Rusya'nın Ukrayna İşgali ve Sonrasında Gelen Yaptırımlar, Avrupa Uzay Ajansı'nın "Rosalind Franklin" Mars Rover Projesi'ni Erteleyecek!

Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesi sonucu başlayan süreç, bilimsel ilerleyişi de tehdit ediyor. Avrupa Uzay Ajansı tarafından yapılan açıklamada, İngiltere tarafından inşa edilen ve 2005 yılında yapımı onaylanan "Rosalind Franklin" isimli Mars keşif aracının (rover) öngörüldüğü gibi 2022 yılında fırlatılmasının "fazlasıyla olasılık dışı" hâle geldiği vurgulandı. Çünkü robotun inşası, Rus Uzay Ajansı (Roscosmos) ile işbirliği içerisinde yapılıyor.

Projenin yol haritasına göre Mars aracı, 2022 yılının Eylül ayında Rusya tarafından üretilen bir roket ile Mars'a gönderilecekti. 8 ay boyunca yol aldıktan sonra, yine Rus ekipmanları kullanılarak Mars'a iniş yapacaktı. Avrupa Uzay Ajansı, yaşanan son gelişmelerden sonra bu işbirliğini temellendirmenin güç olacağını belirtiyor.

28 Şubat 2022'de yapılan bir açıklamada Avrupa Uzay Ajansı, Rusya'ya uygulanan yaptırımların ve Rusya'nın Ukrayna işgalinin yol açtığı bağlamın, Rosalind Franklin aracı üzerine büyük bir soru işareti koyduğunu söylüyor. Rover, DNA'nın eş kâşiflerinden olan Rosalind Franklin'in şerefine bu şekilde isimlendirildi. Ajans, şöyle diyor:

Ukrayna'daki savaşın sebep olduğu ölümler ve trajik sonuçlardan nedeniyle acı duyuyoruz. Doğru kararlar vermeye mutlak olarak en üst özeni gösteriyoruz: Sadece programlarımız çerçevesinde görev alan işgücümüz için değil, aynı zamanda Avrupai değerlerin korunması açısından da... Zira bu değerler, bizlerin uluslararası işbirliğine bakış açısını her zaman temelden şekillendirmiştir.

Aynı hafta Rusya'nın Roscosmos uzay ajansı tarafından yapılan açıklamada, Avrupa Birliği tarafından Rusya'ya uygulanan yeni yaptırımlara cevaben, Fransız Ginesi'ndeki Avrupa Kouruou Uzay Üssü'nden yapılacak Soyuz roketi fırlatmalarını askıya aldığı belirtildi.

Onlarca Yıla Yayılan İşbirliği Çöküyor!

Uzay araştırmalarında ümit edilen, uzayın, hemen altında yer alan Dünya'da meydana çatışmalardan muaf olmasıdır. Tam da bu nedenle, Soğuk Savaş ve Kırım krizi sırasında gerilimin yüksek olduğu zamanlarda bile Rusya ve Batı ülkeleri işbirliği yapmanın bir yolunu bulmuştur.

Ancak Ukrayna'nın işgali bir dönüm noktasına işaret ediyor: Artık gökyüzündeki işbirliğinin her zamanki gibi devam etmesi pek olası gözükmüyor. Öte yandan, onlarca yıla dayanan işbirliğini silip atmak da kolay olmayacak.

Örneğin ExoMars programı askıya alınırsa, bu, uzay aracının kriz sona erdiğinde fırlatılmak üzere depoya kaldırılacağı ve vakit geldiğinde normal şekilde fırlatılacağı anlamına mı geliyor? Yoksa Roscosmos'un yaptığı parçaların (örneğin iniş sisteminin) Rusya'nın müdahalesi olmadan yeniden tasarlanıp yeniden inşa edileceği anlamına mı geliyor?

Bu tür sorular, Rusya'nın şu anda dâhil olduğu her misyon için gündeme gelecek.

En zor problem ise Uluslararası Uzay İstasyonu. Yörüngedeki üssün altyapısı o kadar iç içe geçmiş hâlde ki, örneğin Rusya orada diğer uzay ajansları olmadan çalışamaz; ama bunun tam tersi de geçerli: Rusya olmaksızın bir Uluslararası Uzay İstasyonu hayal etmek çok zor. Sırf bu nedenle ISS, şimdilik Dünya'da olan bitenden bağımsız bir uzay işbirliğinin işareti olmaya devam edebilir - çünkü başka bir alternatif yok.

Eğer ki Rosalind Franklin 2022'de Mars'a fırlatılacaksa, bu fırlatmanın mümkün olabileceği çok kısıtlı bir zaman var: Eylül sonu ve Ekim başına denk gelen, sadece 10 günlük bir fırlatma penceresi... Bu dar pencereyi belirleyen şey, gezegenlerin hizalanması. Robotun fırlatması bu pencereyi kaçırırsa, bir sonraki fırlatma penceresi 26 ay sonra oluşacak.

Rover, Kazachok olarak bilinen ve Ruslar tarafından inşa edilen alçalma ve iniş mekanizması ile inşa edildi. Bu parçada bazı teknik sorunların hala çözülmesi gerekiyor, ancak Ruslar tarafından inşa edilen alçalma ve iniş mekanizmasının fırlatma rampasına zamanında ulaşabileceğine yönelik güven tam...

En azından tamdı. Mevcut iklimde işler değişti.

Geçen hafta İngiltere'nin Avam Kamarası'nda, Başbakan Boris Johnson, Rusya ile uzay işbirliğini temellendirmenin zor olduğunu söyledi. Milletvekillerine verdiği demeçte şöyle diyor:

Şimdiye kadar genel olarak sanatsal ve bilimsel işbirliğinin sürdürülmesinden yana olduğumu söylemeliyim; ancak mevcut koşullarda, bunların bile nasıl normal şekilde devam edebileceğini görmek zor.

Thales Alenia Space

Rosalind Franklin, resmi olarak ExoMars olarak bilinen iki parçalı bir uzay programının ikinci aşamasıdır.

İlk kısım, 2016 yılında Kızıl Gezegen'e fırlatılan bir uyduydu. Bu uydu şu anda gezegenin atmosferini inceliyor ve Rosalind Franklin geldiğinde onun için bir telekomünikasyon aktarma platformu görevi görecek.

Avrupa Uzay Ajansı'nın bir parçası olan İngiltere, 300 milyon Euro'nun üzerinde yatırım yaparak, ExoMars programına (İtalya'dan sonra) en büyük ikinci katkıyı sağladı. Bu katkının çoğu, aracın gelişimine öncülük etmek içindi.

2022 penceresi kaçırılırsa, 2024'te robotu fırlatmak için Rus olmayan başka bir roket bulunabilir; ancak aracı gezegenin yüzeyine yerleştirmek için batı donanımını tedarik etmek o kadar kolay olmayabilir: Avrupa'da - ve özellikle ABD'de - böyle bir alçalma ve iniş sistemi inşa etmek için gereken uzmanlık var; ancak tasarlamak, inşa etmek ve test etmek kesinlikle iki yıldan fazla sürecektir. Bu da Rosalind Franklin'in geleceğe daha da itileceği anlamına geliyor.

Bu kadar gecikme, bazılarının, böyle bir aracın gönderilmesine yönelik projenin, harcanan para ve emeğe değip değmeyeceğini kaçınılmaz olarak sorgulamasına yol açacaktır.

Aslında robotun amacı oldukça eşsiz ve önemli: Yaşam izleri aramak için zeminde 2 metreye kadar sondaj yapacak. Planlanmış başka hiçbir Mars görevinin böyle bir amacı yok. Örneğin Perseverance aracı, yüzeyde sadece birkaç santimetrelik bir kazı yapabilecek şekilde donatılmıştır.

Öte yandan Avrupa Uzay Ajansı'nın Kızıl Gezegen'e altı tekerlekli bir araç gönderme arzusu, uzun süreli bir efsaneye dönüşmüş halde: Fikir, ilk olarak üye ülkeler tarafından 2005 yılında onaylandı ve 2011'de bir lansman yapıldı. Ancak kararsızlık, teknik sıkıntılar ve finansman eksiklikleri, projenin fırlatma pencelerini başından beri ardı ardına kaçırmasına neden oldu ve ertelendi.

Rosalind Franklin'i bir araya getiren Birleşik Krallık Uzay Ajansı ve Airbus UK, Avrupa Uzay Ajansı tarafından yapılan açıklamada yer almak istemedi.