Şu an durup neler algıladığınıza dikkat edin. Hayır, sadece ekranınızdaki bu yazı değil. Daha çok dikkat edin. Farkındalığınızı artırın. Şu an bulunduğunuz yerin ısısı nasıl? Hava nemli mi yoksa kuru mu? Giysilerinizin bedeninize temasına odaklanın. Duyduğunuz sesler? Örneğin uzaktan gelen araba sesleri ya da kuş sesleri? Hiç koku alıyor musunuz? Aç mısınız?

Beynimiz her saniye milyonlarca bilgiyi alıp işler. Derimizin her santimetrekaresinde acıyı, ağrıyı, ısıyı, basıncı, konumu algılayan milyonlarca sinir hücresi vardır ve bu bilgileri tüm bedenimizden anbean alıp işler. Oysa tüm bu uyaranların çok az bir kısmı bilincimize ulaşır. Beynin bu “filtreleme” işleviyle ilgili olarak incelenen önemli bir bölge Retiküler Aktive Edici Sistem'dir (İng: "Reticular Activating System" veya kısaca "RAS").

Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesi sonucu başlayan süreç, bilimsel ilerleyişi de tehdit ediyor. Avrupa Uzay Ajansı tarafından yapılan açıklamada, İngiltere tarafından inşa edilen ve 2005 yılında yapımı onaylanan "Rosalind Franklin" isimli Mars keşif aracının (rover) öngörüldüğü gibi 2022 yılında fırlatılmasının "fazlasıyla olasılık dışı" hâle geldiği vurgulandı. Çünkü robotun inşası, Rus Uzay Ajansı (Roscosmos) ile işbirliği içerisinde yapılıyor.

Projenin yol haritasına göre Mars aracı, 2022 yılının Eylül ayında Rusya tarafından üretilen bir roket ile Mars'a gönderilecekti. 8 ay boyunca yol aldıktan sonra, yine Rus ekipmanları kullanılarak Mars'a iniş yapacaktı. Avrupa Uzay Ajansı, yaşanan son gelişmelerden sonra bu işbirliğini temellendirmenin güç olacağını belirtiyor.

Kozmik mikrodalga arkaplan ışınımı (CMB), evrenin yaklaşık 380.000 yıl yaşındaki halinden arta kalan ve günümüzde gökyüzünün her bölgesinden yaklaşık 2.73 K sıcaklıkta ölçtüğümüz bir mikrodalga ışınımıdır. Bu cümledeki en önemli ifade, yaklaşık 2.73 K ifadesi, çünkü bu ışınımın gökyüzündeki dağılımı incelediğimizde, mikrokelvin (0.001 K) düzeyinde sıcaklık dalgalanmaları olduğunu görüyoruz. Bu dalgalanmaların analizini de kuvvet tayfı ile yapıyoruz. Yani Hubble sabiti, evrenin yoğunluğu (baryonik madde yoğunluğu, karanlık madde yoğunluğu), evrenin geometrisi, evrenin yaşı gibi kozmolojik parametreler hakkında edindiğimiz bilgiler, CMB'deki sıcaklık dalgalanmalarının analizine dayanıyor.

Yukarıdaki CMB haritasından da görüldüğü üzere, CMB üzerinde bazı bölgeler diğerlerine göre daha soğukken bazıları da diğerlerine göre daha sıcaktır (mavi ve kırmızı bölgeler). Fakat ortalamaya baktığınızda 2.73 K'lik bir sıcaklık görülür, bu dalgalanmalar yalnızca mikrokelvin (0.001 K) düzeyindedir. Buna rağmen, bu görüntü evrenin dinamiği hakkında oldukça önemli bilgiler taşır.

İnsanın evrimi söz konusu olduğunda hep sözü edilen canlılar şempanzeler ve gorillerdir. Şanslılarsa, bonobolar ve orangutanların da az biraz lafı edilir. Ancak evrimle ilgili tartışmalarda tarafların evrimsel biyolojiyle ilgili teknik donanımı oldukça eksik olduğundan bundan pek öteye geçilemez. Uzaktan veya yakından akrabası olduğumuz yüzlerce maymun türü olsa da, şempanze, bonobo, goril ve orangutan dışındakilere "Maymun işte..." diyip geçeriz. 

Peki kim bu maymunlar? Bizim şempanzeler ve gorillerden öte, en yakın akrabalarımız kimler? Gelin, bu videoda hep birlikte insanın Evrim Ağacı üzerindeki en yakın dallarını, yani evrimsel olarak en yakın akrabalarımızı tanıyalım.

Pasifik adalarında yaşayan Melanezyalılar, hem Neandertallerden hem de Denisovanlardan önemli miktarda DNA miras alan tek modern insan grubu.

Günümüz Melanezyalılarının taşıdıkları, iki farklı antik insan grubuyla çiftleşme sonucu kalıtılan genleri, hala sağlıkları üzerinde etkiye sahip.

Hayal edelim: Harika bir bahar günü, hafta sonu. Sabah uyandınız, uyanma sonrası rutinlerinizi yerine getirdiniz. Güzel bir kahvaltının ardından çayınızı veya kahvenizi koyup bilgisayarın başına geçtiniz. Facebook ikonuna tıkladınız, anasayfada geziniyorsunuz ve karşınıza dikkatinizi çeken bir görsel çıktı; belli ki ilginizi çeken konulardan biri hakkında bir yazıya yönlendiriyor. Tıkladınız, sayfa açıldı, sayfada biraz aşağı inip başlığın olması gereken yere baktınız ve… en büyük korkularınızdan biri gerçek oldu: Okuyamıyorsunuz. Aşağı yukarı yedi yaşından beri büyük çabalar sarf edip geliştirdiğiniz, ciltler dolusu kitapla bileyip keskinleştirdiğiniz o yeti artık yok.

Etrafınıza bakıyorsunuz: Evet, üzerinde buharlar tüten o sıcak içecek hâlâ masanın üzerinde. Bilgisayar ekranının az ötesindeki çerçevede duran fotoğraftaki arkadaşlarınızın yüzlerini seçebiliyor, onları ayırt edebiliyorsunuz. Hemen yanı başınızdaki kütüphanede yatan, Eric Hobsbawm’ın Kısa 20. Yüzyıl kitabının kapağındaki kişinin Charlie Chaplin, kitabın kapağının da kırmızı olduğuna, dahası Chaplin’in bu pozu Büyük Diktatör filminde verdiğine de kuşkunuz yok; ama ne kitabın veya yazarın ismini ne de başka herhangi bir yazıyı okuyabiliyorsunuz.