Yıldız Kayması Nedir? Yıldızlar Gerçekten Kayar mı?

Yıldız kayması, atmosfere giren bir göktaşının gökyüzü boyunca bıraktığı ısı ve ışık saçan izidir; dolayısıyla gerçek anlamıyla bir "yıldızın kayması" ile hiçbir alakası yoktur. Atmosfere giren meteoroid, mikrometeoroid, kuyruklu yıldız veya asteroid gibi göktaşları, atmosferimizdeki hava moleküllerine çarpmaları sonucunda sürtünme kuvveti nedeniyle çok yüksek sıcaklıklara ulaşırlar ve etrafa ısı ve ışık saçmaya başlarlar. Bir yandan da çok hızlı bir şekilde hareket ettikleri için, gökyüzünde ince uzun bir çizgi olarak görünürler.

Yıldızlar Kayar mı?

Geceleyin gökyüzünde gördüğümüz yıldızların tamamı, bizim de içerisinde bulunduğumuz Samanyolu Galaksisi içerisinde yer alır. Yıldızların parlaklıkları, onların ne tür bir yıldız olduklarına göre değişiklik gösterir. Üstelik ne kadar uzakta olurlarsa, o kadar sönük görünürler. Fakat ne kadar yakın olurlarsa olsunlar, aradaki mesafeler hala o kadar astronomiktir ki, o yıldızların içlerinde bulundukları uzayda bir hareketleri olsa dahi, biz insan ömrü boyunca bu hareketi görmekte zorlanırız. Tıpkı, ufukta hızla ilerleyen bir geminin o hızlı, denizi yaran hareketini hiç fark edemeyişimiz gibi. Yani yıldızların kendi hareketlerini, gökyüzünde bırakın bir gecede görebilmeyi, on yıllar içerisinde bile görmek pek kolay değildir. Fakat kuşkusuz 10,000 yıl mertebesinde gökyüzündeki bazı yıldızların da konumu zamanla değişir.

Yıldız kayması dediğimiz gök taşı yağmuruna neden olan taşlar çok yüksek hızlarda hareket ettiklerinden, genellikle göz açıp kapayıncaya kadar kaybolurlar. Nispeten büyük olanları ise birkaç saniye görebilmek mümkündür. Parlamalarının sebebi ise çok yüksek hızlar sebebiyle atmosferdeki sürtünmeden dolayı yanmalarıdır. Biçimleri de aerodinamik olmadığından bu yanma olayı kaçınılmazdır.

Bu yüzden yıldız kayması tabiri bilimsel bir tabir değildir ve yanlıştır. Yıldız kaymasına dair tek benzerlik, bunların genellikle yıldız gibi sönük olup, kayan bir yıldızmış edası vermesidir. Gözlenen olay aslında gök taşının atmosfere girerek yanmasıdır. Bazen gök taşları bu sırada parçalandıkları için, arkalarında bıraktıkları kuyrukları, kısa bir süreliğine görünür olarak kalabilir. Genellikle bu tür büyük, tabiri caizse yaldır yaldır ilerleyen parlak gök taşları için ateş topu (İng: "fireball") tabiri kullanılır. Üstelik, içerdikleri elementlere göre renkleri dahi değişim gösterebilir.

Gök Taşı Yağmurları

Yılın belirli dönemlerinde, Dünya'nın yörüngesinin bir kuyruklu yıldızın yörüngesi ile çakışması sonucu, kuyruklu yıldızın ardında bıraktığı gök taşı kalıntıları arasından geçeriz. Bu kalıntıların arasına dalan Dünya, yoğun bir gök taşı bombardımanı altında kalır. Yılın belirli dönemlerinde gerçekleşen bu olaya, gök taşı yağmuru diyoruz.

Yörünge hareketi sebebiyle bir taş bulutunun içerisine daldığımızdan dolayı, yıldız kayması olarak adlandırdığımız gök taşı yağmuru gökyüzünün spesifik bir noktasından gerçekleşir. Bir bölgeden dışarıya doğru saçılan gök taşları izlersiniz. Bu bölge, gökyüzünde hangi takım yıldıza denk geliyorsa, gök taşı yağmuruna o ad verilir. Bunlardan en bilineni, kuzey yarı kürede yaz aylarına da denk gelmesi sebebiyle rahatlıkla gözlemi yapılan, Perseid gök taşı yağmurudur. Perseid adı, üstteki görselden de göreceğiz üzere Perseus (kanatlı at) takım yıldızı bölgesinden doğru dışarıya saçılmasından kaynaklıdır.

Perseid gök taşı yağmurunu izlemek için illa ki gökyüzünün o bölgesine bakmanız gerekmez. Çoğunlukla oldukça geniş bir alana yayılırlar. Fakat daima o yönü işaret ederler. Lakin bu, o gün göreceğiniz tüm gök taşlarının oradan olacağı anlamına gelmez. En nihayetinde bir gök taşı yağmuru var diye, diğer taşlar sıra beklemiyor!

Yıldız Kayması Fotoğrafları (Gök Taşı Yağmuru - Meteor Yağmuru)

Bazı yıldız kayması olayları (artık bunların gök taşları olduğunu biliyoruz), diğerlerine göre çok daha gösterişli olur. Bunlar nispeten büyük taşlardır ve kuvvetli bir parlamaya neden olur. Küçük olanlara göre genellikle daha uzun gözlenebilirler. Bir alev topu gibi ilerleyenleri bu durumdan ötürü alev topu (fireball) adını alır. Aşağıda APOD olmuş bazı yıldız kayması fotoğraflarını görebilirsiniz.

Unutmayın: Bazı gök taşı yağmurları diğerlerine göre nispeten daha az görülür. Buradaki en temel faktör, saatte görebileceğiniz gök taşı sayısıdır. Bir diğeri ise ne zaman gerçekleştiğidir, örneğin kış aylarına denk geliyorsa havanın kapalı olma ihtimali sorunu ortaya çıkar. Gök taşı yağmurlara ile ilgili bilinmesi gereken önemli son bilgimiz ise gerçekleştikleri tarih. Genellikle bu süreç bir ay gibi uzun bir süreye yayılsa da, gök taşı yağmurunun maksimum olduğu günün tarihi verilir. Fakat kaçırdıysanız üzülmeyin, birkaç gün içerisinde hala kayda değer miktarda görebilirsiniz! Elbette şehrin yanlış kullanılan aydınlatmasından dolayı kirlenen bir gökyüzü altında değilseniz.