Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Salmonelloz

7 dakika
5,391
Salmonelloz Salmonella ve flagellarının illüstrasyonu.
Times of Isreal
Tıbbi İçerik Uyarısı

Bu içerik tıp ve sağlık ile ilişkilidir. Sadece bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır. Bireysel bir tıbbi tavsiye olarak görülmemelidir. Evrim Ağacı'ndaki hiçbir içerik; profesyonel bir hekim tarafından verilen tıbbi tavsiyelerin, konulan bir teşhisin veya önerilen bir tedavinin yerini alacak biçimde kullanılmamalıdır.

Daha Fazla Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat
Salmonella
  • Türkçe Adı Salmonelloz
  • İngilizce Adı Salmonellosis
  • Latince Adı Salmonella
  • OrphaNet 99745

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Salmonella ilk kez, aralarında Robert Koch’un da bulunduğu İngiliz ve Alman bakteriyologlar tarafından, 1880’li yıllarda doğrulanmıştır ve Amerika Birleşik Devletleri Tarım Bakanlığının (USDA) araştırma ekibinde çalışan Amerikalı veteriner-patolog olan Daniel Elmer Salmon’a ithafen isimlendirilmiştir.

Salmonella, Enterobacteriaceae ailesindeki fakültatif anaerob, hareketli, spor oluşturmayan, basil morfolojiye sahip, gram-negatif bir enterik bakteridir. Salmonella'nın çoğu suşu (alt türü) H2S pozitiftir(H2S ürettiği için hamam kokulu dışkıya sebep olur). Boyutları 2 ila 5 μm (mikrometre) arasında değişir. Bu cinste Salmonella enterica ve Salmonella bongori adlı iki türü vardır. Salmonella enterica türünde 6 tane alt tür ve 2.600 tane serotip (aynı tür içerisinde yüzey antijenlerine göre varyasyon sahibi) vardır. Bu tür Dünya'daki bütün sabit sıcaklıklı hayvanlarda ve çevrelerde bulunur. Özellikle sürüngenlerin florasında sıktır.

Işık mikroskobu altındaki görüntüsü, Salmonella enterica serovar Typhi.
Işık mikroskobu altındaki görüntüsü, Salmonella enterica serovar Typhi.
Microscope World

Optimum 30-45 derece sıcaklıkta üremeyi sever ve bu, insan vücut sıcaklığının yer aldığı aralıktır. 1400 serotipinin hepsi patojendir, yani hastalık yapıcıdır. Flagellaları vardır, dolayısıyla neredeyse tüm suşları hareketlidir (Salmonella pullorum ve Salmonella gallinarum dışında). D-değeri [Desimal Redüksiyon Süresi: 1 logaritmalık (%90) bakterinin ölmesi için gereken süre] 60 oC’de 0,2-6,5 dakikadır. Salmonella suşlarını buradan görebilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Belirti ve Semptomlar

Gastrointestinal (sindirim) sistem içerisinde enfeksiyonlar oluşturarak ishal veya dizanteri sebebi olmaları ile bilinirler. Salmonella enfeksiyonlarının oluşturduğu tabloya salmonelloz denir. Sebep olduğu hastalık zoonotik olup insanlar ve hayvanlar arasında doğrudan veya dolaylı yollarla bulaşır. Genelde gram başına 10 koloni oluşturan birim, yani 10 kob/gr enfeksiyon için yeterlidir.

Salmonella, insan ve hayvanların bağırsaklarında doğal olarak yaşayan bir patojendir ve prevelans (yaygınlık) en çok tavuk ile yumurtasındadır. Domuz eti de riskli grup içerisindedir çünkü canlı domuzun ağzından bile bu bakteri izole edilmiştir. Ayrıca dışkı ile kontamine olmuş sular ve bu sularla işlem görmüş tüm gıdalar risk taşır. En çok kantin, yurt-hastane yemekhaneleri ve restoranlar gibi toplu yemek üretilen ve tüketilen yerlerden bu hastalığın kapıldığı tespit edilmiştir. Aşağıda bazı virülans özellikleri verilmiştir:

  • Ekstrem çevre koşullarına karşı dirençlidir. Örneğin bazı suşları 54 oC’ye kadar yükselmiş sıcaklıklarda gelişirken tam tersi olarak psikrotrofik özellik sergileyen bazı suşları da 2-4 oC’de muhafaza edilen gıdalarda canlı kalabilmektedir. Şuna dikkat etmek gerekir ki, 2-4 oC aralığı Gıda Mühendisleri ve Mikrobiyologları için doğrudan buzdolabı sıcaklığını ifade eder!
  • Donmuş muhafaza şartlarında uzun yıllar canlı kalabildiği tespit edilmiştir. Örneğin -20oC’de muhafaza edilen dondurulmuş ette 1500 gün boyunca izole edilebilmiştir.
  • %8 tuz konsantrasyonunda canlı kalabilmektedir ve deniz suyundan bile izole edilmiştir, ki deniz suyunun tuz konsantrasyonu çok daha yüksektir.
  • Doğası gereği safra tuzlarına dirençlidir ve bu nedenle safra kesesine geçebilir. Bu özelliğine ilerleyen aşamalarda daha ayrıntılı değinilecektir, çünkü meşhur Mary vakası bu özelliği ile ilişkili bir vakadır.
  • Papatya görünümlü bir Enterotoxini vardır ve yapıdaki B ünitesi bağırsak mukozasına yapışır. Antisin ile mukozadaki hücre içine girerek ATP’den ADP, ADP’den de CAMP (Siklik Adenozin Monofosfat) oluşturur. CAMP artışına bağlı olarak hücrenin kanalları açılır ve bu kanallardan dışarı mineraller ile su çıkışı olur. Yani diyare (ishal) meydana gelir.
  • Sitotoksini vardır ve ısıya dirençlidir. Isıl işlem görmüş gıdalarda bu toksine rastlanabilir.
  • O antijeni vardır ve septisemiye neden olur. Ateş 41 oC’ye kadar çıkar ve savunma hücrelerimizin fagositoz etkinliğini azaltır.
Elektron mikroskobu altındaki görüntüsü.
Elektron mikroskobu altındaki görüntüsü.
Fei

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Yazımızın en başında bu patojenin flagellalarının ve hareket yeteneğinin olduğunu belirtmiştik. Bu flagellaları ile bağırsaklardaki M hücrelerine tutunur. Enterotoksinindeki antisin ile bağırsak hücresine girdikten sonra afinite (ilgi) duyduğu dolaşım sistemine ulaşır. Kanın dolaşımı yoluyla önce karaciğere ulaşır. Bu aşamada zaten çoktan hastalık belirtileri başlamış ve yüksek olasılıkla antibiyotik tedavisi görülüyordur. Tedavi nedeniyle karaciğerde tutunamazsa dalağa geçer. Bu aşamada hasta yoğun bakıma yatırılmalıdır. Dalakta da tutunamazsa safra kesesine geçer. Hasta iyileşse bile, artık bu aşamadan sonra tıpkı Mary Mallon gibi %90 ihtimalle portördür (taşıyıcı). Dolayısıyla bu hasta, her dışkıladığında etrafa Salmonella saçacaktır. Mary Mallon 1869 İrlanda doğumludur ve kesin olmamakla beraber 1883 veya 1884 yılında Amerika’ya göçerek bir restoranda çalışmaya başlamıştır. Mary bir portördür ve ilginç olan hiçbir hastalık belirtisi göstermemesidir. Yapılan incelemelerde, Amerika’da 1907 yılında yaklaşık 3000 New York'lunun enfekte olmasından sorumlu olduğu ortaya çıkmıştır. Bizzat Mary’i takibe alan Sanitasyon Mühendisi George Sober, Mary’nin Salmonella Typhi'ye karşı bir direnç geliştirdiğini, kanında ve dışkısında bakteriyi izole ettiğini rapor etmiştir. En büyük handikap ise 1948 yılına kadar henüz antibiyotik tedavisinin geliştirilememiş olmasıydı. Portör olduğu tespit edilen Mary, bir hastanede karantina altına alınmıştır ve 2 yıllık bir medikal tedavi sonrasında, herhangi bir gıda işletmesinde çalışmasının yasaklanması koşulu ile taburcu edilmiştir. Fakat kendisi bu yasağa uymamış, sahte bir isimle tekrar bir restoranda çalışmaya başlamıştır. Çalışmaya başlamasından itibaren 3 ay içerisinde en az 25 kişiyi enfekte etmiştir ve bu 25 kişiden ikisi hayatını kaybetmiştir. Salgınlardan Mary’nin sorumlu olduğu tespit edildiğinde, kendisi 1938 yılında ölene dek hastanede kalmıştır.

Teşhis Yöntemleri

PCR yöntemi ile DNA'sı tespit edilerek tanı konulabilir. Salmonella türlerinin üretilmesi için EMB agar, SS agar, XLD agar, HE agar, DCA agara ekilmesi, kolonilerin laktoz kullanımı ve H2S üretimi başta olmak üzere biyokimyasal özelliklerine göre identifikasyonu yapılır. Kaufmann-White şemasına göre serotiplendirilir. Salmonella poli O antiserumu ile pozitiflik saptandıktan sonra monovalan antiserumlarla aglutinasyona devam edilir. Moleküler tiplendirme içinse altın standart yöntem değişken alanlı jel elektroforezi (PFGE) yöntemidir. Serolojik tanı için Gruber-Widal testi uygulanmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Sistemik enfeksiyonun şematik görüntüsü.
Sistemik enfeksiyonun şematik görüntüsü.
Frontiers

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Salmonelloz gastroenteritlerinde antibiyotik tedavisi rutin değildir ve hastalık kendi kendini sınırlar. Salmonellozun kesin tedavisi antimikrobik (antibiyotik) ilaçlardır. Enterik bakteriler oldukları için bunlar arasından florokinolon grubundan ilk tercih siprofloksasin ve ofloksasin olmalıdır. Gebe ve çocuklarda 3. kuşak sefalosporinlerden seftriakson kullanılabilir. Meşhur beta-laktam antibiyotiklerden ampisilin ve amoksisilin türevlerine karşı ESBL (Geniş Spektrum Beta Laktamaz) suşları direnç geliştirmiştir. ESBL (+) suşlara karşı karbapenemlerden ertapenem kullanılabilir. Eski antibiyotiklerden kloramfenikolden nadir de olsa kullanılabilir. Çoklu ilaç dirençli enterik ateşte azitromisin verilebilir. Bağışıklığı baskılanmış immün süpresif hastalarda, 50 yaş üstü ateroskleroz hastalarında, organ nakli hastalarında ve belirgin eklem hastalığı olanlar kişilerde antibiyoterapi düşünülmelidir. Bu olgularda tedavide azitromisin ve kloramfenikol dışındaki yukarıda sayılan diğer ilaçlar kullanılabilir.

Müddet Tahminleri (Prognoz)

Salmonella enterica serovar Typhi gibi bazı alt türünün serotipi bağırsak sisteminin lenfatik dolaşımından kana geçerek ateş, kusma, organ hasarı ve septik şok yaparak tifo kliniğine sebep olabilirler. Enterik ateş yapan tifo, çoğunlukla insan dışkısı ve dışkı ile kontamine olmuş gıdalar ile bulaşır. Erişkinlerde, bulaştıktan sonra inkübasyon süresi (hastalık belirtilerinin başlaması için geçen süre) 8-10, çocuklarda ise 1-2 gündür. Hastalık yaklaşık 20-30 gün arası sürer ve vakalarda mortalite (ölüm oranı) %10’dur. Ancak Türkiye'de birkaç senedir artık görülmemektedir. Aynı alt türün paratifo serotipi vardır; tifoya göre daha hafif seyirlidir ve inkübasyon süresi daha kısadır. Ancak Reiter’s syndrome ve ankilozan spondilit gibi kronik hastalıklara neden olabilir. Salmonella Paratyphi ve Salmonella Typhi taksonomik değil, klinik isimlendirilmelerdir. Salmonella eastborne en patojenik suştur ve enfektif dozu 1/gr’dır.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesinin (EFSA) bildirisine göre, 2018 yılında Avrupa Birliği'nde görülen gıda kaynaklı her 3 salgından birinin sebebi Salmonella'dır ve Salmonella gastrointestinal enfeksiyonlardan sorumlu en yaygın 2. mikroorganizma olarak tespit edilmiştir. Her yıl Avrupa Birliği'nde Salmonella kaynaklı 91.000 vaka rapor edilmektedir.

Önlem Yöntemleri

  • Pastörize edilmiş gıdaya en sık post kontaminasyon ile bulaşır. Bu nedenle, çiğ ürünler ve bu ürünler ile temas etmiş ekipmanlar ısıl işlem görmüş ürünler ve ekipmanlarla kesinlikle temas ettirilmemelidir.
  • Kişisel hijyen ve personel hijyeni çoğu gıda kaynaklı enfeksiyondan korunmada en önemli korunma yöntemlerinden biridir.
  • Çiğ yumurtaya ve tavuğa dokunduktan sonra, hiçbir yerle temas etmeden ivedilikle eller sabun ve su le yıkanmalıdır. Çünkü çiğ tavuğun derisinde, karkasında ve dışkısında doğal olarak Salmonella bulunur. Aynı şekilde tavuk yumurtlarken de yumurtanın yüzeyine de doğal olarak bulaşır.
  • Dondurulmak ile yok olmazlar. Merkezi sıcaklığı 65 oC’ye çıkarılmış gıdada (ısıl işlem ile) 30 saniyede yok olur. Dolayısıyla pişmiş ürünler korunmada idealdir. Her ne kadar pek çoğumuz sevsek de rafadan yumurtadan uzak durmak gerekir.
  • Özellikle kanatlı et sektöründe koruyucu hekimlik zorunlu kılınmalı ve kesimhaneler HACCP standartlarına uygun olarak ya dizayn edilmeli ya da iyileştirilmelidir. 
  • D-değeri [Desimal Redüksiyon Süresi: 1 logaritmalık (%90) bakterinin ölmesi için gereken süre] derecede 0,2-6,5 dakikadır.

Etimoloji

Amerikalı veteriner-patolog olan Daniel Elmer Salmon’a ithafen isimlendirilmiştir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
33
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 8
  • Korkutucu! 3
  • Bilim Budur! 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Merak Uyandırıcı! 2
  • İnanılmaz 1
  • Muhteşem! 0
  • Güldürdü 0
  • Umut Verici! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • EFSA, CDC, et al. (2019). The European Union One Health 2018 Zoonoses Report. EFSA journal. | Arşiv Bağlantısı
  • Filio Marineli, et al. (2013). Mary Mallon (1869-1938) And The History Of Typhoid Fever. Gastroenterology, sf: 132-134. | Arşiv Bağlantısı
  • Prof. Dr. İrfan Erol. (2007). Gıda Hijyeni Ve Mikrobiyolojisi. Yayınevi: Ankara Üniversitesi Matbaası.
  • Ağca, Harun.. (2013). Salmonella Enfeksiyonlarının Laboratuvar Tanısı: Salmonella Enfeksiyonlarında Özgül Tanı. Türkiye Klinikleri, sf: 29-34. | Arşiv Bağlantısı
  • Su LH ve Chiu CH. (2007). Salmonella: Clinical Importance And Evolution Of Nomenclature. NCBI, sf: 210–9. | Arşiv Bağlantısı
  • Dictionary. Salmonella. (6 Ocak 2020). Alındığı Tarih: 6 Ocak 2020. Alındığı Yer: Dictionary | Arşiv Bağlantısı
  • Ohad Gal-Mor, et al. (2014). Same Species, Different Diseases: How And Why Typhoidal And Non-Typhoidal Salmonella Enterica Serovars Differ. NCBI, sf: 391. | Arşiv Bağlantısı
  • Tortora GA. (2008). Microbiology: An Introduction. ISBN: 978-8131722329. Yayınevi: Pearson.
  • Reşit Mıstık. (2020). Salmonella Enfeksiyonlarında Tedavi. Türkiye Klinikleri, sf: 35-40. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 14/12/2024 01:32:51 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8174

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Dalga Boyu
Grup
Tutarlılık
İngiltere
Eşcinsellik
Embriyoloji
Biyolojik Antropoloji
Dağılım
Akademi
Hidrotermal Baca
Maske
Makina
Uzay Görevleri
Işık Hızı
Epistemoloji
Viroloji
Elektromanyetik
Önlem
Koronavirüs
Cinsellik
Teşhis
Kemik
Lipit
Alkol
Darwin
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
G. Çelik, et al. Salmonelloz. (6 Ocak 2020). Alındığı Tarih: 14 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8174
Çelik, G., Türkoğlu, P. (2020, January 06). Salmonelloz. Evrim Ağacı. Retrieved December 14, 2024. from https://evrimagaci.org/s/8174
G. Çelik, et al. “Salmonelloz.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 06 Jan. 2020, https://evrimagaci.org/s/8174.
Çelik, Gonca. Türkoğlu, Pedram. “Salmonelloz.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, January 06, 2020. https://evrimagaci.org/s/8174.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close