2022 Kinder Çikolata Salmonella Salgını: Nasıl Başladı? Türkiye'deki Ürünlerde Risk Var mı?

Kinder ürünlerinin üreticisi Ferrero'nun Belçika'daki fabrikasında Aralık 2021 ve Ocak 2022 aylarında yapılan rutin kontroller sırasında buttermilk (Tür: "yayık altı") tanklarında Salmonella typhimurium tespit edilmiştir. Bunun üzerine yapılan ek incelemede, Belçika menşeili kontamine ürünlerin 113 ülkeye ihraç edildiği tespit edilmiştir.

Dünya Sağlık Örgütü, 27 Nisan 2022'de, birden fazla ülkede çikolata kaynaklı bir Salmonella typhimurium salgını yaşandığını duyurmuştur. Aynı duyuru, 18 Mayıs 2022 tarihinde Amerikan Hastalık Önleme ve Takip Merkezi (CDC) tarafından da yapılmış ve bu duyuruda, Avrupa Birliği'ne veya Avrupa Ekonomik Bölgesi'ne üye 12 ülke ve İngiltere dâhil olmak üzere 324 vaka raporlanmıştır.

Ferrero'nun yayık altı tanklarından izole edilen bakteriyel suş ("sequence typing 34"), daha sonrasında salgın vakalarından da izole edilmiştir. Bunun üzerine, 10 Nisan 2022 tarihinde INFOSAN (International Food Safety Authorities Network) tarafından küresel çapta bir geri çağırma ilan edilmiştir.

Peki nasıl oldu da Ferrero gibi bir dünya devi, Salmonella kaynaklı bir salgın nedeniyle Kinder ürünlerini geri çağırmak zorunda kaldı? Bu salgın, bir gıda güvenliği açığı nedeniyle mi meydana geldi ve nedir bu Salmonella?

Türkiye Risk Altında mı?

Salgını ayrıntılarıyla ele almadan önce küçük bir hatırlatmada fayda var: L329R03 ve L336R03 parti numaralı geri çağırılan Kinder Schoko-Bons ürünlerinin menşei Belçika'daki fabrika olup, etkilenen ürünler Belçika'dan Türkiye'ye ithal edilmemiştir.

Türkiye'de Ferrero'nun üretim tesisi bulunmaktadır ve önlem amaçlı olarak Türkiye'deki fabrikada üretilen ürünlere Tarım ve Orman Bakanlığınca gerekli analizler yapılmış ve tüketim açısından herhangi bir sakınca tespit edilmediği bakanlık ve firma tarafından duyurulmuştur. Etkilenen parti numaralı ürünler Türkiye'de de duyurulmak zorundaydı, çünkü yurtdışı yolculuklarından ilgili parti numaralı ürünler Türkiye'ye giriş yapmış olabilirdi.

Bir kez daha belirtelim: Geri çağrılan ürünler Belçika menşeili olup Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi 11/07/2022 ve 07/10/2022 tarihli ürünlerdir.

Pixels

Salgın Nasıl Gelişti?

İlk vaka 7 Ocak 2022 tarihinde İngiltere'de raporlanmıştır. 8 Nisan 2022 tarihi itibariyle Belçika'daki tesiste üretim durdurulmuştur. 25 Nisan 2022 tarihi itibariyle de, genetik olarak bu suşla ilişkili toplamda olası ve doğrulanmış 324 vakadan şüphelenilmiştir. Vakaların ülkelere göre dağılımı şu şekilde raporlanmıştır:

• Belçika: 26
• Fransa: 25
• Almanya: 10
• İrlanda: 15
• Lüksemburg: 1
• Hollanda: 2
• Norveç: 1
• İsveç: 4
• İspanya: 1
• İngiltere: 65
• ABD: 1

Vakaların bildirildiği dönemde Paskalya tatilinin olması nedeniyle tüketimin daha çok arttığı, dolayısıyla etkilenen vaka sayısının da arttığı tahmin edilmektedir.

İngiltere Sağlık Sekreterliği Ajansının (UKHSA) yaptığı analizlere göre, salgınla ilgili suşun 6 tip antibiyotiğe ve bazı dezenfektanlara karşı dirençli olduğu tespit edilmiştir. Bu antibiyotikler:

• Penisilinler
• Aminoglikozitler (Streptomycin, Spictinomycin, Kanamycin, Gentamycin)
• Phenicoller
• Sulfonamidler
• Trimethoprim
• Tetracylinler

Vakalardaki semptomların başlangıç tarihleri 21 Aralık 2021 ile 28 Mart 2022 arasında olup en çok 10 yaş altı çocuklar etkilenmiştir. Bildirilen vakaların %66’sını kadınlar oluştururken, özellikle 21 vakada semptomların şiddetli olduğu, bu vakalardan 12'sinde kanlı ishal görüldüğü ve 9'unun da hastaneye kaldırıldığı raporlanmıştır. 25.04.2022 tarihi itibariyle hiçbir ölüm raporlanmamıştır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Ferrero tarafından yapılan inceleme sonucunda, üretimde kullanılan yayık altının, bir İtalyan tedarikçiden temin edildiği, fakat hammadde kabul aşamasında yapılan analizlerde, hammaddede Salmonella tespit edilmediği görülmüştür. Tanklardan tespit edilmesi sonucunda gerekli hijyen önlemleri alınmış ve ardından doğrulama için tekrar yapılan testlerde Salmonella negatif sonucu alındıktan sonra üretimine devam edilen "Kinder Surprise", "Kinder mini eggs", "Kinder surprise maxi 100 g" ve "Kinder Schoko-Bons" ürünleri Avrupa ve diğer dünya ülkelerine dağıtılmıştır.

Krohne Greece

Gıda Güvenliği İşte Bu Yüzden Önemli!

Yaşanılan bu salgın, bir kez daha akıllara şunu getirmektedir: Gıda Güvenliği. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gıda güvenliği ile ilgili şunları bildirmektedir:

Yeterli miktarda güvenli ve besleyici gıdaya erişebilmek, yaşamı sürdürmenin ve sağlıklı kalmanın temel anahtarıdır. Zararlı bakteriler, virüsler, parazitler veya kimyasal maddeler içeren güvenli olmayan yiyecekler, ishalden kansere kadar 200'den fazla farklı hastalığa neden olabilir. Dünya çapında tahminen 600 milyon kişi - neredeyse her 10 kişiden biri - her yıl kontamine gıdaları tükettikten sonra hastalanmakta, bu da 420.000 ölüm ve 33 milyon sağlıklı yaşam yılı kaybına neden olmaktadır. Gıda savunması, beslenme ve gıda güvenliği birbiriyle yakından ilişkili kavramlardır. Güvenli olmayan gıda özellikle bebekleri, küçük çocukları, yaşlıları ve kronik hastalığı olanları etkileyen bir hastalık ve yetersiz beslenme kısır döngüsü yaratır. Gıda ticaretinin küreselleşmesi, artan dünya nüfusu, iklim değişikliği ve hızla değişen gıda sistemleri gıda güvenliğini etkilemektedir.

Birleşik Devletler Tarım Bakanlığı'na göreyse:

Gıda güvenliği, kontaminasyonu ve gıda kaynaklı hastalıkları önlemek için gıdanın kalitesini koruyan koşulları ve uygulamaları ifade eder.

Bu tanımlara baktığımızda, Ferrero örneğinde yaşanan kontaminasyon ile tüketiciye güvenli olmayan gıda ulaşmış ve ciddi sonuçlar doğurmuştur.

Endüstriyel boyutta güvenli gıda üretiminde faydalanılacak birçok ulusal/uluslararası gıda güvenliği-kalite sistemleri, standartları/yönergeleri, rehberleri, bültenleri bulunmaktadır; GMP, HACCP, ISO22000, FSSC22000, BRC gibi. Tüm bu sistemlerin temelinde hammaddeden sevkiyata kadar tüm üretim sürecinde her türlü güvenliği sağlamak ve endüstriyel üreticilerin gıda güvenliğini tehdit edebilecek her türlü unsuru ve olasılığı gözden geçirerek gerekli önlemleri alması ve bu önlemleri etkin bir şekilde uygulaması yer almaktadır.

"Ferrero, bünyesinde bu sistemleri veya gerekli önlemleri uygulamıyordu da bu nedenle salgın yaşandı." demek doğru bir iddia olmayacaktır. Ne kadar önlem alınırsa alınsın, %100 hatasızlığa erişmek mümkün değildir. Aksine, ilgili kalite-güvenlik sistemini etkin bir şekilde uygulayabilmesi sonucu başarılı bir geri çağırma sürecini yönetebilmiştir.

Salmonelloz Nedir? Nasıl Önlenir?

Daha önce Evrim Ağacında Salmonella'nın sebep olduğu Salmonelloz hakkında ayrıntılı bir içerik yayınlamıştık, fakat bu içerikte de kendisinden bir kez daha hatırlatmakta fayda görüyoruz.

Salmonella; mezofil, GR (-), fakültatif anaerob ve H₂S (+)'dir. H₂S(+) olması özelliğiyle belirgin bir hamam kokulu dışkılama görülür. 1400 serotipi olan Salmonella'nın tamamı patojendir. Flagellalara sahip hareketli bir patojendir (S. pullorum ve S. gallinarum haricinde). Optimum ürediği sıcaklık 35-37^o C olup bu sıcaklık aralığında insan vücut sıcaklığı yer almaktadır. Ekstrem çevre koşullarına dirençli bir patojendir; örneğin %8'lik tuz konsantrasyonunda veya donmuş muhafaza şartlarında uzun süre canlı kalabilir. Salgınla ilişkili olan S.typhimurium suşu ise Gıda Mikrobiyologları/Teknologları için bir mutant gibidir. Çünkü çevresel stres etmenlerine karşı çok dirençlidir ve en yaygın enteritis sebebidir.

• Salmonella, enterotoksini ve Cytotoksini (hücre toksini) olan bir patojendir. Enterotoksini ile diyareye sebebiyet verirken Cytotoksini ise ısıl işleme oldukça dirençlidir ve ısıl işlem görmüş gıdalardan izole edilmesi muhtemeldir.
• Salmonella'nın inkübasyon süresi 7-28 gün arasında olup hastalık süreci 20-30 gün arasındadır ve mortalite oranı %10'dur. Ayrıca sahip olduğu A ünitesi ile, hücre içine girerek afinite duyduğu dolaşım sistemine geçer. Dolaşım sistemi aracılığıyla önce karaciğere ulaşır. Hastaya uygulanan antibiyotik tedavisi ile, karaciğerde tutunamazsa dalağa geçebilir, ki hasta bu aşamada yoğun bakımlıktır. Uygun tedavi ile dalakta tutunamaz ise safra kesesine geçer ve eğer buraya ulaşmışsa hasta iyileşse bile artık %90 olasılık ile portördür; yani her dışkıladığında Salmonella saçacaktır.

Bu nedenle 2011 yılına kadar Türkiye'de gıda işletmelerinde işe başlayacak olan veya rutinde çalışmaya devam eden personellere 1593 sayılı Umumi Hıfzısıhha Kanunu‘nun 126. ve 127. maddelerine göre portör muayenesi yapılması mecburiydi. Muayeneler 3 ayda bir tekrarlanmak zorundaydı. 2011 yılında yapılan kanun değişikliği ile kanunun 126 ve 127. maddelerinde geçen portör muayenesi ifadesi çıkarılmış ve gıda işlerinde çalışanların hijyen eğitimi almış olması zorunluluğu getirilmiştir. İfadedeki bu değişiklik, işletmeleri portör muayenesinden muaf tutulduğuna dair yorumlanmaktadır ve konu hala belirsizliğini korumaktadır. Ancak güvenilir bir gıda üretimi yapmayı hedefleyen bir işletme, her ne kadar etkin ve düzenli hijyen eğitimleri sağlasa da, bu eğitimlerin bir personelin portör olmasını engellemeyeceğini tahmin edebiliriz.

Korunma ve kontrol metotlarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Bulaşma kaynağı tespit edilmeli,
• Personel hijyenine dikkat edilmeli, gerekli eğitimler düzenli olarak verilmeli,
• Üretim alanları HACCP sistemi ile iyileştirilmeli,
• Ev ortamı veya endüstriyel ortam fark etmeksizin çiğ ve pişmiş ürünlerin kontaminasyonu önlenmeli, bu ürünlerlerin kullanıldığı tüm ekipmanlar birbirinden ayrılmalıdır.