Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Zehir Bulunduran Dinozorlar Var mıydı?

Sinornithosaurus Cinsi Dinozorlar Gerçekten Zehir Barındırıyor muydu?

Zehir Bulunduran Dinozorlar Var mıydı? ArtAtation
Sinornithosaurus
5 dakika
3,199
  • Omurgalı Anatomisi
  • Ornitoloji
Tüm Reklamları Kapat

Zehir, doğadaki canlıların kendini korumak ya da avlanmak amacıyla evrimleştirdikleri önemli bir mekanizmadır. Bugün doğada bulunan pek çok canlı grubunda zehirli/zehirci özellik gözlemlenebilmektedir. Yılanlar, ok kurbağaları, aslan balıkları, memelilerden ornitorenkler gibi birçok hayvan örneğini zehir barındıran hayvanlar olarak sınıflandırabiliriz. Hâliyle doğada yaygın olan bu durumun dinozorlar arasında da var olup olmadığı akıllara gelebilmektedir.

Bu durumu, incelemeye günümüzde yaşayan "kuşlardan" başlayabiliriz. Günümüzde yaşayan en ünlü zehirli kuş örneklerinden biri 1992 yılında zehirli (poisonous) olduğu keşfedilen takkeli pitohuyi (Pitohui dichrous) türüdür. Bu bilgi sayesinde uzun süre zehirli bir üye bulundurmadığı düşünülen kuşlarda da zehirli üyelerin olduğu anlaşılmıştır. Tüylerinde ve derisinde zehir bulunduran bu kuş, zehirli olan pek çok canlıda da görülebileceği gibi albenisi olan parlak ve canlı renklerde tüylere sahiptir. Evrimsel biyolojide buna "aposematizm" (uyarıcı renklenme) denilmektedir. Diyetlerine bağlı olarak homobatrakotoksin isimli toksik kimyasal salgılamaktadırlar. Günümüz dinozorları olan kuşlarda (avian dinozor) zehirli üyeler olduğunu gördük peki, elimizde zehirli bir non-avian dinozor örneği var mı?[1]

Tüm Reklamları Kapat

Zehirli  bir kuş olan Pitohui dichrous.
Zehirli bir kuş olan Pitohui dichrous.
eBird

Zehirci Olduğu Düşünülen Cins: Sinornithosaurus?

Sinornithosaurus Çin'de bulunan Yixian Formasyon'unda Erken Kretase’de yaşamış bir dromaeosaurid (raptorgil) dinozor cinsidir. Sinornithosaurus’ların kafa yapısı ve omuz özellikleri incelendiğinde tıpkı diğer dromaeosauridler gibi Avialae kladındaki diğer üyelere oldukça benzediği anlaşılmıştır. Bu canlı, 90 cm'lik uzunluğuyla familyanın en küçük üyelerinden biridir. Gregory S. Paul'un tahminlerinde ise 1.2 metrelik uzunluğa da sahip olabileceği öne sürülmüştür. Hatta melanin içeren organelleri olan melanozomları dahi fosil örneklerinde bir miktar korunmuştur. Bu veriler ışığında Sinornithosaurus'un kırmızı ve siyah renkli tüylere sahip olabileceği düşünülmektedir.

Peki gerçekten zehir barındırmış olmaları mümkün mü? Zehir, doğadaki canlılar için oldukça önemli bir adaptasyondur ve zehirli canlı örneklerine doğada fazlaca rastlayabiliyoruz. Hâl böyle iken, zehirli/zehirci bir dinozor hayal etmekte de abes olmazdı. Bir hayvanın, zehirci (venomous) olup olmadığını anlamak için yivli ya da içi boş dişlerinin olup olmadığına bakmak ilk yapılacak çalışmadır. Çünkü avlanmak üzere zehir barındıran hayvanlar genellikle toksinlerini tükürük bezlerinden evrimleşmiş zehir bezlerinden oluklu dişler yardımıyla dışarı atabilmektedirler. Peki, Sinornithosaurus cinsinde bu özelliklere sahip miydi?

Tüm Reklamları Kapat

Zehir (Venom) Barındırma İhtimalinin Doğuşu

Her şey 2009 yılında Empu Gong önderliğindeki bir ekibin iyi korunmuş bir Sinornithosaurus kafatasını incelemesi ve zehirli canlılar için ayırt edici bir dizi özelliğin Sinornithosaurus’larda da görüldüğünü iddia etmesiyle başladı. Araştırma ekibi Sinornithosaurus dişlerinin alışılmadık derecede uzun olduğunu ve dişin arkasına uzanan bir şekilde oluk ve kanalların bulunduğunu belirtti. Aynı zamanda Sinornithosaurus'un çene kemiğinin yanında zehir bezlerini barındırmış olabilen küçük bir oyuğun olabileceğinin de altını çizdiler. Eğer durum böyle ise içi boş kanallara sahip uzun dişleri ile günümüzdeki yılanlar gibi avlarına zehirlerini enjekte etmek için kullanmış olabilirlerdi.

Bu canlılar, aynı coğrafyada yaşadıkları Jeholosaurus gibi küçük dinozorlar, böcekler ve memeliler ile beslenmiş olabilirlerdi. Çenesinin ön kısmında bulunan diğer dişlere göre daha kısa olan ve öne bakan dişlerini avlarının tüylerini yolmak ve derilerini temizlemek için kullandığı da öne sürülmüştür. Bu bağlamda olaylara yaklaşıldığı zaman zehir barındıran bir yırtıcı ile karşı karşıya olduğumuz söylenebilirdi ancak her şey bu kadar basit değildi…

Sinornithosaurus illüstrasyonu ve gerçek ölçeği.
Sinornithosaurus illüstrasyonu ve gerçek ölçeği.
Dinosaur Pictures

Gerçekten Zehir (Venom) Barındırıyorlar Mıydı?

Makalenin yayınlanmasının üzerinden çok geçmeden 2010 yılında Federico Gianechini, Federico Agnolin ve Martin Ezcurra'dan oluşan bir ekip Paläontologische Zeitschrift dergisinde Sinornithosaurus'un zehir (venom) barındırmadığını raporladı. 2010 yılı Sinornithosaurus cinsi hakkında hararetli tartışmaların yaşandığı ve akademik yayınların bolca yapıldığı bir yıl olmuştur.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Federico Gianechini'nin ekibi aslında zehirci olduklarına dair sunulan kanıtların hatalı olduğunu ifade ettiler. Hatırlarsanız ki Empu Gong ve ekibi Sinornithosaurus dişlerinin abartılı uzunlukta olduğunu savunmaktaydı. Federico Gianechini'nin ekibi ise aslında olağanüstü uzun gözüken dişlerin yuvalarından kaydığını, abartılı uzunlukta dişlere sahip olmadığını öne sürdü. Aynı zamanda dişlerin zehir oluklarına sahip bir yapıda olmadığını, aksine Sinornithosaurus dişlerinin de diğer theropod dişlerinden çok da farklı olmadığını tespit ettiler.

Örneğin, yakın zamanda keşfedilen Daurlong wangi'nin de boşluklu diş yapısına sahip olduğu gözlemlenmiştir; ancak bu türün zehirci olduğuna dair herhangi bir veri yoktur. Son olarak da kafalarında zehir bezlerini içinde barındırmış olduğu düşünülen özel bir cebin "subfenestral fossa" olarak adlandırıldığını ve boşluklu yapının diğer theropod dinozorlarla karşılaştırıldığında pek de farklı olmadığı görülmüştür. Yani kafatası yoğunluğunu azaltmak için evrimleşen sıradan sinüsler olduğu konusunda fikir birliği oluşmuştur.

Sinornithosaurus kafatasında “sff” ile gösterilen kısım "subfenestral fossa" olarak adlandırılır ve zehir bezlerini içinde barındırdığı düşünülmekteydi.
Sinornithosaurus kafatasında “sff” ile gösterilen kısım "subfenestral fossa" olarak adlandırılır ve zehir bezlerini içinde barındırdığı düşünülmekteydi.
PNAS

2010 yılında paleontolog Empu Gong ve ekibi çalışmalarını yeniden gözden geçirdi ve Paläontologische Zeitschrift'te iddialara yanıt verme şansı buldular. Yeniden yaptıkları yorumlarla kendi iddialarını şüpheye düşürdüler. Fakat zehir bezlerinin yılanlar ve kertenkeleler (Squamata spp.) içerisinde de evrimleştiğinden ötürü zehrin aslında en eski arkozorlarda bulunabileceğini iddia ettiler. Fakat bu iddialarını destekleyecek verilere henüz sahip değiller. Ayrıca Gong ve ekibi, babunları örnek göstererek boşluklu diş yapısının sadece zehirci hayvanlarda bulunmadığını kabul ettiler.[3]

Peki gelecekte zehir barındıran dinozorlar keşfedilebilir mi? Şimdilik Sinornithosaurus cinsinin zehir barındırdığına dair yeterli veri yoktur. Fakat başta söylediğimiz gibi zehir barındıran dinozorların olduğunu düşünmek gayet mantıklı bir bakış açısıdır. Milyonlarca yıl boyunca gezegendeki baskın hayvanlar olarak yaşamış bu hayvan grubunda savunmaya ya da avlanmaya yönelik "zehir" evrimleşmiş olması gayet olasıdır. Kim bilir, belki günün birinde zehirci/zehirli bir non-avian dinozor keşfedebiliriz?

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
130
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 44
  • Merak Uyandırıcı! 26
  • Tebrikler! 11
  • Muhteşem! 8
  • Bilim Budur! 8
  • İnanılmaz 8
  • Umut Verici! 7
  • Güldürdü 2
  • Üzücü! 2
  • Grrr... *@$# 2
  • İğrenç! 1
  • Korkutucu! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/06/2023 12:41:00 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/14178

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Sivrisinek
Entropi
Nöron Hücresi
Uzun
İnternet
Basınç
Film
Bilgisayar
Enzim
Haber
Kitap
Etoloji
Elektromanyetizma
Nörobiyoloji
Tedavi
Sahte
Yılan
İntihar
Cinsiyet Araştırmaları
Değişim
Bitkiler
Tümör
Kas
Kedi
Çiftleşme
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Mikrodalga Fırın Yemeklerinizi Nasıl Isıtıyor?
Mikrodalga Fırın Yemeklerinizi Nasıl Isıtıyor?
Arılar Başka Ülkeye Götürüldüğünde
Arılar Başka Ülkeye Götürüldüğünde "Jetlag" Hisseder mi? | Arılarda İnsan Gibi Zaman Algısı
Kuantumdan Kozmosa Fizik: Anlamak Mümkün mü? | Prof. Dr. Erkcan Özcan (Kesintisiz Yayın)
Kuantumdan Kozmosa Fizik: Anlamak Mümkün mü? | Prof. Dr. Erkcan Özcan (Kesintisiz Yayın)
Satürn'ün Halkalarında Neden Siyah Boşluklar Var?
Satürn'ün Halkalarında Neden Siyah Boşluklar Var?
James Webb Uzay Teleskobu'nun İlk Fotoğrafı Neler Gösteriyor?
James Webb Uzay Teleskobu'nun İlk Fotoğrafı Neler Gösteriyor?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
D. Kaykı, et al. Zehir Bulunduran Dinozorlar Var mıydı?. (2 Nisan 2023). Alındığı Tarih: 4 Haziran 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/14178
Kaykı, D., Türkoğlu, P. (2023, April 02). Zehir Bulunduran Dinozorlar Var mıydı?. Evrim Ağacı. Retrieved June 04, 2023. from https://evrimagaci.org/s/14178
D. Kaykı, et al. “Zehir Bulunduran Dinozorlar Var mıydı?.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 02 Apr. 2023, https://evrimagaci.org/s/14178.
Kaykı, Deha. Türkoğlu, Pedram. “Zehir Bulunduran Dinozorlar Var mıydı?.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, April 02, 2023. https://evrimagaci.org/s/14178.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close