Yaprakların Çoğu Neden Yeşildir? Sonbaharda Yaprakların Rengi Nasıl Değişir?
Bazılarımız için sonbaharı güzel kılan şey yapraklardaki renk değişimleridir. Yaprakların renkleri yeşilden sarıya, kızıla, kahverengiye ve bu renklerin arasındaki başka tonlara doğru değişirken görsel bir şölen oluşturur. Acaba bu değişimin ardındaki kimyasal olay nedir? Yapraklar öldükleri için mi renkleri değişir, yoksa yapraklar düşmeden önce bu muhteşem renklerin oluşmasını sağlayan kimyasal maddeler mi vardır?
İlkbahar ve yaz boyunca yapraklar, bitkilerin besin üretim fabrikası olarak görev yaparlar. Özellikle yeşil renkli kısımar yoğun bir şekilde Güneş'ten gelen ışınları alır, kimyasal enerjiye çevirir ve depolar (veya vücudun başka bir yerinde depolanmasını sağlar). Işıktan besin üretmeyi sağlayan bu yönteme "fotosentez" denir. Bitkilerin büyük bir kısmında bulunan "klorofil a" ve "klorofil b" isimli pigmentler sayesinde bu gerçekleştirilir.
Yaprakların Çoğu Neden Yeşildir?
Çünkü gözümüzün görebildiği ışığın dalga boyu spektrumu kabaca 400-700 nanometre arasındadır (biraz daha geniş olması da mümkündür). Bu, mordan kırmızıya kadar olan renk spektrumunun tamamına karşılık gelir. Bitki yapraklarında bulunan klorofil a, ışığın özellikle 400-500 nanometre (metrenin milyarda biri) dalga boyundaki ışığı soğururken, klorofil b 550-700 nanometre arasını soğurur. Geriye kalan, görebileceğiniz gibi, sadece 500-550 nanometre arasıdır. Bu kısım, geri yansıtılır. Bu, spektrumun "yeşil" renkteki dalga boyuna denk gelir. Bu sebeple yaprakların neredeyse tamamı yeşildir.
Tabii bitkilerin soğurmak üzere özelleştikleri ve evrimleştikleri dalga boyları farklılık gösterir. Örneğin karoten pigmentleri bitkilere sarı rengi verirken, ksantrofiller turuncu rengi verir. Ki zaten mevsimler arasındaki renk geçişi de, Güneş'ten gelen yoğun dalga boyunun mevsimlere bağlı olarak değişmesinden ötürü bazı pigmentlerin diğerlerinden daha fazla ön plana çıkmasıdır.
Sonbaharda Değişen Yaprak Renkleri...
Güz sırasında günlük alınan Güneş ışınları miktarı ve açısı, yazdakinden farklıdır. Bu sebeple fotosentez giderek yavaşlar, bu sırada klorofil pigmentleri parçalanmaya başlar. Bu nedenle yaprağın yeşil rengi azalır, diğer renkler ortaya çıkmaya başlar (çünkü fotosentez bunlar üzerinden sürdürülür ve farklı dalga boyları geri yansıtılır). Bu değişim, bazı diğer kimyasal değişimleri de tetikler.
Karotenoid adlı renk pigmentlerinin baskın olduğu durumlarda yaprakların sararıp turuncuya dönüştüğünü görürüz. Karotenoidler sarı, turuncu ve turuncu-kırmızı arası renk tonlarından sorumludur. Örneğin, beta-karoten maddesi havuçlarda turuncu rengin oluşmasını sağlayan maddedir.
Sonbaharı en ilginç kılan renklerden biri ise kırmızı tonlarındaki yapraklardır. Bunu sağlayan ise antosiyanin molekülleridir. Kırmızıya dönüşme, yaprakların ağaçlardan düşmeden hemen önce, antosiyanin pigmentlerinin aktif sentezi sonucu oluşur. Yani antosiyaninler yıl boyunca yapraklarda bulunmaz; güneş ışığı oranının azalmasıyla ortaya çıkar. Antosiyaninler çoğu pembe-kırmızı çiçeklerin, kırmızı meyvelerin (elma gibi) içerisinde bulunur ve ayrıca sonbaharda yaprakların kırmızı olmasından sorumludur. Yapraklarda oluşan kırmızı tonları, antosiyanin miktarına ve karotenoidlerin (hatta biraz klorofilin) ne kadarının tutulduğuna bağlı olarak değişir.
Bu nedenle yapraklar, renkten renge girer ve sonunda dallarından koparak ölürler. Bu sırada, bitkinin boşaltım işlemini de gerçekleştirmiş olurlar. Bitki, eğer mevsimsel olarak yapraklarını tamamen döken bir bitkiyse, kış boyu çıplak kalır ve depoladığı besinle idare eder; yazın yeniden ışınların miktarı ve açısı ile sıcaklığın uygun değerlere çıkmasıyla yaprak üretir. Bu döngü böyle devam eder.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
6
-
4
-
3
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
- Ros Anderson. The Colour Science Of Autumn Leaves. (21 Ekim 2016). Alındığı Tarih: 9 Ekim 2018. Alındığı Yer: The Chromologist | Arşiv Bağlantısı
- Harvard Forest. The Process Of Leaf Color Change. (9 Ekim 2018). Alındığı Tarih: 9 Ekim 2018. Alındığı Yer: Harvard Forest | Arşiv Bağlantısı
- Harvard Forest, et al. Leaf Pigments. (9 Ekim 2018). Alındığı Tarih: 9 Ekim 2018. Alındığı Yer: Harvard Forest | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia, et al. Fotosentez. (9 Ekim 2018). Alındığı Tarih: 9 Ekim 2018. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
- Wikipedia, et al. Chlorophyll. (9 Ekim 2018). Alındığı Tarih: 9 Ekim 2018. Alındığı Yer: Wikipedia | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 22/02/2025 11:56:21 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2832
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
