Sinirlerinizi veya Damarlarınızı Uç Uca Eklersek Ne Olur?
Bu konu, sıklıkla gündeme getirilen ve vücudumuzdaki sinir ağının uzunluğuna vurgu yapmak için kullanılan bir konu. Ancak bir sorun var: Damarlarınızın, sinirlerinizin veya uzun olabilecek şeylerinizin uç uca eklenmesi sonucu çok uzun bir mesafe elde edebiliyor olmanız, tamamen anlamsızdır.
Evet, kulağa hoş gelir: "Sinirlerimizi uç uca eklesek Ay'a gider gelir." veya "Damarlarınızı uç uca eklerseniz Dünya'nın etrafını 2-4 defa sarabilirsiniz." Ancak bunların bilimsel herhangi bir bilimsel anlamı olduğu şaibelidir. Daha ziyade, "avam popüler bilimcilik" olarak görmek mümkündür. Hele ki bu veriler, "Vücudumuz muhteşem, onca şey sığmış!" şeklinde yapılan bilim dışı argümanlara alet edilince, iyice rahatsız edici bir hal almaktadır.
Hacimler, Yoğunluklar ve Uzunluklar
Neden? Çünkü cisimleri "uç uca ekleme"nin sonu ve sınırı yoktur. Zira siz, mikro (metrenin milyonda biri) ve nano (metrenin milyarda biri) büyüklükteki cisimleri uç uca ekleyerek, mezo (kabaca santimetreden kilometreye kadar olan seviye) ve makro (kabaca kilometre ve üstü) düzeyde çıkarımlar yapmaktasınız. Bu, en yalın ifadesiyle, anlamsızdır.
Bunun çok basit bir nedeni vardır: Nano boyutta da 1, 2, 3 diye sayıyorsunuz; makro boyutta da 1, 2, 3 diye sayıyorsunuz. Ancak bunların kapladıkları hacimler birbirinden öylesine farklı ki, bunların uç uca eklenmesinden elde edilen şeritler birbirinden tamamen farklı uzunluklara sahip.
Dahası, bunlar farklı boyutlarda bulunmalarına rağmen, oluşturdukları mesafeler rastgele seçilmiş tek bir boyutta (ki biz mezo boyutta yaşadığımız için, bu boyut mezo boyuttur) bu iki farklı skala değerlendirilmektedir. Nano boyuta sığdırabileceğiniz "şeylerin" sayısı ile makro boyuta sığdırabileceğiniz "şeylerin" sayısı birbirinden bambaşka olacaktır. Fakat tek bir sayma sistemini (1, 2, 3...) kullandığınız ve sonrasında da iki ayrı boyuttaki uzunlukları bu aynı sayı sistemiyle çarparak kıyaslama yaptığınız için, hesap hatalı olmaktadır. Yani iki skaladaki "şeylerin" sayısını uzunluk olarak kıyaslayamazsınız. Bu hatalıdır.
Bunun en temel sebebi, farklı boyutlardaki cisimlerin farklı yoğunluklarda olmasıdır. Örneğin bir atom ne kadar ufak bir yapı olsa da, atom içi madde yoğunluğu inanılmaz düşüktür. Öyle ki, atomun çekirdeği bir futbol stadyumunun meşin yuvarlağının ortasında olacak olsa, en yakın elektron stadyumun en üst sıralarında oturan insanlar kadar uzakta olurdu. Geriye kalan her şey de boşluktan ibaret olurdu. Ancak o atomların oluşturduğu biz insanlar veya kayalar gibi cisimler hiç de "boş" değildir. Maddece zengin bir doğaya sahibizdir. Dolayısıyla bu farklı boyutlarda (mikro, mezo, makro, vs.) sayısallıktan yola çıkarak yapılan uzunluk kıyasları anlamsız olacaktır.
Boyut Farklarındaki Uyumsuzluklar ve Sayısal Bir Örnek
Bir başka açıdan açıklayalım: Sinirler ve damarlar, mikro ve nano düzeyde, yani metrenin milyonda ve milyarda biri kadar ufak cisimler olabilirler. Atomlara indiğinizde ise, nanometre ve hatta pikometre (metrenin katrilyonda biri) boyutlara ulaşırsınız. Bu boyutlardaki yapılardan, sizin mezo dünyanızda, yani milimetreden kilometreye kadar olan mesafelerde veya makro dünyada (kilometreden astronomik uzaklık birimlerine kadar olan aralıkta) o kadar fazlasını sığdırabilirsiniz ki, elbette upuzun; ancak bir o kadar da ipince yapılar elde edersiniz. Bu, anlamsızdır.
Örneğin ortalama bir sinirin uzunluğu 50 mikrondur (50×10−650\times{10^{-6}} metre) ve vücudunuzda 100 milyar (10×10−1010\times{10^{-10}}) nöron bulunur. Şimdi atomik seviyeye inelim: Ortalama bir atom birkaç Angstrom'dur (10−1010^{-10} metredir). Ne kadar indik? Mikron seviyesinden 10.000 kat aşağıya indik. Peki ya bu skalaya sığdırabileceğimiz atomların sayısı? 70 kilogramlık bir insanda 7×10277\times{10^{27}} atom bulunur! Az önceki nöron sayısından 101710^{17} kat fazla! Yani 100.000.000.000.000.000 kat! Yüz katrilyon kat! Orantısızlığı ve kıyasın anlamsızlığını görebiliyor musunuz? 10.000 katlık bir boyut azalmasına karşılık, 100.000.000.000.000.000 kat sayısal artış!
Sadece 1 insanın vücudundaki tüm atomların karbon atomları olduğunu varsayalım. Karbon atomu 0.22 nanometre çapa sahiptir, yani 1 metrenin, yüz milyarda birinin 22 katı. Bu atomu isteseniz de göremezsiniz, o kadar küçüktür, Ancak 1 insanın vücudundaki tüm atomlar, yani 7×10277\times{10^{27}} (7'nin yanına 27 tane sıfır) atomumuz, uç uca eklenecek olsaydı, bu 170×1015170\times{10^{15}} kilometrelik (170 milyar kere milyon kilometrelik) bir yol yapar. Dünya'nın Jüpiter'e olan uzaklığı 750 milyon kilometredir. Dünya'nın Plüton'a olan uzaklığı 4.4 milyar kilometredir. Bir diğer deyişle, tek bir insanın vücudundaki tüm atomlar uç uca eklenirse, Dünya'dan Plüton'a 40 milyon kere gidip gelebilecek kadar yol çekebiliriz! Vay canına, ne de etkileyici...
Tabii ki değil. Zira eğer boyut olarak ele aldığınız cismi küçültürseniz, sayısı artacağından uç uca eklediğinizde elde edeceğiniz yol katlanarak artar. Bir kayadaki atomlar da benzer bir yol yapar, bir kuyruklu yıldızdaki atomlar da... Tamamen anlamsız!
Bu sadece bir insandaki atomlarla ilgili bir durum. Bunu şununla kıyaslayabiliriz: Dünya'daki bütün karayollarını toplarsak, bazı hesaplara göre Evren'in öteki ucuna ulaşabiliriz. Ancak karayollarını nasıl uç uca ekleyeceğiz? Her birini 1 şeritli mi sayacağız, 6 şeritli mi? Bunları, parçalayarak mı uç uca ekleyeceğiz? Parçalayacaksak, ne kadar küçük parçalara ayıracağız? Yani 100 metrelik, 6 şeritli bir yolu, 600 metrelik tek şeritli bir yolla mı eşdeğer göreceğiz? Her bir karayolunu oluşturan her bir atomu mu uç uca ekleyeceğiz? Yoksa az önce insan örneğinde yaptığımız gibi atomlar düzeyine inecek miyiz? Çünkü o düzeye inersek, Evren'in dışına çıkacak kadar yol yapmamız olası!
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.
Tabii ki bu tarz kıyaslamalar, eğer ki sizi kavramlar üzerinde düşünmeye itiyorsa ne âlâ! Ancak eğer ki kafanızı karıştırıyorsa, bu örnekler üzerinden kavramları algılanmanın çok da faydalı olmayabileceğini söyleyebiliriz. Örneğin tamamen alakasız ama benzer bir örnek verelim:
Bir su bardağı içindeki su moleküllerinin sayısı, Dünya üzerindeki tüm suların dolduracağı bardak sayısından fazladır.
Bu ifade doğrudur. 250 miligram su içinde 8.36×10248.36\times{10^{24}} molekül bulunmaktadır. Dünya'daki tüm suları bar 250 miligramlık bardaklara dolduracak olsak, 5.54×10215.54\times{10^{21}} bardak kullanmamız gerekirdi. Yani molekül sayısı, bardak sayısından 1000 kat kadar fazladır. Ancak bunun bize kattığı bilgi nedir? Neredeyse hiçbir şey!
Sözümüz odur ki, sizi böyle boyut farklılığına dayalı saçma kıyaslamalarla kandırmaya çalışanların oyununa gelmeyin.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 14
- 6
- 5
- 2
- 2
- 2
- 1
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- J. Dong. Diameter Of An Atom. (30 Mayıs 1998). Alındığı Tarih: 30 Mayıs 2019. Alındığı Yer: The Physics Factbook | Arşiv Bağlantısı
- N. T. Reed. How Far Away Is Pluto?. (20 Şubat 2016). Alındığı Tarih: 30 Mayıs 2019. Alındığı Yer: Space | Arşiv Bağlantısı
- B. Kross. How Many Atoms Are In The Human Body?. (30 Mayıs 2019). Alındığı Tarih: 30 Mayıs 2019. Alındığı Yer: Jefferson Lab | Arşiv Bağlantısı
- N. T. Reed. How Far Away Is Jupiter?. (1 Haziran 2017). Alındığı Tarih: 30 Mayıs 2019. Alındığı Yer: Space | Arşiv Bağlantısı
- S. P. Singh. How Many Molecules Are Present In 1 Gram Of Water?. (6 Ekim 2017). Alındığı Tarih: 30 Mayıs 2019. Alındığı Yer: Quora | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 05/12/2024 15:51:23 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/879
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.