Sibirya'da Oluşan Garip Deliklerin Nedeni Muhtemelen Bulundu!

Sibirya'da keşfedilen derin ve geniş ağızlı esrarengiz üç delik, olası gerekçeleri konusunda birçok kuramın ortaya çıkmasına neden oldu, ancak bilim insanları sonunda bazı somut açıklamalar öne sürebildiler.

Temmuz 2014’ün ortasında ren geyiği çobanlarının, adı ''dünyanın sonu'' anlamına gelen Yamal Yarımadası'nda, yaklaşık 80 metre (260 fit) genişliğinde bir kratere rastladıkları, The Siberian Times tarafından duyurulmuştu. O zamandan beri, biri Taz bölgesinde ve 15 metre genişliğinde, diğeri ise Taymyr Yarımadası'nda ve 60 ile 100 metre arası genişlikte iki delik daha bildirildi.

Bu tuhaf boşlukların gerekçesi kimilerinin kurguladığı gibi uzaylılar ya da meteorlar değildi, ancak buna rağmen doğru açıklama da oldukça heyecan verici olabilirdi. Bu yüzden Rus bilim insanları daha fazla bilgi edinebilmek için bir inceleme başlattılar.

Birinci delik üzerinde gerçekleştirilen bir helikopter uçuşunun görüntüleri deliğin içinden atılmış gibi görünen gevşek bir toprak yığını ile çevrelendiğini gösteriyor.

Alaska Fairbanks Üniversitesi'nde tiyal tabakası (permafrost) üzerinde çalışan jeofizikçi Vladimir Romanovsky kendi kişisel görüşünün bunların birer çökme çukuru oldukları yönünde olduğunu belirtiyor. Çökme çukurları, yeryüzünde suyun süzülemediği zamanlarda oluşan oyuklar anlamına geliyor. Bölgeyi inceleyen Rus bilim insanları ile de konuşan Romanovsky şunları söylüyor:

Su muhtemelen eriyen tiyal tabakası ya da buzdan kaynaklanıyor olmalı. Ancak çöken malzemeyi içine çeken diğer benzer çukurların aksine, bu dışa doğru püskürtmüş. Bilimsel yazında böyle bir şey henüz yok. Karşılaştığımız oldukça yeni bir durum.

Daha öncesinde, Avustralya New South Wales Üniversitesi'nden kutup bilimcisi Chris Fogwill ilk deliğin pingo adı verilen ve Arktik ve civarı bölgelerde görülen toprakla kaplı buz tepeciklerinden birinin çökmesiyle oluştuğunu öne sürmüştü.

Alaska Fairbanks Üniversitesi'nden çevrebilimci Kenji Yoshikawa da Yamal Yarımadası deliğinin süzülmüş ve çökmüş bir pingo sonucu oluşmasının akla en yakın açıklama olduğunu öne sürmüştü. Benzer pingolar Alaska'da Kuzey Seward Yarımadası'nda Nuiqsut şehri yakınlarında da bulunuyor.

Ancak Romanovsky'ye göre bu delik tipik bir çökmüş pingoya benzemiyor; zira bunlar genelde daha geniş tepecikler oluşturup onlarca yıl gibi uzun sürelerde yavaşça çöken ve tüm malzemenin de içine düştüğü yapılar oluyorlar.

Romanovsky, Yamal kraterinin fotoğrafına bakıldığında bir miktar malzemenin dışarıya püskürtüldüğünün açıkça görüldüğünü söylüyor. Bölgede incelemeler yapan Rus meslektaşlarının kendisine ilettiğine göre deliğin kenarlarında 1 metreden daha yüksek bir toprak yığını bulunuyor.

Romanovsky kraterin oluşumunun büyük olasılıkla bir çökme çukuruna benzer şekilde başladığını, suyun (ya da bu durumda eriyen buz ya da tiyal tabakasının) bir yeraltı boşluğunda toplandığını belirtiyor. Ancak bu boşluğun tavanının çökmesi yerine bu kez farklı bir şey gerçekleşmiş. Muhtemelen doğal gazlardan (metan) kaynaklanan basıncın yükselmesi sonucu toprak çökerken bir bulamaç halinde dışarıya püskürtülmüş. Rusya Kutup Altı Bölgeler Araştırma Merkezi'nden Anna Kurchatova da The Siberian Times'a benzer gözlemlerde bulunmuş. 

Yoshikawa, krater çevresini gösteren fotoğraflarda çok da yeni büyümüş gibi görünmeyen bir bitki tabakasının gözlendiğini, bunun da kraterlerin birkaç yıllık olabileceğini düşündürdüğünü söylüyor. Romanovsky'ye göre daha yeniler, ancak araştırmacılar yüksek çözünürlüklü uydu görüntülerine bakarak kraterlerin ne zaman oluştuklarını daha kesin olarak saptayabilecekler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Daha birçok soru yanıtlanamamış durumda: Eğer çukur malzeme püskürttü ise neden çevresi bu denli yuvarlak ve düzgün? Böyle bir püskürmeye yol açabilecek yeterlilikte gaz bulunabilir mi ve bu gaz nereden gelmiş olabilir?

Romanovsky Sibirya'nın bu bölgesinde derin gaz kuyularının ve 4.000 ile 10.000 yıl önce iklim daha yumuşak iken oluşmuş birçok küçük gölün bulunduğuna dikkat çekiyor. Bu garip delikler de belki çökme çukurları gibi oluştular ancak sonrasında genişlediler.

Amerika Birleşik Devletleri'nde Alaska'nın North Slope ilçesindeki Sagavanirktok Nehri doğusunda da doğal gaz kubbeleri bulunuyor. Tiyal tabakası çökme çukurlarının oluşumunun küresel ısınmanın bir göstergesi olabileceğini düşünüyor Romanovsky. Son olarak ise şunları söylüyor:

Eğer neden bu ise bundan sonra muhtemelen bu çukurları daha da sıklıkla göreceğiz.