Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Yeni Tatlara Yoluculuk: Umami ve Oleogustus

Acı, Tatlı, Tuzlu ve Ekşiden Başka Hangi Tatlar Var?

Yeni Tatlara Yoluculuk: Umami ve Oleogustus Pixabay
4 dakika
12,199
Tüm Reklamları Kapat

Yediğimiz yiyeceklerin tatlarını her zaman sınıflandırıp onları kişisel beğenilerimize göre sıralandırmayı tercih ederiz. Ancak bize bu tat hissini hissettiren şey nedir? Bu olay sadece bir dizi kimyasal reaksiyon ve sinir hücrelerimizin uyarılmasından başka bir şey değil. Dilimizin yüzeyi salya sıvısında çözünen yiyecekleri algılayan özelleşmiş tat tomurcuklarıyla doludur. Her bir tat tomurcuğu bir tadı algılar ve beyine iletir. Her tat tomurcuğu türü dilin her yerinde mevcuttur ancak yoğun olarak bulundukları bölgeler de vardır. Örneğin dilimizin her yerinde tatlı tadı algılayacak tomurcuklar bulunur ancak özellikle dilin kısmında yoğunlukla bulunurlar.

Tat ve koku alma duyuları kimyasal reseptörlere sahiptir ve birbirleriyle bağlı duyulardır. Çiğnediğimiz bir şeyin kokusunu burun da eş zamanlı olarak algılar ve beyne rapor eder. Evrimsel süreçte tat almanın doğadaki yiyeceklerin zararlı ve yararlı yiyecekler olarak sınıflandırılıp hayatta kalma şansını arttırdığı düşünülmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Beşinci Tat: Umami

Diğer dört tatlara göre daha az bilinen umami, kısaca lezzet algısıdır ve iştah açıcı, et ürünleri, et suyu tadı olarak tanımlanabilir. Domatesler, et suyu ve et ürünleri, soya sosu umami yönünden zengindir. Anne sütünde de umami olduğu tespit edilmiştir. Umaminin ayrı bir tat olarak kabul edilmesi dildeki tat tomurcuklarına dayanır. Diğer tatlardan farklı şekilde uyarılan hücreler sayesinde umami ayırt edilebilmiştir.

Umami, beşinci tat.
Umami, beşinci tat.
Kikkoman

Umamiyi algılayan tat reseptörleri glutamatla uyarılırlar. Glutamat omurgalı vücudunda en çok bulunan nörotransmitter maddedir, amino asit yapılıdır. Hafıza, öğrenme ve odaklanmada rol oynar. Umami reseptörlerini uyaran bu glutamat maddesi gıda sektörünün de dikkatini çekmiş ve paketli gıdalarda yerini almaya başlamıştır. Monosodyum glutamat (kısaca MSG)(E 621) olarak kullanılan katkı maddesi dilimizdeki umami noktasını aynı doğal bir uyarıcı gibi uyarır ve beynimizde lezzet hissini oluşturur. Gıda bilimci ve yazar Harold McGee bir kitabında MSG'nin yüksek miktarlarının bile birçok kişi için zararsız olduğunu yazmıştır. Konu ile ilgili yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Umaminin Keşfi

Umami 1908 yılına kadar insanların yemeklerinde bulunmasına karşın varlığından pek emin olunan bir şey değildi. 1908 yılında Tokyo İmparatorluk Üniversitesi profesörü Kikunae Ikeda, kombu deniz yosunu suyuna lezzet veren glutamat üzerine çalışmalar yapmış ve kombu dashi (bu yosundan yapılan bir gıda hammaddesi) tadının acı, tatlı, ekşi ve tuzludan farklı olduğunu anlamış ve umami olarak tanımlamıştır. Daha sonra Ikeda'nın öğrencisi Shintaro Kodama, 1913 yılında kuru palamut balığında farklı bir umami maddesi olan inosinatı keşfetmiştir. 1957 yılında ise Akira Kuninnaka kurutulmuş shiitake (Lentinula edodes) mantarlarında bir diğer umami maddesi olan guanilatı keşfetmiştir. Ayrıca Profesör Kuninnaka glutamat içeren besinlerin tuzlama gibi etkilerle ribonükleotidlerle birleşmesinde umami tadının yoğunluğunun çok daha fazla olduğunu keşfetmiştir. Dünya mutfağında bu etkiyi gösteren birçok yemek vardır.

Etimoloji

Umami (旨味), Japonca bir kelimedir. Orijinal olarak "うま味" kelimesinden türemiştir. Umai (うまい) lezzetli ve mi (味)tat kelimelerinin birleşimidir. Lezzetli, keyif veren tat anlamına gelir. Bu isim Kikunae Ikeda tarafından verilmiştir.

Kikunae Ikeda, Shintaro Kodoma ve Akira Kuninaka
Kikunae Ikeda, Shintaro Kodoma ve Akira Kuninaka
INK-CHROMA The MSG Files

Altıncı Tat: Oleogustus

Oleogustus dilimizin algılayabildiği altıncı tattır ve tanımlanması umamiye göre çok yenidir. Oleogustus yağın tadıdır. İlk olarak 2015 yılında yayımlanan bir makalede varlığından bahsedilip altıncı tat olması yönünde tartışmalar başlatılmıştır. Yağın altıncı tat olarak tanımlanmasını sağlayan çalışma, Purdue Üniversitesi'nde çalışan Cordelia A. Running, Bruce A. Craig ve Richard D. Mattes bilim insanları öncülüğündeki ekip tarafından yapılmıştır. Yağın altıncı bir tat olarak tanımlanmasının nedeni ise dilimizdeki özel reseptörleri tetiklenmesinden kaynaklanıyor. Bu özel reseptörler sayesinde yağ bize özel bir tat algısı yaratıyor.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Chemical Senses'de yayınlayan makalede yağ asitleri ve trigliseritler incelenerek bu yeni tadın keşfedildiği yazıldı. Ekipte yer alan Purdue Üniversitesi'nde Beslenme Bilimleri Bölümünde profesör olan Richard D. Mattes yağın tadının çözülmesinin sağlık konusunda yeni gelişmeler yaratacağını söylemişti. Ancak yağ tadı kızarmış patatesteki veya tereyağlı ekmekteki ağız sulandırıcı bir yağ tadı olarak düşünülmemelidir. Araştırmacıların bahsettikleri yağ tadı aslında pek de güzel bir şey değil. Mattes yağın tadının genellikle kremsi ve pürüzsüz olan yağ hissiyle karıştırılmaması gerektiği söyleyip, "Yağ asidi tadı hoş değildir. Tek başına alındığında seven birisiyle karşılaşmadım. Çoğunlukla bir kusma refleksi tetiklenir" diye belirtmişti.

Yağ tadı, altıncı tad.
Yağ tadı, altıncı tad.
Science News

Etimoloji

Oleogustus, Latince bir kelimedir."Oleo" yağ, yağlı, "gustus" ise tat anlamına gelmektedir. Oleogustus yağın tadı anlamına gelmektedir. Bu ismi çalışmayı yapan bilim insanları vermiştir.

Diğer Muhtemel Tatlar

Bilim insanlarının hala üzerinde çalıştığı ve tezler kurduğu diğer tatlardan da bahsediliyor. Bunlardan bazıları kalsiyum tadı, suyun tadı, karbondioksit tadı. Diğer varyasyonlar da bulunuyor ancak daha bunlardan herhangi birini yeni bir tat olarak tanımlayacak kadar yeterli veri bulunmuyor.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
63
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 24
  • Tebrikler! 18
  • Muhteşem! 13
  • İnanılmaz 11
  • Bilim Budur! 9
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 8
  • Umut Verici! 7
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 30/11/2023 11:35:56 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7939

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Yıldızlar
Kitap
Etik
Koronavirüs
Mikoloji
Cinsel Yönelim
Mantık
Enzim
Hayvan Davranışları
Bilimsel
Evrim Ağacı Duyurusu
Öğrenme Teorileri
İklim Değişikliği
Müzik
Görüş
Kartal
Hastalık
Elektromanyetizma
Hastalıkların Tedavisi
Evrimsel Biyoloji
Stephen Hawking
Karadelik
İnternet
Kara Delik
Şehir Hastanesi
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Kurtlar Neden Dolunayda Ulur?
Kurtlar Neden Dolunayda Ulur?
Süpervolkan Ne Zaman Patlayacak?
Süpervolkan Ne Zaman Patlayacak?
Ölümsüz Denizanası Gerçek mi?
Ölümsüz Denizanası Gerçek mi?
Gizemli
Gizemli "Benford Yasası", Seçim Hilelerini İspatlamakta Nasıl Kullanılır?
Cinayetin Bilimi: Canavar Komşum Nasıl Yakalandı?
Cinayetin Bilimi: Canavar Komşum Nasıl Yakalandı?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
G. Kaçıra, et al. Yeni Tatlara Yoluculuk: Umami ve Oleogustus. (25 Ağustos 2019). Alındığı Tarih: 30 Kasım 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7939
Kaçıra, G., Türkoğlu, P. (2019, August 25). Yeni Tatlara Yoluculuk: Umami ve Oleogustus. Evrim Ağacı. Retrieved November 30, 2023. from https://evrimagaci.org/s/7939
G. Kaçıra, et al. “Yeni Tatlara Yoluculuk: Umami ve Oleogustus.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 25 Aug. 2019, https://evrimagaci.org/s/7939.
Kaçıra, Göktuğ. Türkoğlu, Pedram. “Yeni Tatlara Yoluculuk: Umami ve Oleogustus.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, August 25, 2019. https://evrimagaci.org/s/7939.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close