Yazı Yazma Tavsiyeleri: Daha İyi Bir Yazar Olmak İçin Nelere Dikkat Etmelisiniz?

Yazma sanatı üzerine kaleme alınmış en iyi kitaplardan birisi olarak kabul edilen, William Strunk ve Elwyn Brooks White tarafından yazılan The Elements of Style kitabının temel alındığı bu yazıda kitaptaki kilit noktalara dikkat çekilmekte ve deneyimli yazarların yanı sıra yeni başlayan yazarlar için de erişilebilir olması amaçlanmaktadır.^[1]

Ana Hatlar ve Rehberden Yararlanma Şekli

Bu yazma rehberi, ilki güçlü, ikincisi anlaşılır, üçüncüsü kısa ve öz ve sonuncusu iyi yazı biçimi olmak üzere her biri yazı sanatının farklı bir tarafını ele alan dört bölümden oluşmaktadır ve oldukça uzun ve kullanışlı içeriklerle doludur. Dolayısıyla daha iyi bir yazar olmak istiyorsanız, bu rehberden işinize en çok yarayacağını düşündüğünüz kısımları okumanız ve yazılarınıza yansıtmanız, ardından sırasıyla diğer bölümlere odaklanmanız sizin için daha uygun olacaktır.

Bu ilkeleri nasıl uygulayacağınızı öğrenirken mantığınızın sesini dinleyin. Zira gereksiz yazıları dahil etmeyin gibi tavsiyeleri yazılarınızda her zaman kullanabilirsiniz. Ancak olumlu cümleler kullanın gibi tavsiyeleri her durumda, örneğin acıklı bir hikaye yazarken kullanamayabilirsiniz. Bu noktada hangi tavsiyeyi nasıl takip edeceğiniz sorusunun cevabı size ve mantığınıza düşmektedir.

Pixabay

Güçlü Bir Yazı İçin Tavsiyeler

Öncelikle bu başlıkta ele alınan ilkelerin çoğu zaman uygulanabilir nitelikte genel tavsiyelerden oluştuğunu; ancak aksini uygulamanın yazınızı daha iyi bir hale getireceğini düşündüğünüz zamanlarda ihmal edilebileceğini göz önünde bulundurmalısınız.

Etken Çatı, Edilgen Çatı

Etken çatıyla kurulan cümleler, edilgen çatıyla kurulan cümlelerle kıyasla daha güçlü, daha özlüdür ve olaylar zinciri daha anlaşılabilirdir. Bu nedenle yazımda mümkün ölçüde etken çatılı cümleler tercih edilir.

Örneğin şu cümle yerine:

• Olaylara polis tarafından müdahale edildi. (edilgen)

Şu cümle yazılmalıdır:

• Polis olaylara müdahale etti. (etken)

Bazı teknik ve bilimsel yazımlarda etken çatılı cümle kullanmanın zorunlu hale geldiğini dikkate almakta fayda var. Örneğin Amerikan Psikiyatri Birliği (İng: "American Psychological Association"), araştırmacıların yazılarında mümkün olduğunca edilgen çatılı cümlelerden uzak durmasını önermektedir.^[2]

Ancak bu kuralın bazı istisnaları bulunmaktadır ve bazı durumlarda edilgen çatı kullanmak tamamıyla kabul edilebilir görülmektedir. Örneğin, eğer cümledeki odağınız eylemi gerçekleştiren varlık değil de aşağıdaki cümledeki gibi eylemden etkilenen varlıksa edilgen çatı kullanmayı tercih edebilirsiniz:

• Yaşlı çalışanlara (yönetim tarafından) kötü davranılıyordu.

Buna benzer şekilde, şu cümledeki gibi eylemi gerçekleştiren kişinin bilinmediği ya da cümlenin odağının eylemin kendisinde olduğu durumlarda da edilgen çatı kullanabilirsiniz:

• Sokaklar temizlendi.

Eğer yazınızda edilgen çatı örneklerini bulmakta sıkıntı yaşarsanız, etken çatılı cümlelerin öznesinin edilgen çatılı cümlelerde örtülü özne haline geldiğini hatırlayın. Temelde kendinize sormanız gereken soru, "Cümlede bahsedilen ilk varlık eylemi gerçekleştiriyor mu (etken), yoksa bu eylemden etkileniyor mu (edilgen)?" olmalıdır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Örneğin, aşağıdaki cümlede ilk varlık (temizlikçi) eylemi gerçekleştirmektedir ve cümle etken çatıyla yazılmıştır:

• Temizlikçi camları sildi.

Diğer taraftan, aşağıdaki cümlede bahsedilen ilk varlık (camlar) söz konusu eylemden etkilenmiştir. Cümle, edilgen çatılıdır:

• Camlar temizlikçi tarafından silindi.

Pixabay

İfadeleri Olumlu Biçimde Yazın

Bir şeyi olumsuz bir biçimde anlatmak, neredeyse her zaman olumlu biçimde anlatmaktan daha zayıf bir yöntemdir.

Örneğin, şunları yazmak yerine:

• O doğruyu söylemiyordu.
• O genellikle zamanında gelmez.

Şunları yazabilirsiniz:

• O yalan söylüyordu.
• O genellikle geç kalır.

Ancak bu kurala dair akılda tutulması gereken birkaç nokta vardır:

• Olumsuzluk ekleri kullanmak yerine olumsuz anlamları olan kelimeler kullanmak ifadelerinizi daha güçlü hale getirebilir. Örneğin, "Onun zamanında geldiğini hiç görmedim". Ancak bu ifadeyi de, "O her zaman geç kalır" gibi daha olumlu kelimeler kullanarak daha güçlü hale getirebilirsiniz.
• Olumsuz bir ifadeyi olumlu bir ifadeyle birlikte kullanarak zıtlık oluşturmanın da güçlü bir etkisi olabilir. Örneğin: "Bu bir intikam değil, bu yalnızca adalet."
• Eğer cümlede bir eylemin yapılmadığı ya da bir özelliğin eksikliği vurgulanıyorsa olumsuz biçimler tercih edilebilir. Örneğin "O babası gibi güçlü değil" ifadesinin yerine daha olumlu, "Babası ondan daha güçlü" gibi benzer bir ifade kullanılabilir.
• Bazı durumlarda, cümlenin olumsuz biçimi kulağa en doğal gelen seçenek olabilir. Örneğin: "Hiç pasta yemedim" ya da "Onun ne söylediğini hatırlamıyorum."

Belirsizlik Bildiren Kelimelerden Kaçının

Bazı ekler ve kelimeler cümleye belirsizlik anlamı katar. Eğer cümlede kasıtlı olarak bir belirsizlik olmasını istemiyorsanız bu eklerden ve kelimelerden kaçınmalısınız.

Örneğin, şunu yazmak yerine:

• Düzgün yapılan diyet ve spor kilo vermenize yardımcı olabilir.

Şunu yazabilirsiniz:

• Düzgün yapılan diyet ve spor kilo vermenize yardımcı olacaktır.

Nataliya Vaitkevich

Dil Dökmekten Kaçının

Üstünde durmak istediğiniz konuları sık sık tekrar ederek ya da vurgulayıcı bir dil kullanarak bu konulara gereğinden fazla değinmek çoğu zaman cezbedici olabilir. Ancak bunları yapmak, bir yazar olarak nesnelliğinizi bozabilir; okuyucuların size karşı cephe almasına neden olup asıl amacınıza zarar verebilir. Bu, özellikle tarafsızlık ve nesnelliğinizin büyük önem taşıdığı teknik yazılarda önemli bir konudur.

Bu kapsamda, eğer bir nokta üzerinde durmanız gerekiyorsa, bunu kullandığınız dilde açıkça vurgulamak yerine söz konusu noktayı ilave kanıtlarla destekleyerek ya da okuyucunun görebileceği ilave görüşler sunarak yapabilirsiniz.

Örneğin şu cümlenin yerine:

• Güncel ekonomik koşulların gelecekte kesinlikle bir gerilemeye yol açacağına son derece eminim.

Şöyle bir cümle yazılabilir:

Agora Bilim Pazarı

Arınmalar

MAN BOOKER FİNALİSTİ SISTERS KARDEŞLER’İN YAZARINDAN

Zamanının meşhur, şimdilerde gözden düşmüş bir Holywood barında çalışan bir barmen. Çevresindeki çürümeyi, müşterilerin her gece hiçliğe tekrar tekrar yuvarlanışını hastalıklı bir keyifle izlerken, romanı için notlar alır. Sırlarını duymak, gayelerini anlamak için birbirinden arızalı müdavimlerle yakınlaşır ve yakınlaştıkça kendi bardağına müşterilerine verdiğinden fazlasını doldurmaya başlar. Evliliğini, amacını ve sonunda kendini yitirir. Bağımlılık ve yalnızlığın kıskacında, kurtuluş için bir plan yapar: feci ama gerekli bir plan.
Arınmalar okuru bara, tezgahın arkasına, dibin de dibine ve bilindik öykü anlatımının ötesine sürüklüyor.

“Kasvetin en görkemli hali.”
INDEPENDENT

“Varoluşun bulanık sınırlarında gezinen, kısa, tesirli, ustaca bir iş.”
GUARDIAN

“Nefis.”
TIMES

Devamını Göster

₺140.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

• Kanıtlar, güncel ekonomik koşulların gelecekte bir gerilemeye yol açmasının kuvvetle muhtemel olduğunu göstermektedir.

Kilit Noktayı Sona Bırakın

Eğer ki yazının belirli bir kısmının üzerinde durmak istiyorsanız, bu kısmı içinde geçtiği metnin en sonuna yerleştirmek en iyisidir. Yani vurgulayıcı kelimeler içinde bulunduğu cümlenin, vurgulayıcı bir cümle içinde bulunduğu paragrafın, vurgulayıcı bir paragraf ise içinde bulunduğu bölümün sonunda yer almalıdır.

Türkçede bir kelimeyi vurgulamak için o kelimeyi mümkün olduğunca yükleme yaklaştırmak gerekir. Örneğin:

• Ahmet dün söylediğin her şeyi duymuş.
• Dün söylediğin her şeyi Ahmet duymuş.
• Ahmet söylediğin her şeyi dün duymuş.

Buna benzer bir etkiyi örneğin bir cümleyi paragrafın başına alarak da sağlayabilirsiniz. Böyle bir yer değişikliği cümlenin önemini vurgulamış olur. Bununla beraber bu cümle düzenleri insanların okumaya alışık olduğu düzenlerin dışında olabilir; dolayısıyla bu yöntemi uygularken dikkatli olmanız gerekir. Özellikle klasik yazı düzenlerinin tercih edildiği teknik yazılarda kilit noktalarınızı sona koymayı tercih etmelisiniz. Zira okuyucularınız, yazınızın kilit noktasının bulunduğu yer olduğunu düşünerek yazınızın sonuna bakacaktır.

Vurgulayıcı noktaları metninizin başına veya sonuna koyabilirsiniz; ancak hemen hemen tüm durumlarda vurgulayıcı noktayı metnin ortasına yerleştirmekten kaçınmalısınız. Çünkü okuyucularınız vurgulayıcı noktaların bir cümlenin, paragrafın veya yazının ortasında olmasını beklemezler.

cottonbro studio

Anlaşılır Bir Yazı İçin Tavsiyeler

Ana Hatlar Oluşturup Bunlara Bağlı Kalın

Yazı yazmaya başlamadan önce metniniz ile neyi amaçladığınızı şöyle bir düşünün. Ardından bu amaçlarınıza ana hatlarıyla ulaşmanızı sağlayacak bir plan belirleyin. Bu planı oluştururken şu faktörleri de göz önünde bulundurmanız gerekir:

• Söylenmesi gereken her şey söylenmelidir. Yani okuyucunuz metninizi okurken ihtiyacı olan bütün bilgileri görebilmelidir.
• Metnin her bir bölümü bir amaca hizmet etmelidir. Metninize önemli olmayan ve "söylenmese de olur" dediğiniz hiçbir şeyi dahil etmemelisiniz.
• Metnin yapısı akla uygun olmalıdır. Metninizi okuyucunun kolayca anlayabileceği ve takip edebileceği bir şekilde düzenlemelisiniz.

Bu ilkeleri göz önünde bulundurmak, bir yazı yazmaya başlamadan önce, kafanızda yalnızca genel bir akış varken yazınızı nasıl yapılandırmanız gerektiğine yönelik ipuçlarını görmenizi sağlayacaktır. Ana hatlarıyla bir plan ortaya çıktıktan sonra bu planı mümkün ölçüde takip etmeli, sadece gerekli noktalarda değişiklik yapmalısınız.

Ekaterina Bolovtsova

Paragrafları Kompozisyonun Yapı Taşı Olarak Kullanın

Metindeki her paragraf ayrı bir düşünceyi yansıtmalı ya da konuya değinmelidir. Yeni bir paragraf, değinmek istediğiniz bir diğer noktaya geçtiğinizi belirtir.

Uzunluk açısından ise bir paragraf, olması gerektiği kadar uzun olmalıdır. Yazının okuyucu için net ve merak uyandırıcı olması gerektiğini göz önünde bulundurmalı, aşırılıklardan uzak durmalısınız. Örneğin okuması zor, fazlaca uzun bir paragraf yazdığınızı fark ederseniz bu paragrafı birkaç paragrafa bölebilirsiniz. Bununla beraber çok sayıda kısa paragraf da okuyucunuzun yazınızı takip etmesini zorlaştıracaktır. Böyle bir durumda ise kısa paragrafları birbirleriyle birleştirmek veya daha uzun paragraflara dahil etmek iyi bir yöntemdir.

Paragraf uzunluğunu belirlerken göz önünde bulundurmanız gereken son kriter de hedef kitleniz ve metninizin okunacağı araçtır. Örneğin yazılı olarak basılmış akademik kitaplar, internet üzerinden okunan popüler kültür metinlerine kıyasla daha uzun paragraflar içerir.

Metnin Farklı Kısımlarını Bağlamak İçin Geçiş ve Bağlantı İfadelerini Kullanın

Okuyucularınız metninizin bir bölümünden diğerine geçerken okuduğu bölüm ile okuyacağı bölüm arasındaki bağlantıyı rahatlıkla kurabilmelidir. Bu rahatlığı geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanarak yaratabilir; okuyucularınıza metninizin farklı bölümleri arasındaki bağlantıları gösterebilirsiniz.

Bu ifadeler arasında şunlar bulunmaktadır:^[3]

• Oluş-önem sırası: İlk olarak, ikinci olarak, sonra, son olarak.
• Destekleyici ve açıklayıcı: özellikle, örneğin, örnek olarak, mesela, üstelik, açıkçası, başka bir deyişle, yani.
• Özetleyen ve sonuç bildiren: kısacası, özetle, son olarak, sonucunda, böylece, böylelikle.

Geçiş ve bağlantı ifadeleri genellikle cümle ya da paragraf gibi bir metin biriminin başında yer alır.

Metninizi Eylemlerin Sırasını Yansıtacak Şekilde Düzenleyin

Metindeki kısımların yazıldığı sıra, eylemlerin oluş sırasını yansıtacak şekilde düzenlenmelidir. Örneğin şu cümle yerine:

• Hamuru 10 dakika yoğurmadan önce oda sıcaklığında 45 dakika dinlendirin.

Şunu yazabilirsiniz:

• Hamuru oda sıcaklığında 45 dakika dinlendirdikten sonra 10 dakika yoğurun.

Okuyucular, metinde olayların doğal bir sırayla gerçekleştiğini görmek ister. Bu şekilde olayların mantıksal ilerleyişini takip edebilirler.

RODNAE Productions

Alakalı Kelimeleri Birleştirin, Alakasız Kelimeleri Ayırın

Bir cümledeki kelimelerin konumu, birbiriyle olan bağlantısını gösteren güçlü bir işarettir. Bu nedenle alakalı kelimeler birbirine mümkün olduğunca yakın tutulmalıdır. Alakalı kelimeleri ayrı tutmak anlam karmaşasına ve okuyucunun kafasının karışmasına neden olabilir. Aynı durum alakasız kelimeleri birbirine yakın tutunca da gerçekleşebilir.

Örneğin, şunu yazmak yerine:^[4]

• Haberlerde tekrar tekrar yıkılan köprüleri izledim.

Şöyle bir cümle yazabilirsiniz.

• Yıkılan köprüleri haberlerde tekrar tekrar izledim.

Bu örnekte tekrarlanan eylem, "izleme" eylemidir. Dolayısıyla "tekrar tekrar" ikilemesinin ilk örnekte olduğu gibi özneden sonra, yüklemden uzak bir yere konması ifadeyi zayıflatmaktadır. İkinci örnekte ise ikileme, "izleme" eylemine yakındır ve bu sayede doğal bir vurgu doğar.

Bu ilkeyi daha büyük metin birimlerine de uygulamak mümkündür. Yani birbiriyle alakalı cümleler paragraf içerisinde birlikte, birbiriyle alakalı paragraflar da bir bölüm içerisinde birlikte verilmelidir.

Uzun Cümleleri Bölün

Bazen kendinizi uzun bir cümlenin içerisine çok fazla bilgi sıkıştırmaya çalışırken bulabilirsiniz. Böylesi cümleler, dil bilgisi kurallarına uygun olsalar dahi okumayı zorlaştırabilmektedir; zira cümle sonuna konulan noktalar, okuyuculara zihinsel olarak bir duraklama ve alınan bilgiyi hazmetme şansı verir. Cümle çok uzun olduğu zaman okuyucular bilgiyi hazmetme şansına sahip olmazlar. Bu da kafalarını karıştırabilir ve okuduklarını hatırlama becerilerini sekteye uğratabilir. Bu nedenle çok uzun bir cümle yazdığınızı fark ederseniz cümlenizi iki ya da daha fazla cümleye bölmeye çalışabilirsiniz.

Örneğin, şunu yazmak yerine:

• Katılımcılara ankete yönelik genel bilgi vermeden önce bir dizi niteleyici soru sorduk, deney için talimatlarını verdik ve deneyin yapıldığı odayı gösterdik.

Şunu yazabilirsiniz:

• Katılımcılara ankete yönelik genel bilgi vermeden önce bir dizi niteleyici soru sorduk. Bu soruların ardından deney için talimatlarını verdik ve deneyin yapıldığı odayı gösterdik.

Burada "bu soruların ardından" kelimeleri kullanarak ikiye bölünmüş cümle bağlanmış; okuyuculara iki cümlenin birbiriyle bağlantılı olduğu ve neyin ne sırayla gerçekleştiği bilgisi aktarılmıştır.

Kesin Bir Dil Kullanın

Belirsiz ifadelerden ya da yanlış yorumlanabilecek bir dilden kaçının. Örneğin, şu cümlenin belirsiz bir anlamı var:

• Köpekleri çoğu insandan daha çok severim.

Bu cümlede öznenin "köpekleri çoğu insanın sevdiğinden daha çok mu sevdiği" veya "köpekleri çoğu insanı sevdiğinden daha çok mu sevdiği" belli değildir ve cümle iki ayrı şekilde ifade edilerek kast edilen anlam anlam verilebilir:

• Köpekleri çoğu insanı sevdiğimden daha çok severim.
• Köpekleri çoğu insanın sevdiğinden daha çok severim.

Bethany Ferr

Diyaloglarda Kimin Konuştuğu Bilgisini Verin

Bu konu özellikle uzun diyaloglarda ya da ikiden fazla karakterin arasında geçen konuşmalarda önem kazanmaktadır. Konuşma sırasında konuşan kişiyi "dedi Ahmet" gibi ifadelerle belirterek okuyucunun konuşmayı takip etmesini sağlayabilirsiniz.

Konuşmanın arasına konuşucuyu eklerken konuşmanın akışını bozmadan, cümlenin doğal bir parçası gibi okunabileceği bir yere eklemeye dikkat edilmelidir. Örneğin şunun yerine:

• "Şimdi, gerçekten de boynuz," dedi Ahmet, "kulağı geçmiş mi göreceğiz."

Şunu yazabilirsiniz:

• "Şimdi," dedi Ahmet, "gerçekten de boynuz kulağı geçmiş mi göreceğiz."

Fiillerdeki Zaman Çekimlerinde Tutarlı Olun

Aynı paragraf ya da cümle içerisindeki fiillerin zaman çekimlerini değiştirmekten kaçınmalısınız. Örneğin şu cümlenin yerine:

• Tüm oturumlarda sıvıların seviyelerini gözlemledik ve kayıt altına almaktayız.

Şu cümleyi yazabilirsiniz:

• Tüm oturumlarda sıvıların seviyelerini gözlemledik ve kayıt altına aldık.

Ancak aşağıda ifade edilen durumlarda aynı bölüm içerisinde zaman çekimlerini değiştirmeniz gerekebileceğini de göz önünde bulundurmalısınız:

• Daha önceki bir eylemi anlatırken, örneğin: "X yöntemi günümüzdeki en etkili yöntemdir. Ancak, 2015 yılına kadar Y yöntemi tercih edilmekteydi."
• Söylemleri anlatırken, örneğin: "makalenin yazarları, önceki hesaplamalarında hata yaptıklarını belirtmektedir."

Birbiriyle Bağlantılı Fikirleri Benzer Bir Şekilde İfade Edin

İçerik ve işlev bakımından benzer olan iki düşüncenin benzer bir şekilde ifade edilmesi, okuyucunun iki düşünce arasındaki benzerliklerin ve farklılıkların farkına varmasını sağlar. Örneğin şu cümle yerine:

• Kardelen'in en sevdiği içecek limonataydı ve en sevdiği yemek lahmacundu, buna karşılık Faruk'un en sevdiği yemek pizzaydı ve gazoz içmeyi severdi.

Şunları yazabilirsiniz:

• Kardelen'in en sevdiği yemek lahmacundu ve limonata içmeyi severdi, buna karşılık Faruk'un en sevdiği yemek pizzaydı ve gazoz içmeyi severdi.
• Kardelen'in en sevdiği yemek lahmacun, en sevdiği içecek limonataydı, buna karşılık Faruk'un en sevdiği yemek pizza, en sevdiği içecek gazozdu.

Adrienn

Kısa ve Öz Bir Yazı İçin Tavsiyeler

Gereksiz Yazıları Çıkarın

Yazınızın her bir parçasının anlatmaya çalıştığınız hikayeye bir katkısının olması ve bir amaca hizmet etmesi gerekir. Bu kapsamda yazınızda gereksiz bölüm, bölümlerinizde gereksiz paragraf, paragraflarınızda gereksiz cümle, ve cümlelerinizde gereksiz kelime bulunmamalıdır.

Örneğin şunu yazmak yerine:

• Furkan'ın garip bir fikri vardı.

Şunu yazabilirsiniz:

• Furkan'ın fikri garipti.

Bu iki cümle de aynı anlama gelmektedir; ancak ikinci cümle daha az kelimeyle daha kolay bir okuma sağlamaktadır.

Temelde, yazı yazarken kendinize sürekli "Bu kelime/cümle/paragraf/bölüm anlatmaya çalıştığım hikayeye doğrudan bir katkı sağlıyor mu? Bunu silebilir miyim? Daha kısa olacak şekilde yazabilir miyim?" gibi sorular sormalı, cevaplarınıza göre metninizi yeniden gözden geçirmelisiniz.

Tekrardan Kaçının

Anlamca birbirine yakın kelimeleri, ifadeleri veya düşünceleri tekrar etmekten mümkün olduğunca kaçınmalısınız; zira böylesi tekrarlar okuma sürecini sekteye uğratabilir ve laf kalabalığına sebep olur. Eğer yazınızda tekrara düştüğünüzü görürseniz bu tekrarların bir veya birkaçını silebilir veya başkaca unsurlarla birleştirebilirsiniz.

Bununla beraber işe yarayabilecek başka bir çözüm de tekrar edilen bölümlerin ifade ediliş biçimlerini çeşitlendirmek veya metin içinde aralarına mesafe koymak olabilir. Böylesi bir yöntem yazıyı daha kısa ve öz bir hale getirmeyecektir; ancak yazınızdaki tekrar hissini azaltarak akıcılık katabilir.

Gereksiz Niteleyicileri Kullanmaktan Kaçının

Çok, daha, az, oldukça gibi niteleyiciler çoğu zaman gereksizdir, dolayısıyla bu ifadeler doğrudan silinebilir veya nitelediği isim daha uygun bir sıfatla değiştirilebilir.

Örneğin şunu yazmak yerine:

• Ev çok büyüktü.

Şunları yazabilirsiniz:

• Ev büyüktü.
• Ev kocamandı.

Etken Çatı ve Olumlu Yapı Kullanın

Etken çatılı cümleler edilgen çatılı cümlelere göre daha kısa ve öz olur.

Örneğin şu cümle:

• Ozan perdeyi astı. (etken çatılı)

Şu cümleden daha kısa ve özdür:

• Perde Ozan tarafından asıldı. (edilgen çatılı)

Buna ek olarak, olumlu yapıyla yazılan ifadeler çoğunlukla olumsuz yapıyla yazılan ifadelerden daha kısa ve öz olmaktadır.

Örneğin şu cümle:

• Serap geç geldi. (olumlu yapı)

Şu cümleden daha kısa ve özdür:

• Serap zamanında gelmedi. (olumsuz yapı)

Bu düzenlemelerin, güçlü yazı yazma bölümünde gördüğümüz üzere, başka faydaları da vardır.

Gözden Geçirin ve Yeniden Yazın

Yazınızın ilk taslağının mükemmel olması pek mümkün değildir. Bunun yanında yazılan metinleri gözden geçirmeye yönelik istek, iyi yazarların ortak noktasıdır.

Yazınızı gözden geçirmenin bir faydası da kısalık ve özlük konularında göze çarpmaktadır. Yazınızı gözden geçirdiğinizde yazım sürecinde eklediğiniz gereksiz bilgileri görebilirsiniz. Gözden geçirme yalnızca yazınızı daha iyi bir hale getirmez; sizi de daha iyi bir yazar yapar.

Michael Burrows

Kısa ve Özlüğün Bedeli Netlik Değildir

Yazılarınızı mümkün ölçüde kısa ve öz yazmanız gerektiği doğrudur; ancak bu kısa ve özlük uğraşı, metnin net bir şekilde yazılması gerekliliğinin önüne geçmemelidir. Bu tabi ki sizin kararınızdır. Siz yine de "Daha kısa mı, daha uzun ama net mi?" sorusuna genellikle "daha uzun ama net" cevabının verildiğini göz önünde bulundurun.

İyi Bir Yazı Biçimi İçin Tavsiyeler

Tutarlı ve Alışılagelmiş Yazım Kullanın

Bazı kelimelerin yazımı birden fazla şekilde olabilir. Hangi yazım şeklini kullanacağınıza karar verirken şu kuralları takip edin:

• Yazı yazarken resmi yazım şeklini tercih edin. Örneğin "ii geceler" yazmak yerine "iyi geceler" yazın.
• Hedef kitlenize uygun olan yazım düzenini kullanın. Örneğin, Türkçe metinlerde kelimeler çoğunlukla bölgesel diller yerine İstanbul Türkçesi temel alınarak yazılır.
• Belirli bir yazım şekli seçtikten sonra metin boyunca o şekli kullanın. Zaman zaman, farklı gruplardan oluşan bir hedef kitlesine yönelik bir yazı yazmanız gerekebilir. Bu durumlarda belirli bir yazım şeklinde karar kılıp yazı boyunca tutarlı bir şekilde kullanmanız gerekir.

Suzy Hazelwood

Deyimleri ve Argoları Dikkatli Kullanın

Deyimler, geleneksel olarak kullanılan ve anlamları onları oluşturan kelimelerden yola çıkılarak tahmin edilemeyen ifadelerdir. Örneğin:

• Ocakta belimizi doğrulturuz. (Anlamı: Ocakta durumumuzu düzeltiriz.)
• Bu iş çocuk oyuncağı. (Anlamı: Bu iş çok kolay.)
• Ben kimseye ağız eğmem. (Anlamı: Ben kimseye yalvarmam.)

Buna benzer şekilde argo da genellikle belirli bir durum ya da bir grup insanla sınırlandırılmış, resmi olmayan bir konuşma türüdür. Örneğin:

• Sazan
• Dandik
• Gıcır

Deyim ve argo kullanımları, ana dili metnin dilinden farklı olan okuyucularınız başta olmak üzere okuyucularınız tarafından anlaşılmayabilir. Dahası, bu ifadeler genellikle resmi olmayan konuşma şekilleri olarak görüldükleri için teknik yazılarda kullanımları uygun olmaz.

Bu sebeple, yazıda ele aldığınız konuyla alakalı olmadıkça deyim ve argo kullanımını mümkün olduğunca azaltmalısınız. Ayrıca, yazıda deyim ya da argo kullanmanız gerekiyorsa, herkes tarafından bilinen ya da en azından okuyucunun anlamını bağlamdan çıkarabileceği ifadeleri kullandığınızdan emin olmalısınız.

Söz Sanatlarını İdareli Kullanın

Söz sanatları, ifadelere kelime anlamlarının ötesinde anlamlar yükler. Örneğin:

• "Filmi izlerken gülmekten öldük" cümlesinde mübalağa (abartma) sanatı kullanılmıştır.
• "Babası dağ gibi adamdı" cümlesinde teşbih (benzetme) sanatı kullanılmıştır.
• "Sev ki seni seveni, sevdiğin de sevsin seni" cümlesinde aliterasyon (aynı sesin tekrarlanması) sanatı kullanılmıştır.

Yazılarınızda söz sanatlarını kullanmanızda hiçbir sakınca yoktur. Ancak söz sanatlarının aşırı kullanımı okuyucuyu rahatsız edebilir ve bu sözlerin etkisini azaltabilir. Dolayısıyla söz sanatlarını ölçülü bir şekilde kullanmalısınız.

Süslü Kelimelerden Kaçının

Çoğu okuyucunuzun bildiği, sık kullanılan bir sözcük ile daha süslü olan ama neredeyse kimsenin anlamayacağı bir sözcük arasında kalırsanız daha basit olan kelimeyi seçmelisiniz.

Özellikle ana dili metin dilinden farklı olan okuyucuların anlamayacağını ve süslü kelimelerin anlaşılmasının daha uzun süreceğini düşünürsek, daha nadir kullanılan kelimelerin okuma sürecini aksatacağını söyleyebiliriz.^[5] Ayrıca bu konu üzerinde yapılan bir deney, daha zeki görünmek için gereksiz bir şekilde aşırı karmaşık bir dil kullanmanın okuyucunun yazarın zekasına dair olan algısını olumsuz etkileyerek ters etki yaptığını bulgulamıştır.^[6]

Yaygın bir ifadeyi sürekli tekrar etmekten kaçınmak ya da belirli bir izlenim oluşturmak adına "süslü" kelimeleri ihtiyatla kullanmakta bir sakınca yoktur. Ancak, bu kelimeleri kullanırken hedef kitlenizi ve bu kelimenin bağlamını da göz önünde bulundurmalısınız. Eğer süslü bir kelimenin kullanımı metni çoğu okuyucu için anlaşılmaz hale getirecekse, onun yerine geçebilecek daha basit bir kelime bulmalısınız.

Yabancı Dilde Kelimeler Kullanmaktan Kaçının

Türkçe okuyucuların karşılaşabileceği bazı yabancı kelimeler şunlardır:

• Carpe diem
• De facto
• Vice versa

Yabancı kelime kullanımı, "süslü" kelimeler kullanımına benzer sorunlara yol açmaktadır. Yani okuyucunuz kullandığınız kelimeyi bilmiyorsa anlattığınız şeyi anlamamasına neden olabilirsiniz.

Bu sebeple yazı dilinizde anlatmak istediğiniz duruma uygun bir kelime varsa ve sizi yabancı kelime kullanmaya iten bir neden yoksa yabancı kelime kullanımından kaçınmalısınız. Yine de yabancı kelime kullanmak istiyorsanız en azından kullanacağınız kelimeyi okuyucularınızın bildiğinden emin olmalısınız.

Pixabay

Zarfları İdareli Kullanın

Yazınızda neler olduğunu anlatırken zarflara bel bağlamak yerine yazının geri kalanında neler olduğunu açık bir şekilde belirtmeye çalışmalısınız. Genel olarak yapılan hatalardan birisi, diyaloglarda söylenilen bir sözü aktarmadan önce o sözü söyleme şeklini anlatmaktır. Örneğin:

• Ahmet göz yaşlarını silip hüzünlü bir şekilde "Onu çok özledim." dedi.

Burada konuşucunun hissettiği duygu (hüzün), söylediği sözden ("Onu çok özledim") ve bunu söylerken yaptığı hareketlerden (göz yaşlarını silmek) anlaşılmalıdır. Burada kullanılan "hüzünlü bir şekilde" zarfı gereksizdir ve yazının kalitesini düşürmektedir.

Ayrıca, zarf-fiil eklerine dayanarak garip zarflar oluşturmaktan da kaçınmalısınız. Bu konuda takip edebileceğiniz güzel bir yöntem kendinize "Bu zarfı gündelik konuşma sırasında kullanır mıydım?" diye sormaktır. Konuşurken kullanmayacağınız bir zarfı yazarken de kullanmamanız gerekir.

Aynı Cümle Yapısını Tekrar Etmekten Kaçının

Yazıda aynı cümle yapısının tekrar tekrar kullanılması yazıyı tekdüze bir hale sokar ve okuyucunun yazıyı takip etmesini zorlaştırır. Bu nedenle yazınızda ilerledikçe cümle yapılarınızı çeşitlendirmeniz gerekir.

Örneğin, şu paragrafta aynı cümle yapısının sorunlu bir tekrarını görebilirsiniz:

• Sonra soğanı doğrayın. Sonra tavaya yağ ekleyin. Sonra tavaya doğradığımız soğanları ekleyin...

Bununla beraber karşılaştırma yapmak üzere birkaç örneği ardı ardına sıralarken kullanacağınız cümleler gibi örnekler bu kurala bir istisna oluşturmaktadır. Zira bu tür cümle ve paragrafların tekrar eden bir cümle yapısı ile aktarılması, okuyucunun karşılaştırma yapmasını kolaylaştıracaktır.

• Ahmet'in en sevdiği yemek pizzaydı. Mehmet'in en sevdiği yemek lahmacundu. Koray'ın en sevdiği yemek mantıydı.

Emily

Özet ve Sonuçlar

The Elements of Style, yazı yazma konusunda yazılmış en etkileyici kitaplardan birisi olarak kabul edilir. Okuduğunuz bu rehber, yazı yazma üzerine basit ve erişilebilir tavsiyeler sağlamak amacıyla asıl metnin yenilenmiş bir özetini içermektedir.

Güçlü bir yazı için öneriler:

1. Mümkün olduğunca etken çatı kullanın.
2. İfadeleri olumlu biçimde yazın.
3. Belirsizlik ifadelerinden kaçının.
4. Boşa dil dökmekten kaçının.
5. Kilit noktanızı en sona bırakın.

Anlaşılır bir yazı için öneriler:

1. Yazı yazmaya yazınızın ana hatlarını belirleyerek başlayın.
2. Kompozisyonun temel birimi olarak paragrafları kullanın.
3. Metninizin farklı kısımlarını birbirine bağlamak için geçiş ve bağlantı ifadelerini kullanın.
4. Metinde mantıksal bir düzen sağlayın.
5. Anlam bakımından alakalı kelimeleri birbirine yakın tutun.
6. Uzun cümleleri bölün.
7. Anlamı belirsiz dil kullanmaktan kaçının.

Kısa ve öz bir yazı için öneriler:

1. Yazınız içinde yer alan gereksiz bilgileri çıkarın.
2. Tekrardan kaçının.
3. Miktar zarflarını kullanmaktan kaçının, yerlerine daha güçlü zarflar veya sıfatlar bulun.
4. Yazdığınız metni gözden geçirin.

İyi bir yazı biçimi için öneriler:

1. Tutarlı ve alışılagelmiş bir yazım şeklini takip edin.
2. Deyim ve argo kullanımından kaçının.
3. Aynı cümle yapısını tekrarlamayın.
4. Süslü kelimeleri, söz sanatlarını ve zarfları idareli kullanın.