Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Mutualizm Nedir? Karşılıklı Faydacılık Nasıl Evrimleşti?

4 dakika
40,459
Mutualizm Nedir? Karşılıklı Faydacılık Nasıl Evrimleşti?
Tüm Reklamları Kapat

Kuşkusuz ki hepimiz hayatlarımızı ve neslimizi devam ettirme güdüsüne sahip hayvanlarız. Günümüz Homo sapiens'inin şartlarında bu güdünün işimize çokça yaradığını söyleyemeyiz, fakat bizler de bir zamanlar doğada yaşam mücadelesi veriyor, neslimizi devam ettirmeye çalışıyorduk. Bu zorlukların üstesinden zekamızı kullanarak ve yardımlaşarak geldik. Sosyal hayvanlar olduk ve neslimizi böylece devam ettirdik.

Bu eski zamanlardan gelen sosyal olmamız hala daha devam ediyor. Şu anda dahi, diğer insanlardan kendinizi soyutlasanız, onlardan yardım beklemeseniz ve siz de onlara yardım etmeseniz işiniz gerçekten zor olurdu. Bunu bir düşünün!

Biz kendi türümüzün bireyleriyle yardımlaştık ve yardımlaşıyoruz. Bunu yapan tek hayvan biz değiliz tabii ki. Birçok diğer tür de bunu yapıyor ve bu şekilde yaşamlarını, nesillerini sürdürüyor. Fakat bazı canlılar var ki, bunlar diğer türlerle de yardımlaşıyorlar. Bir yandan onların isteklerini yerine getiriyorlar, bir yandan da kendi istediklerini alıyorlar. Bu yaşam şekline mutualizm diyoruz.

Tüm Reklamları Kapat

İki farklı organizmanın birbirlerinden yarar sağlamasından oluşan bu yaşam biçimine mutualizm, bu canlılara mutualist diyebiliriz. Mutualist iki organizma, çok uzun sürelerde ya da ömür boyu birbirlerine muhtaçtırlar ve bazı durumlarda iki bireyden bir tanesi dahi ortadan kaybolsa diğeri hayatına devam edemez.  

Mutualist İlişki Örnekleri

Arılar ve Bitkiler

Mutualizmin evrimine örnek olarak başlayacağımız ilk mutualist ilişki aslında her zaman gördüğümüz bal arıları ve çiçekler olacaktır. Bal arılarının bal yapmaları için polene ihtiyacı vardır. Çiçeklerin ise üremeleri için polenlerinin başka çiçeklere taşınması gerekmektedir. Avustralya'daki bir araştırma grubunun araştırmalarına göre, ülkedeki çiçeklerin evriminin kendi tercihlerinden ziyade, arıların renk ve koku tercihine göre şekillendiğini gösteriyor. Ayrıca bu tarz bir mutualist yaşama Servis (polen taşınımı) – Kaynak (polen) İlişkisi denmektedir.

Arı Kuşları ve Bitkiler

Yine aynı ilişki, sinek kuşu ile ornitofil (tozlaşmayı kuşlarla yapan) çiçekler arasında görülür. Çiçekler, kuşların beslenmesi için uygun olan nektara ve kuşların görüş özelliğine göre evrimleşmiş parlak renklere sahip olup formları da kuş gagalarına uygun bir şekilde gelişmiştir. Ayrıca bu çiçeklerin çiçek açma zamanlarıyla sinek kuşlarının üreme mevsimlerinin ne aynı zamana geldiği tespit edilmiştir.

Karıncalar ve Akasya Ağaçları

Karıncalar ve Akasya ağaçları arasındaki ilişki ise daha önce bahsettiklerimizden biraz daha farklı. Akasya ağacını korumaları karşılığında karıncalar sığınak ve yiyecek alıyorlar. Yani Akasya ağacı sadece besin kaynağı değil bir de korunmayı sağlıyor. Bu tarz mutualist yaşama ise Servis – Servis İlişkisi deniyor.

Tüm Reklamları Kapat

Ayrıca, yapılan araştırmalara göre Akasya ağacının sağladığı besinin aslında karıncalar için yeterli olmaması gerekiyordu. Fakat karıncaların sindirim sisteminde bulunan bazı bakterilerin akasya ağacından alınan azotu aminoasite dönüştürdüğü gözlemlendi. Yani karıncalar bakterilere yaşayacak ortamı servis ediyor, bakteriler ise karıncalara amino asit sentezi servis ediyor. Bu da yine Servis – Servis İlişkisi örneği oluyor.

Mikorizalar

Mutualizme verebileceğimiz en klasik ve son örnek mikorizalardır. Mikorizalar, bitkilerin kökleriyle simbiyotik ilişki gelişirmiş olan mantarlara verilen isimdir. Mantarlar bitkiye topraktaki minarelleri (özellikle azotu) daha etkin bir biçimde almasında yardım ederken, bitki de mantara besin sağlar. 400 milyon yıl öncesinden kalma Rhynie kayalıklarındaki mikoriza fosillerine bakarak mikorizaların, bitkilerin toprakta kolonileşmelerinde önemli ölçüde rol oynadığını gösteriyor.

Mutualizm Nasıl Evrimleşti?

Peki bu yardımlaşma durumu ortaya nasıl çıktı? Bu canlılar nasıl birbirlerini buldu? Şimdi biraz da bunu inceleyelim.

Mutualizmin ilk başlarda iki canlıya da yarar sağlaması yerine bir canlının zarar gördüğü ilişki olan parazitizmden evrimleştiği yapılan araştırmalar sonucu ortaya atıldı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Bu savı destekleyen ve 1995 yılında yayınlanan makaleye göre, 1966 yılında başlanan bir deneyde "X bakterileri" olarak da bilinen Candidatus Legionella jeonii türü bakteriler, Amoeba proteus adlı protista kültürüne enjekte ediliyor. İlk başlarda enjekte edilen amiplerin çoğu ölüyor. Kalanların ise bakterilere bağlı olarak büyümelerinde belirli bir yavaşlık olduğu görülüyor.

Deneyin başlangıcından yaklaşık 29 yıl sonra toplam 42 000 amip hücresinin ve her hücrenin içindeki bakterisiyle düzgün bir biçimde büyüdüğü ve amip hücrelerinin bu bakterilere bağlandığı gözlemleniyor.

Bu sonuç, evrimsel olarak mutualizmin ilk başta iki organizmadan sadece birinin yarar sağladığı diğerinin ise yaşamında bir değişiklik olmadığı ya da zarar gördüğünü fakat yavaş yavaş iki organizmanında birbirlerine alıştığını ve karşılıklı çıkar sağladığı anlamına geliyor.

Teşekkür: Bu yazıyı hazırlayan Berkay Demirbaş'a teşekkür ederiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
19
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 20
  • Bilim Budur! 9
  • Muhteşem! 5
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 5
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • İnanılmaz 3
  • Umut Verici! 1
  • İğrenç! 1
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 13/10/2024 01:02:36 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3970

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Newton
İklim Değişimi
Stres
Astronomi
Ağız
Evrimsel Psikoloji
Sendrom
Anatomi
Dna
Risk
Astrofizik
Patlama
Endokrin Sistemi
Şüphecilik
Ara Tür
Element
Yıl
Işık
Depresyon
Koaservat
Fizik
Molekül
Editör Seçkisi
Komplo
Beslenme Davranışı
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
E. Ağacı, et al. Mutualizm Nedir? Karşılıklı Faydacılık Nasıl Evrimleşti?. (13 Aralık 2015). Alındığı Tarih: 13 Ekim 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3970
Ağacı, E., Bakırcı, Ç. M. (2015, December 13). Mutualizm Nedir? Karşılıklı Faydacılık Nasıl Evrimleşti?. Evrim Ağacı. Retrieved October 13, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3970
E. Ağacı, et al. “Mutualizm Nedir? Karşılıklı Faydacılık Nasıl Evrimleşti?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 13 Dec. 2015, https://evrimagaci.org/s/3970.
Ağacı, Evrim. Bakırcı, Çağrı Mert. “Mutualizm Nedir? Karşılıklı Faydacılık Nasıl Evrimleşti?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 13, 2015. https://evrimagaci.org/s/3970.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close