Yaratılışa Kanıt Gösterilen Makale, Metodoloji ve Kaynakların İddiaları Desteklemediğinin Tespit Edilmesi Sonucu, 30 Yıl Sonra Yayından Kaldırıldı!

Yaratılışçılık, türlerin evrim yoluyla var olmadıklarını, bunun yerine son halleriyle, birdenbire var edildiklerini iddia eden, bilimsel temeli olmayan bir inanç akımıdır. Yaratılışın ne olduğu ile ilgili daha fazla bilgiyi buradaki yazımızdan, yaratılışçılık akımı hakkında daha fazla bilgiyi ise buradaki yazımızdan alabilirsiniz.

160 yıldır evrim ve bilim karşıtı yaratılışçılık belli kesimlerce sürdürülse de, bilimsel veriler evrimsel biyolojinin öngörüleriyle tamamen uyuşmaktaydı; bu nedenle bilim camiasında %98'i aşkın oranda evrim insanların ve diğer tüm canlıların kökenini açıklayan bilimsel açıklama kabul edilmektedir.

Buna rağmen yaratılışçı akımlar, akademik olarak yayınlanmış, kendi argümanlarıyla az çok örtüşen az sayıda makaleyi cımbızlayarak, düşük kaliteli dergilerde yayınlanmış makaleleri örnek göstererek ve geri kalan yüz binlerce saygın ve geniş kabul gören evrim makalesini görmezden gelerek, bilim camiasında evrim karşıtlığı gerçekte olandan daha yaygınmış gibi bir algı yaratmaya ve halkın görüşlerini kendi inançlarından yöne değiştirmeye çalışmaktadırlar.

Bu makalelerin en meşhur örneklerinden birisi, Rus araştırmacı Dmitrii Kuznetsov tarafından 1989 yılında International Journal of Neuroscience dergisinde yayımlanan bir makaledir.

Makalenin ismi fazlasıyla uzun: In Vitro Studies of Interactions Between Frequent and Unique Mrnas and Cytoplasmic Factors from Brain Tissue of Several Species of Wild Timber Voles of Northern Eurasia, Clethrionomys Glareolus, Clethrionomys Frater and Clethrionomys Gapperi: a New Criticism to a Modern Molecular-Genetic Concept of Biological Evolution

Türkçesi: Kuzey Avrasyalı Vahşi Odun Volelerinin (Clethrionomys Glareolus, Clethrionomys Frater ve Clethrionomys Gapperi) Beyin Dokularından Alınan Sık ve Eşsiz mRNA'lar ile Sitoplazmik Faktörlerin Arasındaki Etkileşimlerin In Vitro Araştırılması: Biyolojik Evrimin Modern Moleküler Genetik Konseptine Yeni Bir Eleştiri

Vole, lemming ve hamster gibi ufak kemirgenlerin yakın bir kuzeni olan bir hayvandır. Çoğu zaman bu yakın kuzenlerine göre daha ufak bedenleri, daha kıllı bir kuyruğu, daha yuvarlak bir kafası, daha ufak gözleri ve kulakları bulunur. Ayrıca diş yapısı da farklıdır.

Kuznetsov'un iddia ettiğine göre, araştırmasında kullandığı volelerden birisinin mRNA'sı, o vole türünde protein sentezini bloke ediyordu. Ancak aynı mRNA, atasal olduğu düşünülen vole türünde ve daha uzak bir vole türünde translasyon olayını bloke etmiyordu. Dolayısıyla Kuznetsov, şu sonuca vardı:

Bu çalışma, harmoni içinde yaşayan çok sayıda farklı canlının kökenlerine yönelik problemlere dikkat çeken genel yaratılışçı konseptleri destekleyen niteliktedir.

Yani Kuznetsov, bu kadar farklı sayıda canlının evrimleşemeyeceğini, bunun yerine her birinin son haliyle, birdenbire var edilivermesi gerektiğini düşündüğünü ileri sürmekteydi. Bunu destekleyen veri olaraksa, 3 vole türünün mRNA'sından basit bir filogenetik ağaç (evrim ağacı) çıkarılamıyor oluşunu kanıt gösteriyordu.

Görülebileceği gibi, başlıkta "evrim eleştirisi" olması ve içeriğinde de evrime karşıt birkaç cümle bulunması, bilimsel gerçeklerin karşıtlarınca bu makalenin yaygın olarak örnek gösterilmesine neden oldu. Hoş, bu tarz "akademik makaleye dayalı argümanlar" Türkiye'deki evrim karşıtlığı için fazla üst düzey olacak, ülkemizde bu makaleyi pek duymadık. Ancak yurt dışındaki bilim karşıtları arasında makale oldukça popülerdi diyebiliriz.

Artık değil.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor. Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak... Daha fazla göster

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Çünkü makale, 8 Kasım 2019'da dergi editörlerince geri çekildi. Makale geri çekmeleri (İng: "retraction"), yayınlanmış bir makalede kabul edilemez düzeyde hata bulunması, intihal, veri çarpıtması, yalan söyleme gibi ileri düzeyde etik suçlar olduğunda yapılan bir uygulama. Örneğin Retract Watch gibi oluşumlar, akademik dünyayı yakından takip ederek hangi makalelerin neden geri çekildiğini raporluyorlar.

Makalenin Yayınlanmasından 5 Sene Sonra Şikayet Edilmişti!

Retract Watch tarafından hazırlanan raporda, bilim camiasında makaleye yönelik gelen eleştirilerin yeni olmadığına dikkat çekiyor. Dergi editörleri, konu hakkındaki ilk resmi şikayeti 1994 yılında aldılar. İsveç'teki Uppsala Üniversitesi Moleküler Hücre Biyolojisi Bölümü'nde profesör olan ve şu anda İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi başkanı olan Dan Larhammar, resmi bir editöre mektup ile şikayette bulundu. Mektubunun sonuç paragrafı şöyleydi:

Sonuç olarak, Kuznetsov'un deneysel konsepti belirsizdir ve kullandığı yöntem yerleşik bilimsel deneyimlerimize aykırıdır. Dahası, iddia ettiği sonuçlar nitel olarak ortaya konamamıştır. Kuznetsov tarafından kullanılan kilit metodolojik referanslar, Medline veya CASSI gibi veritabanlarında bulunmayan dergilerdir. Bunlar ve diğer birçok referansı sorunludur: Bazı makalelerin yazarları bulunamamaktadır, bir yazar Kuznetsov tarafından kendisine atfedilen makaleyi yazmamıştır, birçok diğer makalede bariz yazım hataları bulunmaktadır, vs. Bunlara bağlı olarak, Kuznetsov'un "biyolojik evrimin modern moleküler-genetik konsepti eleştirisini" hiçbir bilimsel temele dayanmayan bir metin olduğu sonucuna varmaktayım.

Ne var ki, editöre mektup yayınlanmış olsa da makale, o dönemde geri çekilmedi. 2018 yılında, aradan geçen 24 seneden sonra, makalenin halen yayında olduğunu fark eden Dr. Larhammar, ufak bir şaşkınlık geçirdikten sonra dergi editörleriyle yeniden irtibata geçmeye karar verdi. Makalenin düşük kalitede olduğunu gösteren kanıtları onlara tekrardan sundu, detaylarını anlattı. Sonunda dergi, makaleyi yayından kaldırma kararı aldı. Kararda şu cümlelere yer veriliyor:

International Journal of Neuroscience'ın editörleri ve yayıncıları olarak bu makaleyi geri çekme kararı almış bulunmaktayız. (...) Makale, sunulan deneysel sonuçların güvenilmez doğasından ötürü geri çekilmiştir. Bu konudaki endişe ilk olarak Dan Larhammar tarafından 1994 yılında editöre mektup yoluyla bildirilmiştir. (...) Yakın geçmişte yeniden bu yönde endişeler dile getirilmiştir ve derginin şu anki Baş Editörü ve Yardımcı Editörleri tarafından yapılan soruşturma sonucunda; Metotlar kısmında verilen referansların, araştırmada kullanılan sıra dışı yöntemi doğrulamak için yeterli olmadığı ve Sonuçlar kısmındaki bilgilerin, araştırmada kullanılan mRNA'ların ve protein ürünlerinin kalitesini ispatlayamadığı tespit edilmiştir. Buna bağlı olarak, makalede varılan sonuçlar temelsizdir ve makalenin ana argümanlarını destekleyememektedir.

Makale geri çekmelerine yönelik COPE yönergeleri çerçevesinde, makalenin yazarına ulaşmaya çalıştık; ancak hiçbir denememizde başarılı olamadık. (...) Makale çevirimiçi olarak akademik kaynaklarda erişilebilir kalacaktır; ancak her bir sayfasında "Geri Çekildi" damgası bulunacaktır.

Kuznetsov'un Bilimsel Geçmişi Şaibeli!

2013 yılında The Scientist dergisi tarafından duyurulduğu üzere, Dmitry Kuznetsov, hakkında ileri sürülen bilimde görevleri kötüye kullanmak suçlarından ötürü British Journal of Medicine and Medical Research ve International Research Journal of Pure and Applied Chemistry dergilerinin baş editörlüğünden ayrılmak zorunda kalmıştı.

Rus biyokimyagerin mesleğini kötüye kullanma soruşturması, ilk olarak The Scientist tarafından gün yüzüne çıkarılmıştı. O araştırmada, bu makaleye yönelik problemlerden de söz edilmişti; ancak tek problem bu değildi.

1994 yılında makalesindeki verileri kötüye kullandığının tespit edilmesinden birkaç sene sonra, İtalyan bir matematik öğretmeni olan Gian Marco Rinaldi, Kuznetsov'un İsa zamanından kaldığı söylenen bir kadife kumaş parçası üzerindeki bir araştırmasını incelemeye başladı. Kuznetsov, karbon tarihlendirme yöntemiyle kumaşın İsa zamanından kalma olduğunu iddia etmekteydi; ancak yapılan incelemeler, kumaşın 1500'lü yıllarda üretildiğini gösterdi. Biraz daha derinlemesine araştırıldığında, 2007 yılında yayınlanan bir rapora göre, Kuznetsov'un söz konusu kumaş parçasının İsa zamanından kalma olduğunu iddia etmesi amacıyla zengin bir yaratılışçıdan maddi ödemeler aldığı tespit edildi.

Bundan güç alan Rinaldi, yıllar boyunca Kuznetsov'un diğer alanlardaki araştırmalarını da incelemeye aldı. Kuznetsov'un bir makalesinde analiz ettiği İrlanda'dan gelen ketenlerin, gerçekte var olmayan kazı alanlarından çıkarıldığını tespit etti. Diğer makalelerinde kullanılan kaynaklar ve yazarlar, gerçekte var olmayan makale ve yazarlara aitti! Kuznetsov, bu konuda yaptığı bir savunmada, söz konusu kişilerin isimlerinin bulunamama nedeninin, Rusça, Ukraynaca, Sırpça, Bulgarca, ve diğer yerel dillerde yayınlanmış makaleleri kaynak göstermiş olduğunu, bu dergilerin birçoğunun 1990'lı yıllarda yayın hayatını sonlandırdıkları olduğunu ileri sürdü. Rinaldi'nin tüm bulgularına, Antiquity dergisinde yayımladığı makaleden erişilebilir. Ayrıca kendi internet sitesinde de Kuznetsov hakkındaki yeni bulgularını yayınlamaya devam ediyor.

Sadece Rinaldi de değil; bağımsız diğer araştırmacılar tarafından yapılan incelemelerde de Kuznetsov'un makalelerinde kullandığı yöntemler tekrar edilmeye çalışıldı; ancak PNAS'ta yayınlanan bir makaleye göre Coey ve arkadaşları, Kuznetsov'un iddia ettiği gibi ATP üretiminin manyetik alanlardan veya manyetik magnezyum izotoplarından etkilendiğini görmediler. Coey, makaledeki hataların insani bir hatadan ibaret olmadığını, daha ziyade şaibeli araştırma yöntemlerinden kaynaklandığını söylüyor. Kuznetsov'un bu konudaki savunması ise şöyle:

İnsanların benim araştırmalarımı neden doğrulayamadıklarını anlatmaktan bittim tükendim. Aslına bakarsanız, bu tarz eleştirilere yanıt vermeyi 10 sene kadar önce bıraktım.

Sonuç

Kuznetsov'un yaptığı, ufak bir veri parçasından yola çıkarak, o güne kadar yüz binlerce ayrı veri hattından toplanan verilerin işaret ettiği sonucun taban tabana zıttı bir sonuca ulaşma hatasıdır. Aceleci genelleme safsatası olarak sınıflandırabileceğimiz bu temel mantık hatası, olağanüstü iddialar olağanüstü kanıtlar gerektirir şeklinde özetlenen temel bilimsel prensiple çelişmektedir.

Söz konusu mRNA'lar yüksek kalitede toplanmış olsaydı ve vole türleri arasında basit bir filogeni üretilemiyor olsaydı bile, olası diğer tüm açıklamaları elemeksizin, evrimsel tarihi net bir şekilde ortaya koyan diğer tüm veri hatlarının (genetik, paleontolojik, morfolojik, histolojik, fizyolojik, sitolojik, vb. veri hatlarının) da hatalı olduğunu ileri sürmek mümkün olmazdı. Kaldı ki, bilimsel bir açıklamanın çürütülmesi, ispatlanmamış olan kendi hayat görüşümüz için kanıt teşkil etmezdi. Bir iddia pozitif olarak ispatlanmadıkça, negatif olarak alternatiflerinin çürütülmesi çok nadiren o iddiayı güçlendirir. Çünkü olası açıklamalar yelpazesi çok geniştir ve elbette ki birçok diğer olasılık, hatalı oldukları için elenecektir; ancak kendi doğrularımızın "gerçek" olması için herhangi bir neden yoktur. Ta ki o yönde bilimsel kanıtlar üretene dek... Bu konuyla ilgili olarak bilimde boş hipotez kavramını öğrenmenizi tavsiye ederiz.

Sonuç olarak, eğer ki "akademik makale" kavramının altını oyarak, saygın olmayan veya alanda kabul görmemiş, şaibeli dergilerde yapılan yayınları "bilimsel veri" olarak alırsak veya modern akademik kayıtları gerçekten inatla didik didik edersek, kendi inançlarımızı bilimsel olarak destekleyen veriler varmış gibi sonuçlara varabiliriz. Bu, söz konusu sonuçların bilimsel geçerliliğini ortaya koymayacağı gibi, bilimsel genel kanının (konsensüsün) bizim inançlarımızdan veya şahsi kanaatlerimizden yana olduğu anlamına da gelmemektedir.

Bilim, çok sayıda bağımsız makalenin aynı sonuçlara varması yoluyla ilerler; tekil makalelerin sıra dışı iddiaları doğrudan "genel geçer" bir seviyede kabul görmez. Bu nedenle bir araştırma yayınlandıktan sonra en azından 10-15 sene beklemekte fayda vardır; çünkü ancak bu kadar sürede diğer bilim insanları söz konusu makalenin sonuçlarını tekrar edip, benzer sonuçlara ulaşıp ulaşamadıklarını sınayabilirler.

Hepsinden önemlisi, bilimsel bir sorgulamada amaç gerçeğe ulaşmak olmalıdır; şahsi kanaatlerimizi doğrulamak (yani hüsnükuruntu) değil! Bu yapılacak olursa, evrimin gerçekliği konusunda bilim camiasında herhangi bir şüphe olmadığı net bir şekilde görülecektir.