Perseid Meteor Yağmuru Nedir? 2023 Perseid Göktaşı Yağmuru Nerede, Nasıl ve Ne Zaman İzlenir?

Perseid meteor yağmuru (ya da gök taşı yağmuru) her yıl Ağustos ayında gerçekleşen, gözlem şartlarının olumlu olması nedeniyle en belirgin ve en popüler olan meteor yağmurudur. Perseid meteor yağmuru, Swift-Tuttle kuyrukluyıldızının parçaları olan Parlak Perseidler'den kaynaklanan bir göktaşı yağmurudur. Bunları bir yıldız kayması şeklinde görebileceğiniz gibi zaman zaman ateş topları şeklinde de görebilirsiniz. Bu olay, atmosfere girerek yanan gök taşları tarafından oluşturulur.

2023 yılındaki Perseid Meteor Yağmuru, 12-13 Ağustos 2023'te yaşanacaktır. Saatte ortalama 50-75 meteorun gözlemlenebileceği bu dönemde, boyutları kum tanesiyle küçük bir çakıl arasında değişen pek çok gök taşı, Dünya'nın atmosferine girerek yanar ve meteor yağmurunu oluşturur. Aşağıdaki tablodan, her bir gün ve saatte bakmanız gereken yönü ve yüksekliği görebilirsiniz:

TimeandDate

Çekirdeği yaklaşık 26 kilometre genişliğinde olan Swift-Tuttle Kuyruklu yıldızı, Dünya yörüngesinden tekrar tekrar geçtiği bilinen en büyük cisimdir (kuyruklu yıldızların ne olduğunu öğrenmek için buradaki yazımızı okuyabilirsiniz). En son 1992'de Güneş etrafındaki dönüşü sırasında Dünya'nın yakınından geçen kuyruklu yıldız, bir sonraki ziyaretini 2126'da gerçekleştirecek. Ama bir dahaki ziyaretine kadar unutulmayacak; çünkü Dünya'nın her yıl kuyruklu yıldızın geride bıraktığı toz ve parçacıkların içinden geçmesiyle, Perseid Meteor Yağmuru adı verilen görsel şölen ortaya çıkmaktadır.

Bir meteor yağmuru izlemek için arkanıza yaslandığınızda, kuyruklu yıldız kalıntılarının atmosfere girerken ısındığını, parlak bir ışık patlamasıyla yandığını ve saniyede 59 km (212.400 km/h) hızla ilerlerken, gökyüzünde parlak bir yol çizdiğini görürsünüz. Uzaydaki enkaz parçalarına "meteoroid" denir. Meteroidler, Dünya atmosferine ulaştıklarında "meteor" adını alırlar. Bir meteor parçası, tamamen yanmadan atmosferi geçip Dünya'ya düşerse "meteorit" ismini alır. Perseidlerdeki meteorların çoğu, bir meteorit olabilmek için çok küçüktür. Her biri, yaklaşık bir kum tanesi büyüklüğündedir; dolayısıyla bu yağmur sırasında kafanıza bir göktaşı düşmesini beklemeyin.

Perseid Meteor Yağmuru'nu Gözlemek İsteyenlere Tavsiyeler

Perseid Meteor Yağmuru'nu en iyi şekilde gözlemleyebilmek için verebileceğimiz en iyi tavsiye, her ne kadar bariz olsa da, şehrinizde mümkün olan en karanlık yere gitmeniz ve doğrudan gökyüzüne bakabilmek için mümkün olduğunca geriye yaslanmanızdır (örneğin yere veya aracınızın üstüne yatabilirsiniz).

Bir gökyüzü gözlemcisi, bulunduğu konumdaki ışık kirliliği miktarına bağlı olarak saatte yaklaşık 60 Perseid meteorunu çıplak gözle gözleyebilir. Ay ışığının çok parlak olmadığı yıllarda, daha da çok sayıda meteor görmek mümkün olabilmektedir. 2016 yılında olduğu gibi yoğun yıllarda bu oran, saatte 150-200 meteor arasına bile ulaşabilir! Ancak 2019 yılında da olduğu gibi Perseid yağmuru, dolunay ile aynı güne denk gelirse, Ay'ın parlaklığı nedeniyle ilgi çekici düzeyde meteor görmek mümkün olmayabilir. 2019 yılında dolunayın gecenin büyük bir bölümünde gökyüzünü aydınlatmasıyla, gökyüzü gözlemcileri meteor yağmurunun o yılki zirve noktası sırasında saatte sadece 10-15 meteor gördüklerini bildirdiler.

Perseid Meteor Yağmurunu en iyi Kuzey Yarımküre'de ve orta-güney enlemlerinde gözlemleyebilirsiniz. Gösteriyi yakalamak için ihtiyacınız olan tek şey karanlık, oturmak için rahat bir yer ve biraz sabır: Kenar mahallelerde veya kırsal kesimlerde karanlık bir alana gidin ve birkaç saat dışarıda oturmaya hazırlanın. Perseid Meteor Yağmuru'nu görmek için kamp yapmayı da düşünebilirsiniz; eğer bunu yapacaksanız, üzerine rahatça oturmak için bir şeyler almayı, uzun gözlem saatlerine hazırlıklı olmak adına yanınızda atıştırmalık bir şeyler ve su götürmeyi ve hepsinden önemlisi, böcek ilacı taşımayı unutmayın. Her şeyi hazırladıktan sonra rahatlayın ve gökyüzü gösterisinin tadını çıkarmak için yukarı bakın.

Gözlerinizin karanlığa alışması yaklaşık 30 dakika sürecektir. Dışarıda ne kadar beklerseniz, o kadar çok meteor göreceksiniz. Örneğin saatte 60-70 meteor oranı, parlak ateş topu şeklinde ortaya çıkanlar ve soluk çizgiler halinde gözlemlenebilenler dahil olmak üzere, dakikada yaklaşık 1 meteor gözleyebilmeniz anlamına gelir. Dolayısıyla her saniye kafanızın üzerinden meteorlar uçuşmasını beklememelisiniz.

Ancak daha teknik tavsiyelerde de bulunabiliriz: Dünya, Güneş etrafında döndükçe, Güneş etrafındaki yörüngesine bakan taraf daha fazla uzay enkazı toplama eğilimindedir. Gökyüzünün bu kısmı, şafakta tam tepede olur. Bu nedenle, Perseidler ve diğer meteor yağmurları (ve ayrıca genel olarak rastgele kayan yıldızlar) en iyi şafak öncesi saatlerde gözlemlenir. Bu yüzden gökyüzünde meteor aramak için en iyi zaman, şafak öncesi saatleridir.

NASA'ya göre, meteorların yoğun olarak görüldüğü zaman diliminin dışında, önceki veya sonraki hafta gece yarısı ile şafak arasında da birkaç meteor görebilirsiniz; yani illa en yoğun günlerde gökyüzünü gözlemek zorunda değilsiniz: Meteor yağmurunun zirve noktasına yaklaşıldığında, doğal olarak, en kısa sürede en çok sayıda meteoru görebileceksiniz. Yine de bu noktadan önce veya sonra ünlü meteor yağmurunun zevkini çıkarabilirsiniz.

Eğer kuzey yarımküredeyseniz, meteorları görmek için yukarı ve kuzeye bakın. Güney enlemlerindekiler daha fazla meteor görmek için kuzeydoğuya bakabilirler. Perseid Meteor Yağmuru'nu izleyen gökyüzü gözlemcileri, kimi zaman Delta Aquariid meteor yağmurundan kopup yörüngemize giren başka meteorlar da görebilirler.

Teleskoba veya Dürbüne İhtiyacım Var mı?

Herhangi bir meteor yağmurunu izlemek için kesinlikle bir teleskoba veya dürbüne ihtiyacınız yok. Hatta bunlardan bakarak izleme şansınız çok daha düşük. Çünkü gökyüzünün çok geniş bir bölgesine dağılmış durumdalar ve çok kısa bir anlığına görülüyorlar. Yani siz daha dürbünü veya teleskobu oraya çeviremeden gitmiş olacaktır.

Tüm bunların yanında olayın bütün güzelliği bu yıldız kayması adını verdiğimiz meteor yağmurunu bir yere uzanıp, geniş açıyla keyifle izlemektir. Yakınlaştırma yapmanın size hiçbir katkısı zaten olmayacaktır.

Perseid Meteor Yağmurunda Fotoğraf Çekebilir miyim?

Elbette fotoğrafını çekebilirsiniz. Bunun için ihtiyacınız olan şey genellikle bir DSLR kameradır, fakat günümüzde cep telefonları da uzun pozlama dediğimiz tekniği kullanabiliyorlar. Basitçe yapılması gereken şey pozlama süresini (shutter speed), artırmaktır. Bunu 10 saniye mertebesine kadar, yıldızların görüntüsünde bir bozulma olmadan çıkarabilirsiniz (geniş açılı bir lens için). Fakat kamera veya telefon titrememeli! Aksi takdirde görüntüde her şey kayar, kamera bu süre boyunca ışığı toplayıp çekim yapmakta, o süre boyunca gelen ışığı tek bir karede birleştirmektedir.

Tavsiyemiz, geniş açı bir lens ve bir üçayak (tripod) ile kameranızı ayarlayıp, uzaktan kumanda ile çekim yaparken bir yandan kendiniz gökyüzünüzü izlemeniz. Uzun pozlama sırasında kameranıza yakalanan gök taşları, aşağıdaki fotoğraftaki gibi çıkacaktır.

Fotoğrafın tam ortasında çok daha parlak görünenlere özel olarak ateş topu adını veriyoruz. Bunlar göreli olarak daha büyük gök taşları oldukları için sürtünmeden daha çok etkileniyor ve yavaşlıyorlar. Bu sayede daha uzun süre gözlemek mümkün olabiliyor. Astrofotoğrafçılık hakkında daha fazla bilgi edinmek için yazı dizimizin ilk yazısını buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.

Neden "Perseid" Olarak Adlandırılıyor?

Eğer astronomiye ilginiz varsa, Perseus (Kahraman) isimli takımyıldızı duymuşsunuzdur. Kuşkusuz, Perseid gök taşı yağmuru ile Perseus takımyıldızı arasındaki isim benzerliği bir tesadüf değildir.

Bahsettiğimiz gibi gök taşı yağmurları, kuyruklu yıldızın yörüngesi ile Dünya'nın yörüngesinin kesiştiği bölgelerde oluşmaktadır. Bu kesişi, Perseus Takımyıldızının olduğu doğrultuda gerçekleştiği için, göktaşları Perseus Takımyıldızından geliyormuş gibi gözükür. Bu yüzden, söz konusu gök taşı yağmuru, Perseid olarak adlandırılır.

Meteor Yağmuru (Gök Taşı Yağmuru) Nasıl Oluşur?

Kuyruklu yıldızlar, Güneş'in yakınından geçerken parçalanırlar. Oluşan bu  parçaların çoğu, kuyruklu yıldızın yörüngesinde hareketlerine devam eder. Bu parçalar, zaman geçtikçe kuyruklu yıldızın yörüngesine yayılır. Olur da eğer Dünya'nın yörüngesi, söz konusu kuyruklu yıldızın yörüngesiyle çakışıyorsa, son derece nefes kesici bir olay gerçekleşir: Gök taşı yağmuru!

Dünya'nın yörüngesi, kuyruklu yıldızın yörüngesi ile bir noktada kesiştiği için, gök taşı yağmurları her yıl aynı dönemde (bu kesişim noktasında) gerçekleşir.

Swift-Tuttle Kuyruklu Yıldızı

Perseid gök taşı yağmuru, Swift-Tuttle isimli kuyruklu yıldızın kalıntılarından oluşmaktadır.

1862 yılında birbirinden bağımsız olarak, Lewis Swift ve Horace Tuttle tarafından keşfedilen Swift-Tuttle kuyruklu yıldızı, Güneş etrafındaki bir tam turunu 133 yılda tamamlar.

Çekirdeği yaklaşık 26 kilometre genişliğinde olan bu kuyruklu yıldız, Güneş'e en yakın konumundan en son 1992 yılında geçmiştir ve 2125 yılında geri dönecektir.

Her yıl Ağustos ayında gerçekleşen Perseid gök taşı yağmurunun, Swift-Tupple'dan kopan parçalardan oluştuğu, kuyruklu yıldızın keşfinden yalnızca 3 yıl sonra 1865'te, Giovanni Schiaparelli tarafından keşfedilmiştir.