Sibirya'da Oluşan Garip Deliklerin Nedeni Muhtemelen Bulundu!
Sibirya'da keşfedilen derin ve geniş ağızlı esrarengiz üç delik, olası gerekçeleri konusunda birçok kuramın ortaya çıkmasına neden oldu, ancak bilim insanları sonunda bazı somut açıklamalar öne sürebildiler.
Temmuz 2014’ün ortasında ren geyiği çobanlarının, adı ''dünyanın sonu'' anlamına gelen Yamal Yarımadası'nda, yaklaşık 80 metre (260 fit) genişliğinde bir kratere rastladıkları, The Siberian Times tarafından duyurulmuştu. O zamandan beri, biri Taz bölgesinde ve 15 metre genişliğinde, diğeri ise Taymyr Yarımadası'nda ve 60 ile 100 metre arası genişlikte iki delik daha bildirildi.
Bu tuhaf boşlukların gerekçesi kimilerinin kurguladığı gibi uzaylılar ya da meteorlar değildi, ancak buna rağmen doğru açıklama da oldukça heyecan verici olabilirdi. Bu yüzden Rus bilim insanları daha fazla bilgi edinebilmek için bir inceleme başlattılar.
Birinci delik üzerinde gerçekleştirilen bir helikopter uçuşunun görüntüleri deliğin içinden atılmış gibi görünen gevşek bir toprak yığını ile çevrelendiğini gösteriyor.
Alaska Fairbanks Üniversitesi'nde tiyal tabakası (permafrost) üzerinde çalışan jeofizikçi Vladimir Romanovsky kendi kişisel görüşünün bunların birer çökme çukuru oldukları yönünde olduğunu belirtiyor. Çökme çukurları, yeryüzünde suyun süzülemediği zamanlarda oluşan oyuklar anlamına geliyor. Bölgeyi inceleyen Rus bilim insanları ile de konuşan Romanovsky şunları söylüyor:
Su muhtemelen eriyen tiyal tabakası ya da buzdan kaynaklanıyor olmalı. Ancak çöken malzemeyi içine çeken diğer benzer çukurların aksine, bu dışa doğru püskürtmüş. Bilimsel yazında böyle bir şey henüz yok. Karşılaştığımız oldukça yeni bir durum.
Daha öncesinde, Avustralya New South Wales Üniversitesi'nden kutup bilimcisi Chris Fogwill ilk deliğin pingo adı verilen ve Arktik ve civarı bölgelerde görülen toprakla kaplı buz tepeciklerinden birinin çökmesiyle oluştuğunu öne sürmüştü.
Alaska Fairbanks Üniversitesi'nden çevrebilimci Kenji Yoshikawa da Yamal Yarımadası deliğinin süzülmüş ve çökmüş bir pingo sonucu oluşmasının akla en yakın açıklama olduğunu öne sürmüştü. Benzer pingolar Alaska'da Kuzey Seward Yarımadası'nda Nuiqsut şehri yakınlarında da bulunuyor.
Ancak Romanovsky'ye göre bu delik tipik bir çökmüş pingoya benzemiyor; zira bunlar genelde daha geniş tepecikler oluşturup onlarca yıl gibi uzun sürelerde yavaşça çöken ve tüm malzemenin de içine düştüğü yapılar oluyorlar.
Romanovsky, Yamal kraterinin fotoğrafına bakıldığında bir miktar malzemenin dışarıya püskürtüldüğünün açıkça görüldüğünü söylüyor. Bölgede incelemeler yapan Rus meslektaşlarının kendisine ilettiğine göre deliğin kenarlarında 1 metreden daha yüksek bir toprak yığını bulunuyor.
Romanovsky kraterin oluşumunun büyük olasılıkla bir çökme çukuruna benzer şekilde başladığını, suyun (ya da bu durumda eriyen buz ya da tiyal tabakasının) bir yeraltı boşluğunda toplandığını belirtiyor. Ancak bu boşluğun tavanının çökmesi yerine bu kez farklı bir şey gerçekleşmiş. Muhtemelen doğal gazlardan (metan) kaynaklanan basıncın yükselmesi sonucu toprak çökerken bir bulamaç halinde dışarıya püskürtülmüş. Rusya Kutup Altı Bölgeler Araştırma Merkezi'nden Anna Kurchatova da The Siberian Times'a benzer gözlemlerde bulunmuş.
Yoshikawa, krater çevresini gösteren fotoğraflarda çok da yeni büyümüş gibi görünmeyen bir bitki tabakasının gözlendiğini, bunun da kraterlerin birkaç yıllık olabileceğini düşündürdüğünü söylüyor. Romanovsky'ye göre daha yeniler, ancak araştırmacılar yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerine bakarak kraterlerin ne zaman oluştuklarını daha kesin olarak saptayabilecekler.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Daha birçok soru yanıtlanamamış durumda: Eğer çukur malzeme püskürttü ise neden çevresi bu denli yuvarlak ve düzgün? Böyle bir püskürmeye yol açabilecek yeterlilikte gaz bulunabilir mi ve bu gaz nereden gelmiş olabilir?
Romanovsky Sibirya'nın bu bölgesinde derin gaz kuyularının ve 4.000 ile 10.000 yıl önce iklim daha yumuşak iken oluşmuş birçok küçük gölün bulunduğuna dikkat çekiyor. Bu garip delikler de belki çökme çukurları gibi oluştular ancak sonrasında genişlediler.
Amerika Birleşik Devletleri'nde Alaska'nın North Slope ilçesindeki Sagavanirktok Nehri doğusunda da doğal gaz kubbeleri bulunuyor. Tiyal tabakası çökme çukurlarının oluşumunun küresel ısınmanın bir göstergesi olabileceğini düşünüyor Romanovsky. Son olarak ise şunları söylüyor:
Eğer neden bu ise bundan sonra muhtemelen bu çukurları daha da sıklıkla göreceğiz.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 7
- 4
- 4
- 2
- 2
- 2
- 2
- 1
- 1
- 1
- 1
- 1
- Çeviri Kaynağı: LiveScience | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 14/12/2024 05:55:54 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2570
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
This work is an exact translation of the article originally published in LiveScience. Evrim Ağacı is a popular science organization which seeks to increase scientific awareness and knowledge in Turkey, and this translation is a part of those efforts. If you are the author/owner of this article and if you choose it to be taken down, please contact us and we will immediately remove your content. Thank you for your cooperation and understanding.