Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Yaşamının Çoğunu Yeraltında Geçiren ve Çok Nadir Görülen Bir Bitki Türü: Hayalet Orkide

4 dakika
13,557
Yaşamının Çoğunu Yeraltında Geçiren ve Çok Nadir Görülen Bir Bitki Türü: Hayalet Orkide Wikimedia
Hayalet Orkide
Podcast
6:31
Melike Dal
Seslendiren
22
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Çoğunlukla kayın ve meşe gibi geniş yapraklı ormanların gölgeliklerinde rastlanan bir bitki türü olan Hayalet Orkide (İng: "Ghost Orchid", Lat: Epipogium aphyllum), çok nadir görülmekte ve görüldüğü takdirde tüm dikkatleri üstüne çekmektedir - ki bu yönüyle de neredeyse eşsiz bir özelliğe sahiptir. (Başlangıçta şunu belirtmekte fayda var: Dendrophylax lindenii isimli bir başka "hayalet orkide" ile karıştırılmamalıdır.)

Gerçekten de bu bitkinin ilginç yanları saymakla bitmeyecek cinstendir. Öyle ki, bitki demek bile oldukça güçtür; çünkü, diğer bitkiler gibi, fotosentez işlemi ile kendi besinini üreten bir ototrof canlı olmak yerine, miko-heterotrofik bir yaşam biçimini benimsemiştir. Bunun anlamı şudur: zaten halihazırda ormanlık alanlardaki ağaçlar ile mikoriza mantarları, karşılıklı yardımlaşma temeline dayanan bir besin alışverişi içerisindedirler. Ağaçlar, azot ve fosfor gibi ihtiyaç duyduğu mineral maddeleri mantarlardan temin ederken, mantarlar da ağacın fotosentez ile ürettiği şekeri ağaçtan temin ederler. Hayalet orkideler ise bu mutualist ilişkiden faydalanarak, kökleri yardımıyla, mikorizal ağlardaki hiflerden (ipliksi mantar yapısı) şekeri ve diğer besin maddelerini çalarak parazitik bir yaşam biçimi oluşturur. Ancak doğal olarak, bitki-mantar simbiyozu gibi bir sürdürülebilirliğe sahip değildir. Bu nedenle, oldukça düzensiz ve rastlantısal bir yaşama sahiptir.

Bir diğer ilginç yanı, besinini fotosentez yoluyla elde etmemesi ve dolayısıyla klorofil pigmenti taşımaması nedeniyle, bitkilerde alışık olduğumuz yeşil bir renk yerine, isminin hakkını veren beyaz bir görünüme sahip oluşudur. Doğal olarak yapraklara da sahip olmayan bu orkide türü, sadece 20-30 santimetreye kadar ulaşan dik bir gövde üzerinde bulunan, aşağıya doğru eğilmiş çiçeklere sahiptir. Çiçeklerinde diğer bitkilerin çiçeklerinde olduğu gibi nektar üretilir ve bunun yanında vanilya kokusuna benzer bir kokuya sahiptir.

Tüm Reklamları Kapat

Bununla birlikte, üremesi de ayrı bir bilinmezlik içermektedir, çünkü bu zamana kadar nasıl ürediği tam olarak gözlemlenememiştir. Ancak bilim insanları, kuşlar yerine, daha ufak canlılar, örneğin çoğunlukla böcekler tarafından tozlaştığını düşünmektedir. Çünkü tohumları, bir kuşa yem olamayacak kadar küçüktür. Bunun yanında, yüzeysel su akışından da yararlandığı düşünülmektedir - ki bu da, onun neden sıklıkla su kenarlarında dağılım gösterdiğini açıklama potansiyeline sahiptir.

Almanya'da gözlemlenmiş olan Hayalet Orkide
Almanya'da gözlemlenmiş olan Hayalet Orkide
Wikimedia

Bunların dışında, belki de en tuhaf tarafı ve çok nadiren gözlemlenmesinin en önemli nedeni, yaşamının çoğunu yeraltında rizom, yani köksap olarak geçirmesidir. Sonuçta besin ihtiyacını gidermek için başka canlıların besinini çalması nedeniyle fotosentez yapmak zorunda değildir ve dolayısıyla da yaprak üretimine kesin bir şekilde ihtiyaç duymazlar. Bu özelliğinden dolayı, yeraltında bulunan kısmı, bir nevi depo görevi görecek biçimde evrimleşmiştir. Bu sayede, üremek için gövde ve çiçek üretmediği yıllarda -ki bazen yıllarca yeraltında kalabilir- hayatını devam ettirebilir. Anlaşılan, yerüstü kısmını, yani gövdesini ve çiçeğini sadece üremek ve neslini devam ettirmek için oluşturur. Bu açıdan bakıldığında, sahip olduğu evrimsel adaptasyonların bir hayli ilgi çekici olduğunu söyleyebiliriz.

Ek olarak, çiçeklenmeyi "tam olarak" ne zaman gerçekleştirdiği bilinmemekle birlikte, uygun ekolojik koşullar altında her yıl, mayıs ve ekim ayları arasında çiçeklenme yaptığını ve sadece birkaç haftalığına kendisini yeryüzünde gösterdiğini bilmekteyiz. Halk arasında kendisine neden "hayalet" lakabı takıldığını bu bilgilerden hareketle şimdi daha iyi anlıyoruz. Eğer bu "hayalet bitki"yi görebilmek istiyorsak, sürekli olarak ormanın içinde doğru yerde ve doğru zamanda bulunmamız ve elbette aynı zamanda büyük bir şansa sahip olmamız gerekir. Dolayısıyla, onun hakkında yapılan bilimsel çalışmalar da, barındırdığı gözlemsel zorluklar nedeniyle, ancak geçmişteki kısıtlı verilerden faydalanılarak yapılmaya çalışılmaktadır.

Anlayacağımız, hayalet orkidenin sahip olduğu bu bilinmez ve karmaşık özellikler, onu canlılar dünyasında oldukça farklı ve bizim içinse epey merak uyandırıcı bir konumda bulundurur. Öyle ki, her ne kadar bilim insanları tarafından 2005 yılında neslinin tükendiği kabul edilse de, 2009 yılında, Mark Jannink isimli bir bitkisever tarafından Batı İngiltere'de keşfedilmesi üzerine tüm Birleşik Krallık'ta, özellikle de bilim dünyasında şaşkınlık ve sevinç yaratmıştır.[1] Günümüzde oldukça yüksek bir koruma statüsünde bulunan bu bitki türünün bulunması durumunda zarar verilmesi ve hatta bilimsel araştırmaya konu olması için rahatsız edilmesi bile yasaktır.

Ancak hayalet orkideyi bekleyen en büyük tehdit, ekolojik değişimlerdir. Bunların en büyüğü ise, tahmin edileceği gibi İklim Değişikliği'dir. Böylesine nadir ve hassas bir bitki türünün, İklim Değişikliği'nin yaratacağı büyük çaptaki ekolojik değişimlerden nasıl kurtulacağı, kendisi gibi oldukça bilinmezdir. Bunun yanı sıra, artan nüfus ile birlikte meydana gelen ormansızlaşma ve geniş yapraklı ormanların tahribi de, onun, gelecekte ne kadar görülebileceğini etkileyen çok kritik faktörlerdir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
22
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Umut Verici! 18
  • Merak Uyandırıcı! 10
  • Tebrikler! 7
  • Muhteşem! 6
  • Bilim Budur! 3
  • İnanılmaz 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2024 05:26:37 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10515

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Botanik
Nöron
Maske Takmak
Göç
Risk
Astrofizik
Analiz
Önlem
Amerika
Damar
Kuvvet
Kalp
İmmünoloji
Kalori
Gelişim
Uzay Aracı
Nükleik Asit
Üreme
Sinir Hücresi
Teleskop
Kanıt
Nadir
Antarktika
Hız
Savaş
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
B. Kalaycık, et al. Yaşamının Çoğunu Yeraltında Geçiren ve Çok Nadir Görülen Bir Bitki Türü: Hayalet Orkide. (8 Haziran 2021). Alındığı Tarih: 3 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10515
Kalaycık, B., Bakırcı, Ç. M. (2021, June 08). Yaşamının Çoğunu Yeraltında Geçiren ve Çok Nadir Görülen Bir Bitki Türü: Hayalet Orkide. Evrim Ağacı. Retrieved December 03, 2024. from https://evrimagaci.org/s/10515
B. Kalaycık, et al. “Yaşamının Çoğunu Yeraltında Geçiren ve Çok Nadir Görülen Bir Bitki Türü: Hayalet Orkide.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 08 Jun. 2021, https://evrimagaci.org/s/10515.
Kalaycık, Berkay. Bakırcı, Çağrı Mert. “Yaşamının Çoğunu Yeraltında Geçiren ve Çok Nadir Görülen Bir Bitki Türü: Hayalet Orkide.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, June 08, 2021. https://evrimagaci.org/s/10515.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close