Meteor Yağmuru (Gök Taşı Yağmuru) Nedir? 2021 Meteor Yağmurları

Yılın belirli dönemlerinde, meteor yağmuru (ya da gök taşı yağmuru) adı verilen olay sebebiyle, gökyüzüne baktığımızda gördüğümüz meteor sayısı dikkat çekici miktarda artar (normal bir günde de görebilirsiniz ama sayısı azdır). Meteordediğimiz yapılar, atmosfere girdiklerinde yanarak iz bırakan gök taşlarıdır.

Dolayısıyla meteor yağmurları süresince atmosfere giren gök taşlarını, yıldız kayması şeklinde görebileceğiniz gibi zaman zaman ateş topları şeklinde de görebilirsiniz.

İçeriklerimizden haberdar olmak için telegram kanalımızı takip edin: https://t.me/rasyonalistorg

Meteor Yağmuru Nedir?

Meteor yağmuru, bir dizi gök taşının atmosfere girerek yandığı bir gök olayıdır. Normal zamanlarda da Dünya sürekli irili ufaklı taşların bombardımanı altındadır. Yani herhangi bir zamanda da bir yıldız kayması olayı görebilirsiniz. Lakin meteor yağmurları spesifiktir, her yıl aynı tarihlerde, yörüngemizin bu taş parçalarının yörüngesiyle kesişmesi sonucu gerçekleşir.

Söz konusu meteorlar, saçılma noktası (radyant) adı verilen bir noktadan saçılıyormuş gibi gözükür. Bu çıkış noktası, çoğunlukla meteor yağmuruna adını verir. Genellikle hangi takım yıldızın olduğu noktaya yakın bir noktadan saçılıyorsa, o takım yıldızın adını alarak anılırlar.

Meteor yağmurlardan (gök taşı yağmurlarından) en meşhuru Perseid meteor yağmurudur. Adını, saçılma noktasına yakın olan Perseus (Kahraman) takım yıldızından alır ve her yılın Ağustos ayının ortalarında doruk noktasına ulaşır.

Meteor Yağmuru Nasıl Gözlemlenir?

Meteor yağmurları, hızları genellikle saniyede 20-80 km arasında değişen gök taşlarının atmosfere girmesiyle oluşan bir gök olayıdır. Büyüklüğü kum tanesi ile çakıl arasında değişen bu son derece hızlı gök taşları, atmosfere girdiğinde hava sürtünmesi sebebiyle yanar ve yok olur. Yıldız kayması olarak ifade ettiğimiz bu olayı, son derece kısa süreli kayan parıltılar olarak gözlemleriz (saniyelik, anlık bir olaydır). Her ne kadar, farklı meteor yağmurlarında bir saatte atmosfere giren gök taşı sayısı değişiyor olsa da sağlıklı bir gözlem için en uygun koşullar şu şekildedir:

• Işık kirliliğinin olmadığı, mümkün olduğu kadar karanlık bir bölge
• Bulutsuz, açık bir gökyüzü
• Ay’ın henüz doğmadığı ya da çoktan battığı bir saat aralığı

Elbette bu şartlar sağlanmadığında gözlem yapılması mümkündür, lakin ne kadar iyi şartlar olursa o kadar çok görebilirsiniz.

Gökyüzünde Nereye Bakmalıyım?

Uygun koşullara sahip bir yere gittiğinizde, bir yıldız kaymasına tanık olma şansınız oldukça yüksektir. Lakin, daha fazla meteor görmek için, bahsettiğimiz bu saçılma noktasının bulunduğu yöne bakmak akıllıca olacaktır. Çünkü meteorlar, bu bölgeden çıkarak saçılmaya başlarlar. Lakin gösterdikleri doğrultu orası da olsa, gökyüzünün herhangi bir yönünde görme şansınız var. Yani bu noktayı göremiyorsanız üzülmeyin, başka bir yere bakarak da görebilirsiniz.

Meteor yağmuru sırasında gök taşları çoğunlukla geniş bir alana yayılarak gökyüzünün birçok yerinden görülebilirler. Fakat daima çıkış noktasının bulunduğu takım yıldızı işaret ederler.

Bilinen gök taşı yağmurlarının çıkış noktasında bulunan takım yıldızlar şu şekildedir:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

• Geminids meteor yağmuru - İkizler (Gemini) takımyıldızı
• Leonids meteor yağmuru - Aslan (Leo) takımyıldızı
• Orionids meteor yağmuru - Avcı (Orion) takımyıldızı
• Draconoids meteor yağmuru - Ejderha (Draco) takımyıldızı
• Perseid meteor yağmuru - Kahraman (Perseus) takımyıldızı
• Lyrids meteor yağmuru - Çalgı (Lyra) takımyıldızı

Ayrıca bkz. Perseid gök taşı yağmuru
Ayırca bkz. Yıldız kayması nedir

Teleskoba veya Dürbüne İhtiyacım Var Mı?

Son derece yüksek hızlarda atmosfere giren bu gök taşları, anlık ışık çizgileri oluşturarak yok olurlar. Böylesine anlık bir olayda, siz daha dürbünü ya da teleskobu o bölgeye çeviremeden, meteor çoktan yok olmuş olacaktır. Dolayısıyla en güzeli, çıplak gözle gözlemdir. Bir yere uzanıp, sadece manzaranın tadını çıkarmaya bakın.

Meteor yağmurunu gözlemek için bir dürbüne veya teleskoba ihtiyacınız yoktur. Hatta bunlarla gözlemini yapmak daha olanaksızdır.

Anlık olaylar olmasının yanı sıra, teleskop ve dürbün kullanarak, gökyüzünün oldukça dar bir bölgesine bakarak meteor beklemek de yüksek ihtimalle hayal kırıklığıyla sonuçlanacaktır. Çünkü sırtımızı yeşil çimlere yaslayıp geniş gökyüzüne baktığımzda bile göreceğimiz gök taşı sayısı oldukça sınırlıdır. Çok daha dar bir alana bakarak görmeyi ummak, üstelik çok kısa süreli bir olayı çok çok daha kısa bir sürede görmek, kumar olmanın yanı sıra pek de akla yatkın değildir. Bu nedenle kimse tarafından da bu tercih edilmez.

Tüm bunların yanında olayın bütün güzelliği bu yıldız kayması adını verdiğimiz meteor yağmurunu bir yere uzanıp, geniş açıyla keyifle izlemektir. Yakınlaştırma yapmanın size hiçbir katkısı zaten olmayacaktır.

Meteor yağmurlarını izlemek için en ideal yol, çıplak gözle gözlem yapmaktır.

Fotoğrafı Çekilebilir Mi?

Kuşkusuz, meteor yağmuru gibi etkileyici bir gök olayını tecrübe ederken yapılabilecek en keyifli aktivitelerden birisi, bu gök olayını ölümsüzleştirmek, yani fotoğrafını çekmektir. Bunun için ihtiyacınız olan şey (her ne kadar cep telefonları da artık böyle imkanlar sunabiliyor olsa da) bir DSLR kameradır.

Çekim sırasında pozlama süresini (shutter speed) arttırarak, pozlama süresince gelen ışığı toplayabilir ve tek bir karede görüntüleyebiliriz. Kamera bu sırada olan tüm olayı kayıt altına alır. Bunu bir video kaydı sırasındaki tüm hareketi tek bir fotoğraf üzerinde istiflemeye benzetebilirsiniz.Geniş açılı bir lens için bu pozlama süresi 10 saniye mertebelerine kadar çıkabilir, daha fazla ileriye giderseniz Dünya'nın dönüş hareketi sebebiyle yıldızlarda uzama olarak yıldız izi (startrail) dediğimiz olay olacaktır.

Etkileyici bir görüntü elde etmek için önemli olan diğer bir unsur, titreşimin minimum düzeyde olması hatta hiç olmamasıdır. Aksi takdirde, titreşim sebebiyle her şey titremiş, biçimsiz bir şekilde çıkacaktır.

Tavsiyemiz, geniş açı bir lens ve bir üçayak (tripod) ile kameranızı ayarlayıp, uzaktan kumanda ile çekim yaparken bir yandan kendiniz gökyüzünüzü izlemeniz. Uzun pozlama sırasında kameranıza yakalanan gök taşları, aşağıdaki fotoğraftaki gibi çıkacaktır.

Meteor Yağmuru Nasıl Oluşur?

Peki bir meteor yağmuru nasıl oluşur, ne böyle bir olaya sebep olur? Neden meteor yağmurları yılın hep aynı zamanında gerçekleşir? Kuyruklu yıldızlar, Güneş'in yakınından geçerken parçalanırlar. Genellikle bir kum tanesiyle çakıl taşı arasında büyüklüğe sahip olan bu parçalar, kuyruklu yıldızın yörüngesinde hareketlerine devam ederler.

Zamanla, oluşan bu parçalar yörüngeye yayılır. Eğer ki Dünya'nın yörüngesi, bu parçaların yörüngesiyle çakışırsa meteor yağmuru dediğimiz olay oluşur. Tam olarak bu nedenle tek bir saçılma noktası vardır.

Yörüngelerin çakışması en fazla iki noktada olabileceğinden, tek bir kuyruklu yıldız bir yıl içinde en fazla iki meteor yağmuruna sebep olabilir. Fakat bu pratikte pek de mümkün değildir.

2021 Meteor Yağmurları Listesi

Aşağıdaki tabloda gözlemi en çok yapılan, en yaygın olarak bilinen, meteor yağmurları listesini bulabilirsiniz. Saatte gözlenebilecek meteor sayısı aynı zamanda o günlerde Ay'ın hangi evrede olduğuna, yani bir başka deyişle gökyüzünün aydınlığına, ışık kirliliğine de bağlı olduğundan, Ay'ın ne kadar parlak olduğu yanında verilmiştir.

Hazırlayan: Ege Can Karanfil & Ögetay Kayalı
Editör: Ögetay Kayalı

Agora Bilim Pazarı

Tadında Ekonomi: Aç Bir Ekonomistin Gözünden Dünya

Ha-Joon Chang’in mitolojisi bile sarımsakla yoğrulmuş Güney Kore’den çıkıp üzerinde sarımsağın doğmadığı Birleşik Krallık’a geldiği 1980’ler, İngiliz mutfağının o şanlı yavanlığından sıyrılarak, farklı tatlarla zenginleşmeye çalıştığı bir dönemdi. Dünya ise aynı dönemde yavanlaşma pahasına tek bir fikrin hâkimiyetine geçiyordu: serbest piyasa ekonomisi. 

Ünlü ekonomist, yazar ve mutfak tutkunu Ha-Joon Chang’in, ekonomide farklı bakış açılarına açık olmanın, en az farklı mutfaklara açık olmak kadar sağlıklı olduğu fikrinden yola çıkarak kaleme aldığı Tadında Ekonomi, zorlu iktisadi fikirleri, dünyanın dört bir yanından yiyeceklerin hikâyeleriyle aynı tabakta servis ederek ekonomik tercihlerimizin yaşadığımız dünyayı nasıl şekillendirdiğini ortaya koyuyor. Masum bağımlılığımız çikolatanın, post-endüstriyel bilgi ekonomilerine –ve işsiz bir geleceğe– dair de bir şeyler anlattığını ya da Güney Amerika yemeklerinden gumbo’yu ağızda eriyecek kadar yumuşacık yapan bamyanın, kapitalizm ile özgürlükler arasındaki karmaşık ilişkiyi de temsil ettiğini gösteriyor. Chang, mutfağında yemek pişirirken eline aldığı malzemeler üstünden ücretsiz ev işlerinin gizli maliyetinden iklim krizine, serbest piyasanın yanıltıcı dilinden havuçların turunculaşma hikâyesine kadar uzanarak, bizlere cesur fikirlerle dolu ve sindirimi kolay bir ziyafet sunuyor. 
Ezber bozan ve esprili anlatımıyla Tadında Ekonomi, ekonomiyi kavramanın bir yemek tarifi öğrenmeye benzediğini gösteriyor: Eğer onu iyice anlarsak, değiştirebiliriz de. 

“Chang’in karmaşık fikirleri basitçe açıklayabilmek gibi muhteşem bir yeteneği var… İster yemekten ister ekonomiden bahsetsin, Chang harika bir yazar.” –BEE WILSON, SUNDAY TIMES 

“Aynı anda hem beni güldüren hem ağzımı sulandıran hem de ekonomiyle ilgili düşüncelerimi yeniden gözden geçirmemi sağlayan tek kitap. Çok komik, çok dolu ve iştah açıcı.” –BRIAN ENO

Devamını Göster

₺200.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Referanslar

1. Eric Chaisson & Steve McMillan, Astronomy Today 8th edition

2. American Meteor Society, “Meteor FAQs” <https://www.amsmeteors.org/meteor-showers/meteor-faq/https://www.amsmeteors.org/meteor-showers/meteor-faq/>

3. American Meteor Society, "Meteor Showers 2020-2021" <https://www.amsmeteors.org/meteor-showers/meteor-shower-calendar/#Southern+delta+Aquariids>

4. NASA, "What is a Meteor Shower" <https://spaceplace.nasa.gov/meteor-shower/en/>

5. EarthSky, "EarthSky’s 2020 meteor shower guide" <https://earthsky.org/astronomy-essentials/earthskys-meteor-shower-guide>

6. Astronomy, "Meteors and Meteor Showers" <https://astronomy.com/observing/observe-the-solar-system/2010/04/meteors-and-meteor-showers>

Kapak görseli: Jeff Dai (TWAN) - https://apod.nasa.gov/apod/ap171222.html