilimsel metot" dediğimiz şey, Neil deGrasse Tyson'ın ifadesiyle şöyle özetlenebilir:

Üniversite eğitiminin özgür düşünce, yaratıcılık ve eleştirel analiz gibi temel nitelikleriyle bilgi üretim merkezi olmaktan uzaklaşmaya başladığını görüyoruz. Öğrenciler kalabalık amfilerde, hızla kendilerine aktarılan müfredat içinde sık sık kaybolurken, akademisyenler de üniversitelerin performans baskısı altında gerçek entelektüel üretimden, tartışma ortamından kopuyor, ofislerine, laboratuvarlarına sıkışıyor. 

Kampüsler heyecanlı tartışma mecraları olmaktan çıkıp adeta diploma fabrikalarına dönüşüyor. Bu süreçte yeni kolektif öğrenme, araştırma, tartışma alanlarına duyulan ihtiyaç büyüyor. 

Evrim Ağacı olarak sitemizde özgür irade tartışmalarına yönelik çok sayıda makale ve çeviri yazısı bulunuyor; çünkü beynin (özellikle de insan beyninin) belki de en ilginç taraflarından birisi bilinç ve özgür irade kavramıdır. Özgür iradenin varlığı konusu, milenyumlardır tartışılmakta olan bir felsefe sorusudur ve nihai cevabı henüz bulunmamaktadır. Farklı uzmanlar, farklı fikirleri ileri sürmektedirler ve tartışma durmaksızın devam etmektedir; buradaki yazılarımızdan bu konudaki çeşitli fikirleri görebilirsiniz.

Ancak özgür irade ile ilgili tartışmalarda, özgür iradenin var olduğuna mutlak suretle kanaat getirmiş okurlarımız, özgür iradenin var olmadığını savunan yazılarımıza denk geldiklerinde, kimi zaman "Saçmalayın." veya "İyice şaşırdınız." gibi yorumlar yaparak, kendi pozisyonlarının mutlak gerçek olması gerektiğini ima etmektedirler. Bu minik pratik, en azından soru üzerinde samimi bir şekilde kafa yormayı tetikleyecektir (ve nihai cevabın o kadar da açık olmadığını gösterecektir) diye ümit ediyoruz.

Evinize aldığınız üçüncü Aloe vera bu. Önceki iki yetiştirme girişiminiz de başarısız olmuş, çiçekleriniz çürüyüp ölmüşler. Oysa kaliteli toprak ve vitaminler alıp, çiçeğinizi balkonda en uygun yere koymuştunuz. Hatta güneşin konumuna göre saksının yerini değiştiriyordunuz. Toprağında yuvalanan sineklerle bile amansız mücadelelere giriştiniz. Olmadı, bu da boynunu büktü, belli ki solup gidecek.

Üzülüyorsunuz.

Bir zamanlar biyolojik uyumsuzlar olarak görülen melezler başı dertte olan birçok hayvan türünün gizli kurtarıcıları olmuşlardır. Bu gerçeği koruma politikalarıyla uzlaştırmak, bilimin önünde çözülmesi gereken zor bir durum olarak durmaktadır.

2006 yılında Kanada’nın kuzeybatı bölgesinde bir avcı, kutup ayısı sandığı bir hayvan vurdu. Fakat ayrıntılı incelemeler sonucunda hayvanın beyaz kürkünde kahverengi lekeler bulunduğu, pençelerinin alışılmadık biçimde uzun ve sırtının biraz kambur olduğu ortaya çıktı. Hayvan, aslında bir melezdi; annesi bir kutup ayısı, babası ise bir bozayıydı. Bu çaprazlamanın mümkün olduğu bilinse de -iki tür daha önce korumalı yetiştirme programı altında çiftleşmiştir- bu, doğada rastlanan ilk vakadır. Sonradan bu vakanın münferit bir vaka olmadığı anlaşılmıştır. Çevreciler ve diğer doğa koruma grupları, iklim değişikliği nedeniyle bozayıların kutup ayılarının yaşadığı yerlere sokulması devam ederse bu tip melezleşmenin daha da yaygınlaşacağından ve sonunda kutup ayısı popülasyonunu tahribata uğratacağından endişe duymaktadırlar. Hatta türü korumak amacıyla melezlerin öldürülmesini teklif edenler bile olmuştur.

Bilgi edinmeyi desteklemek amacıyla birden fazla yöntem kullanılır. Bu yöntemler, bilginin alanına göre değişiklik göstermektedir. Matematik alanında ise materyaller ve görselleştirmeler, bilginin aktarılması açısından önemli bir yere sahiptir. Örneğin Pisagor Teoremi'ni $a^2+b^2=c^2$ diye yazmak bir şeydir; aşağıdaki basit GIF ile bu "karelerin" neden birbirinin toplamına eşit olduğunu göstermek başka bir şeydir:

Görselleştirmenin iki işlevi vardır: Her şeyden önce görselleştirme, öğrencilerin bir yandan bilişlerini etkilerken, diğer yandan duygularına dokunur. Özellikle soyut olan bir alanı, yani matematiği görsel materyaller ile somutlaştırarak öğrenmeyi kolaylaştırmak mümkündür. Bununla birlikte renklendirme, öğrenme üzerinde daha baskın bir etki sağlamaktadır. Bazı araştırmalar, okuma-yazma öğrenmede dahi renkleri kullananların kullanmayanlara göre daha anlamlı bir kavrayış ortaya koyduklarını göstermiştir. Bunun yanı sıra matematik veya geometri alanında da benzer bir durum vardır. Yani renk kullanımının etkilerinin hem öğrencilerin hem de öğretmenlerin duygusal deneyimlerine yansıdığı bilimsel araştırmalar doğrulamıştır.

Copernicus Atmosfer İzleme Servisi, 2021 yılında Güney Kutbu üzerinde Antarktika'dan daha büyük bir boyuta ulaşan ozon deliğinin gelişimini izlemek için Antarktika bölgesini yakından izliyor. Ozon deliği, yıla oldukça standart bir başlangıç yaptıktan sonra, 2021 Eylül ayının ilk haftası itibariyle önemli ölçüde büyüdü ve şimdi, 1979'dan bu yana takip edilen ozon sezonunda olması beklenen büyüklüğün %75 daha büyük bir boyuta ulaştı!^[1]

Güney Yarımküre'deki bahar mevsimi boyunca, yani Ağustos'tan Ekim'e kadar Antarktika'da ozon deliği her yıl oluşur ve Eylül ortasından Ekim ortasına kadar maksimuma ulaşır. Güney Yarımküre ilkbaharının sonlarında stratosferdeki yüksek sıcaklıklar yükselmeye başladığında, ozon incelmesi yavaşlar, kutup girdabı zayıflar ve sonunda bozulur ve Aralık ayına kadar ozon seviyeleri genellikle normale döner.

Carl Friedrich Gauss, namı diğer "matematiğin prensi", matematiğin neredeyse bütün alanlarına katkı sağladığı gibi, fizikte de çok önemli keşiflere imza atmıştır. Bu katkılardan belki de en önemlisi Gauss yasasıdır. Maxwell denklemlerinden biri olan bu yasanın anlattığı şey, sadece elektromanyetik teoride değil, mekanikte de kullanılır; ancak bu teorinin arka planı da çok güçlü bir matematik içerir. Muhtemelen böylesi önemli bir yasa için sayfalar sürecek bir kanıt bekliyorsunuz; ancak kanıtı kısa, yalın, güçlü ve şıktır.

Öncelikle Maxwell denklemlerini ilk defa görecek veya tekrar hatırlamak isteyecek olabilirsiniz diye biz hatırlatalım.

PLOS ONE dergisinde yayınlanan yeni bir araştırma, evcil kedilerin sahiplerinin kokusu ile bir yabancının kokusu arasındaki farkı anlayabildiğini öne sürüyor.^[1] Tokyo Tarım Üniversitesi tarafından yapılan çalışma, kedilerin tanımadıkları insanların kokularını içeren tüpleri, sahiplerinin kokusunu içeren tüplere kıyasla belirgin şekilde daha uzun süre kokladığını ortaya koydu.

Araştırmacılar, bu durumun kedilerin kokularına dayanarak tanıdık ve tanımadık insanları ayırt edebildiğini gösterdiğini, ancak kendi sahipleri gibi belirli kişileri bu yolla tanıyıp tanıyamadıklarının henüz net olmadığını belirtiyor.