2021 yılında, Türkiye'nin Güneydoğu Anadolu'sunda yer alan Gre Filla adlı antik bir alanda çalışan arkeologlar, yeşilimsi sarı bir renge ve kırmızı bir tabanı olan, amorf, cam benzeri bir nesne ortaya çıkardı. Yaklaşık yarım kilogram ağırlığındaki bu parça, bir tarafı erimiş gibi görünüyordu. Araştırmacılar bunun kısmen erimiş bir toprak ve bakır parçası olduğunu tespit etti.

Bölge, ilk şehirlerin ve kasabaların ortaya çıkmasından sonra, MÖ altıncı binyıl civarında erken metal işçiliğinin iyi bilinen bir merkeziydi. Ancak, araştırmacıların Journal of Archaeological Science: Reports dergisinde yayınladıkları bir çalışmada incelenen parça, 10.800 yaşında olabilecek bir tortu katmanında bulundu.^[1] Bu, eğer sonraki çalışmalar metalleri cevherden ayrıştırılmak için metalin eritildiği "izabe" denilen işlemi doğrularsa oradaki avcı-toplayıcıların metalurjiyi daha önce düşünülenden binlerce yıl önce denemeye başladıkları anlamına geliyor.

Nikola Tesla, 10 Temmuz 1856’da Hırvatistan’ın bir köyünde yaşayan Sırp-Ortodoks bir ailenin dördüncü çocuğu olarak dünyaya geldi, daha sonra bir kardeşi daha oldu. Nikola’nın annesi ev işlerini kolaylaştırmak için küçük icatlar yapan bir kadındı, bir keresinde mekanik yumurta çırpıcısı tasarlamıştı. Aynı zamanda okumayı çok sever ve okudukları hafızasından çıkmazdı; Nikola’nın mucit dehasının annesinden miras kaldığı söylenir. Nikola zor bir çocukluk geçirmişti; ailesi onu hep ağabeyi ile karşılaştırıyordu. Ağabeyi 12 yaşındayken attan düşüp öldü. Ailesi atı korkuttuğu için Nikola’yı sorumlu tutmuşlardı. Ailesinin Nikola’ya davranışlarının onun psikolojisini etkilediği ve içine kapanık bir insan olmasının önünü açtığı düşünülür.

Nikola çocukken şiir yazmayı ve okumayı severdi. Müthiş bir hatırlama kabiliyetine sahipti; gördüğü, duyduğu ve okuduğu hiçbir şeyi unutmuyordu, özellikle görsel hafızası müthişti. Buluşlarına çok erken yaşta başlamıştı, daha 6 yaşındayken kendi su çarkını yapmıştı. Fakat gariplikleri olan bir çocuktu. Örneğin, kimsenin saçına dokunamıyordu ve yürürken adımlarını sayıyordu. Parlak cisimlere karşı çok büyük zaafı vardı. Ayrıca, her zaman yemeğinin kübik içeriğini hesaplıyor, bunu başaramazsa yemek yemeyi reddediyordu.

Beynimizi çok kapsamlı ve gelişmiş bir bilgisayar olarak düşünmeye meyilliyizdir. Çünkü tıpkı bir bilgisayar gibi, etraftan gelen verileri toplar, belli bir merkezde işler ve genler ile çevrenin belirlediği bir altyapı çerçevesinde bu uyaranlara uygun bir cevap üretir. Örneğin ateşe dokunmaktan uzak durur, yemek arar, üremeye çalışır, su peşinde gideriz. Bu yaklaşım öyle yaygındır ki, New Scientist dergisinin 18 Ekim 2018 tarihli bir yazısının başlığı şöyle der: "Beyniniz, 100 milyar mini-bilgisayarın bir arada çalışması gibidir!"

Buna karşılık bazı psikolog ve sinirbilimciler (ve kimi zaman bilgisayar bilimciler de), beynimizin bir bilgisayar olamayacağını, bunun aşırı basite indirgenmiş ve düpedüz yanıltıcı bir metafor olduğunu söylemekte. Bu yazının okurlarının, beynin bilgisayar metaforuna alışık olduğunu tahmin ettiğimizden, tersten başlayalım ve beynin neden bir bilgisayar olmadığı iddiasını anlamak için, Kaliforniya'daki Amerikan Davranışsal Araştırma ve Teknoloji Enstitüsü'nden psikolog Dr. Robert Epstein'in şu sözlerine kulak verelim (makalesinin tamamına Türkçe olarak buradan erişebilirsiniz):

Darwin’den itibaren pek çok filozof ve bilim insanı genel olarak insana atfedilen bir özellik olan ahlak kavramının evrimsel bir kökene sahip olduğunu düşünmüş ve onun birtakım evrimsel süreçlerin birlikteliğinden doğan bir ürün olduğunu ortaya koymuşlardır. Bazı yönlerden ahlakın dolaysız bir şekilde biyolojik evrimsel süreçlerin etkisi altında şekillendiğini söyleyebilmemize rağmen bazı yönlerden de belli başlı bazı ahlak kurallarının tamamıyla dolaysız bir şekilde biyolojik evrimimizle açıklanamayacak kadar karmaşık oluşu ahlak kavramını açıklama çabasını oldukça zorlu ama bir o kadar da gizemli kılmaktadır.

Yazımız boyunca ahlak kavramını 3 bölüm halinde inceleyerek masaya yatıracağız.

Uyurken bacaklarını kıpırdatan köpeğiniz rüyasında tavşanları kovalıyor olabilir mi? Araştırmacılara göre bu muhtemel. Buradaki tavşan kısmı tartışılır tabii, ancak bilimsel bulgular gösteriyor ki köpekler sadece rüya görmekle kalmıyor; muhtemelen tıpkı biz insanların rüya deneyimlerine benzer görsel deneyimler yaşıyorlar!

Peki ya diğer hayvanlar? Primatların duyguları olduğunu zaten biliyoruz, bir çalışma ise örümceklerin de REM benzeri bir uyku fazından geçtiğini ve hatta görsel anlamda rüya görüyor olabileceklerini öne sürüyor.^[1] MIT'de sinirbilimci olan Matthew Wilson, hayvanlardaki rüya kavramını şöyle açıklıyor: