Vücut Kitle Endeksi (BMI) Nedir? Bu Sayı, Ne Kadar İşlevsel Bir Sağlık Ölçütüdür?

Vücut Kitle Endeksi (veya kısaca "BMI", İng: "Body Mass Index" veya kısaca "BMI"), bir kişinin kilogram cinsinden vücut kütlesinin, metre cinsinden boyunun karesine bölünmesiyle bulunur ve dolayısıyla birimi kg/m²'dir:

$\text{BMI (VKI˙)}=\frac{\text{kilo(kg)}}{{\text{boy(m)}}^2}$

Vücut Kitle Endeki Kategorizasyonu

Yetişkinlerde BMI

Vücut Kitle Endeksi, yetişkinler için genel olarak 4 kategoriye ayrılır:

• 18.5'un altındakiler "aşırı zayıf", 
• 18.5-24.9 arasındakiler "normal", 
• 25-29.9 arasındakiler "kilolu", 
• 30'dan fazla olanlar "obez".

Daha kapsamlı bir kategorizasyon ise şu şekildedir:

• 16.0'ın altı: Gerekenden Zayıf (Aşırı zayıflık)
• 16.0-16.9: Gerekenden Zayıf (Orta zayıflık)
• 17.0-18.4: Gerekenden Zayıf (Hafif zayıflık)
• 18.5-24.9: Normal Aralık
• 25.0-29.9: Yüksek Kilolu (Pre-obezite)
• 30.0-34.9: Sınıf 1 Obez
• 35.0-39.9: Sınıf 2 Obez
• 40.0 ve üstü: Sınıf 3 Obez

BMI ilk olarak bir tartı ve stadiometre aracılığıyla bileşenlerinin ölçülmesiyle belirlenebilir. Çarpma ve bölme işlemleri doğrudan, elle veya hesap makinesi kullanılarak ya da dolaylı olarak bir arama tablosu (veya grafik) kullanılarak gerçekleştirilebilir. Tablo, BMI'yi kütle ve boyun bir fonksiyonu olarak gösterir ve diğer ölçüm birimlerini gösterebilir. Tablo ayrıca farklı BMI kategorileri için kontur çizgileri veya renkler gösterebilir.

Çocuklar ve Gençlerde BMI

BMI, 2 ila 20 yaş arasındaki kişiler için farklı şekilde kullanılır. Yetişkinler için olduğu gibi hesaplanır ancak daha sonra aynı yaştaki diğer çocuklar veya gençler için tipik değerlerle karşılaştırılır. Zayıflık ve aşırı kiloluluk için sabit eşik değerlerle karşılaştırma yerine, BMI aynı cinsiyet ve yaştaki çocuklar için yüzdelik dilimlerle karşılaştırılır.

BMI'ın 5. persentilden düşük olması zayıf, 95. persentilden yüksek olması ise obez olarak kabul edilir. VKİ 85. ve 95. persentil arasında olan çocuklar aşırı kilolu olarak kabul edilir.^[1]

İngiltere'de 2013 yılında yapılan çalışmalar, 12-16 yaş arası kadınların aynı yaştaki erkeklere göre ortalama 1,0 kg/m2 daha yüksek BMI değerine sahip olduğunu göstermiştir.

BMI ve Hastalık/Ölüm Riski

BMI aralıkları, vücut ağırlığı ile hastalık ve ölüm arasındaki ilişkiye dayalı olarak belirlenmektedir. Aşırı kilolu ve obez bireyler aşağıdaki hastalıklar için daha yüksek risk altındadır:^{[2], [3]}

• Koroner arter hastalığı,
• Dislipidemi,
• Tip 2 diyabet,
• Safra kesesi hastalığı,
• Hipertansiyon,
• Osteoartrit,
• Uyku apnesi,
• İnme,
• Kısırlık,
• Endometriyal, meme ve kolon kanseri dahil olmak üzere en az 10 kanser,
• Epidural lipomatozis.

Hiç sigara içmemiş kişiler arasında aşırı kilo/obezite, ömrü boyunca normal kiloda kalmış kişilere kıyasla ölüm riskini %51 oranında arttırmaktadır.^[4]

Journal of the American Medical Association (JAMA) tarafından 2005 yılında yayınlanan bir çalışma, aşırı kilolu kişilerin ölüm oranının normal kilolu kişilere benzer olduğunu, zayıf ve obez kişilerin ise daha yüksek ölüm oranına sahip olduğunu göstermiştir.^[5]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

The Lancet dergisinde 2009 yılında yayınlanan ve 900.000 yetişkini kapsayan bir çalışma, aşırı kilolu ve zayıf kişilerin her ikisinin de normal kilolu kişilerden daha yüksek bir ölüm oranına sahip olduğunu göstermiştir.^[6] O araştırmada, optimal BMI'ın 22,5-25 aralığında olduğu bulunmuştur. Sporcular içinse ortalama BMI değerleri kadınlar için 22,4 ve erkekler için 23,6'dır.^[7]

Yüksek BMI, sadece serum gama-glutamil transpeptidazı yüksek olan kişilerde tip 2 diyabet ile ilişkili gözükmektedir.^[8]

250.000 kişiyi kapsayan 40 çalışmanın toplu bir analizine göre, koroner arter hastalığı olan ve BMI değerleri normal olan hastaların kardiyovasküler hastalıktan ölüm riski, BMI değerleri aşırı kilolu aralığında (25-29.9) olan kişilere göre daha yüksektir.^[9]

Bir çalışmada BMI'ın vücut yağ oranı ile iyi bir genel korelasyona sahip olduğu bulunmuş ve obezitenin dünyanın bir numaralı ölüm nedeni olarak sigarayı geride bıraktığı belirtilmiştir. Ancak çalışmada erkeklerin %50'sinin ve kadınların %62'sinin obezite tanımlı vücut yağına göre obez olduğu, BMI'a göre ise erkeklerin sadece %21'inin ve kadınların %31'inin obez olduğu, yani BMI'ın obez deneklerin sayısını olduğundan az gösterdiği de belirtilmiştir.^[10]

11.000 kişiyi sekiz yıla kadar takip eden 2010 tarihli bir çalışma, BMI'ın kalp krizi, felç veya ölüm riski için en uygun ölçü olmadığı sonucuna varmıştır. Daha iyi bir ölçütün bel-boy oranı olduğu bulunmuştur.^[11] 60.000 katılımcıyı 13 yıla kadar takip eden 2011 tarihli bir çalışmada bel-kalça oranının iskemik kalp hastalığı mortalitesinin daha iyi bir belirleyicisi olduğu bulunmuştur.^[12]

Vücut Kitle Endeksinin Kısa Tarihi

Belçikalı bir astronom, matematikçi, istatistikçi ve sosyolog olan Adolphe Quetelet, 1830-1850 yılları arasında "sosyal fizik" olarak adlandırdığı şeyi geliştirirken BMI'nin temelini atmıştır.^[13] Quetelet'in kendisi bile, o zamanlar "Quetelet Endeksi" olarak adlandırılan bu endeksin tıbbi bir değerlendirme aracı olarak kullanılmasını asla amaçlamamıştı. Daha ziyade bu endeks, "l'homme moyen" ya da "ortalama insan" üzerine yaptığı çalışmanın bir bileşeniydi. Quetelet, ortalama insanı sosyal bir ideal olarak düşünmüş ve vücut kitle endeksini sosyal açıdan ideal insanı keşfetmenin bir aracı olarak geliştirmiştir. Lars Grue ve Arvid Heiberg'in Scandinavian Journal of Disability Research'te yayınladıkları makalede belirttiklerine göre, Quetelet'in ortalama insan idealizasyonu on yıl sonra Francis Galton tarafından öjeninin geliştirilmesinde ayrıntılı olarak ele alınmıştır.

İnsan vücut ağırlığının boy uzunluğunun karesine oranı için kullanılan modern "vücut kitle indeksi" (VKİ veya BMI) terimi, Ancel Keys ve diğerleri tarafından Journal of Chronic Diseases dergisinin Temmuz 1972 sayısında yayınlanan bir makalede ortaya atılmıştır. Bu makalede Keys, "BMI" olarak adlandırdığı terimin "tam olarak tatmin edici olmasa da, en azından göreceli obezitenin bir göstergesi olarak diğer göreceli ağırlık endeksleri kadar iyi" olduğunu savunmuştur.^{[14], [15], [16]}

Vücut yağlılık oranını ölçen bir endekse olan ilgi, refah içindeki Batı toplumlarında obezitenin arttığının gözlemlenmesiyle ortaya çıkmıştır. Keys, BMI'ın sadece popülasyon çalışmaları için uygun olduğunu, tekil bireylerin değerlendirmesi için uygunsuz olduğunu açıkça belirtmiştir. Buna rağmen BMI, basitliği nedeniyle, ön tanılar için yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.^[17] Halbuki bireysel yağlılık oranlarının analizinde bel çevresi gibi ek ölçümler çok daha yararlıdır.^[18]

Günümüzde BMI, en sık kullanılan sağlık ölçülerinden birisidir. Hemşireler sizin boyunuzu ve kilonuzu ölçtüğünde, kolaylıkla BMI değerinizi görürler. Özellikle ABD gibi ülkelerde sigorta şirketleri, müşterilerinden her yıl ne kadar para talep edeceklerini belirlerken bunu ölçüt olarak kullanırlar: 2013 yılında eHealthInsurance isimli sigorta firması tarafından yayınlanan bir rapora göre, BMI değeri "obez" sınırlarında olanlar, "normal" aralıkta olanlara göre sigorta şirketlerine %22 daha fazla para ödemek zorunda kalmışlardır. Doktorlar da hastalarına tavsiyelerde bulunmak için tipik olarak BMI değerini kullanırlar.

Vücut Kitle Endeksinin Kısıtları

Hem tıp dünyası hem de istatistik alanındaki araştırmacılar BMI'ın oldukça kısıtlı bir ölçü aracı olduğuna dikkat çekmektedir.^[19]

Irk ve Cinsiyet Farklılıkları

BMI ölçeğinin istatistiksel sınırlamalarının bir kısmı, mucidi olan Quetelet'in orijinal örnekleme yöntemlerinin sonucudur.^[20] Ana eseri A Treatise on Man and the Development of His Faculties'de belirtildiği gibi, Quetelet'in formülünü türettiği veriler çoğunlukla İskoç Dağlı askerlerinden ve Fransız Jandarmasından alınmıştır. BMI, başından beri sadece Avrupalı erkekler için bir ölçüm olarak tasarlanmıştır. Kadınlar ve Avrupa kökenli olmayan kişiler için ölçek genellikle yanlıdır. Sosyolog Sabrina Strings'in de belirttiği gibi, BMI özellikle siyahlar için büyük ölçüde yanlıştır ve sağlıklı bireyler için bile orantısız bir şekilde aşırı kilolu olarak etiketlenmektedir.

Ölçeklendirme

BMI formülünün paydasındaki üs, tamamen keyfi olarak seçilmiş bir değerdir. BMI ağırlığa ve boyun karesine bağlıdır. Kütle, gerçekte vücut uzunluğunun üçüncü kuvvetine göre arttığından, tam olarak aynı vücut şekline ve göreceli bileşime sahip daha uzun boylu bireyler daha büyük bir BMI'a sahiptir.^[21] BMI, kütle ile orantılıdır ve boy karesi ile ters orantılıdır. Dolayısıyla, tüm vücut boyutları iki katına çıkarsa ve kütle doğal olarak boyun küpü ile ölçeklenirse, BMI aynı kalmak yerine iki katına çıkar. Bu durum, uzun boylu kişilerin gerçek vücut yağ seviyelerine kıyasla alışılmadık derecede yüksek bir BMI'a sahip olmalarıyla sonuçlanır. Buna karşılık, Ponderal endeksi gibi daha modern endeksler, kütlenin boy uzunluğunun üçüncü kuvveti ile doğal olarak ölçeklendirilmesine dayanmaktadır.

Nature

Ancak, birçok uzun boylu insan sadece "ölçüsü büyütülmüş" kısa insanlar olmayıp, boylarına oranla daha dar çerçevelere sahip olma eğilimindedir.^[22] Carl Lavie, bu konuda şöyle yazıyor:^[23]

Agora Bilim Pazarı

Sihirli Ağaç Evi -Çizgi Roman- 1: Dinozorlar Vadisinde

Dünya çocuklarının sevgilisi Sihirli Ağaç Evi şimdi çizgi roman!

ORMANDA GİZEMLİ VE SİHİRLİ BİR AĞAÇ EVİ VAR…

Tim ve Lea tesadüfen bir ağaç evi keşfediyorlar. Buranın kime ait olduğuna dair bir fikirleri yok. Tek bildikleri, içerisinin kitaplarla dolu olduğu… Hem de sihirli kitaplarla! Ağaç evi, bir anda iki kardeşi tarih öncesi çağlara uçuruveriyor!

Hem sevimli hem korkutucu dinozorlarla dolu bu topraklardan eve dönmenin yolunu bulabilecekler mi? Yoksa etobur bir dinozorun akşam yemeği mi olacaklar?

Sihirli Ağaç Evi serisi hakkında:

Küçük okurları hem okuma keyfi hem de tarihteki farklı kültürlerle tanıştıran Sihirli Ağaç Evi serisi bu yönüyle sadece dünyanın dört bir yanındaki çocukların değil, anne babalar ve eğitimcilerin de gözdesi oldu.

New York Times çoksatanlar listesinde bir numaraya kadar çıkıp beş yıldan uzun bir süre bu listede kalmayı başaran, 33 dilde 130 milyondan fazla satan bu ödüllü seri, şimdi rengarenk ve soluksuz okutan çizimleriyle çizgi roman formatında okurunun karşısında.

Devamını Göster

₺170.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

BMI tablolarının büyük popülasyonlarda obezite ve vücut yağını belirlemek için mükemmel olabilir; ancak bireylerde şişmanlığı belirlemek için çok daha az güvenilirdir.

ABD'li yetişkinler için, üs tahminleri erkekler için 1.92 ila 1.96 ve kadınlar için 1.45 ila 1.95 arasında değişmektedir; sıradan BMI ölçümünde kullanıldığı gibi herkes için kare (üssü 2) değildir.^{[24], [25]}

Fiziksel Özellikler

BMI, büyük (veya uzun) bir vücut için kabaca %10 fazla tahmin yaparken, daha küçük bir vücut (kısa boy) için kabaca %10 eksik tahmin yapar. Başka bir deyişle, küçük yapılı kişiler idealden daha fazla yağ taşıyor olabilirler, ancak BMI değerleri normal olduklarını gösterir. Tersine, büyük çerçeveli (veya uzun boylu) bireyler oldukça düşük vücut yağ yüzdesiyle oldukça sağlıklı olabilir, ancak BMI tarafından aşırı kilolu olarak sınıflandırılabilirler.^[26]

Örneğin, bir boy/kilo çizelgesi 1.78 metre boyunda bir erkek için ideal kilonun 68 kilogram olduğunu söyleyebilir (BMI 21,5). Ancak bu erkek ince bir yapıya (küçük çerçeve) sahipse, 68 kilodayken "aşırı kilolu" olabilir ve %10 azaltarak yaklaşık 61 kg'a düşürmelidir (BMI 19.4). Tersi durumda, daha geniş bir çerçeveye ve daha sağlam bir yapıya sahip olan erkek %10 artışla kabaca 75 kg çıkmalıdır (BMI 23,7). Eğer kişi küçük/orta veya orta/büyük arasında gidip geliyorsa, ideal kilosunu hesaplarken sağduyulu davranmalıdır. Bununla birlikte, kişinin boyuna ve yapısına göre ideal kilo aralığına girmesi, sağlık riski faktörlerini belirlemede bel-boy oranı ve gerçek vücut yağ yüzdesi kadar doğru değildir.^[27]

Daha doğru bir sonuç vermeyi hedefleyen çerçeve boyutu hesaplayıcıları, bir bireyin belirli bir boy için hangi kategoriye girdiğini belirlemek için çeşitli ölçümler (bilek çevresi, dirsek genişliği, boyun çevresi ve diğerleri) kullanır.^[28] BMI ayrıca yaşlanma yoluyla boy kaybını da hesaba katmaz. Bu durumda, BMI kiloda karşılık gelen bir artış olmadan artacaktır.

Kaslar vs. Yağlar

Kas kütlesi ve yağ kütlesi arasındaki dağılımla ilgili varsayımlar kesin değildir. BMI genellikle daha yağsız vücut kütlesine sahip kişilerde (örn. sporcular) yağlanmayı olduğundan fazla, daha yağlı vücut kütlesine sahip kişilerde ise aşırı yağlanmayı olduğundan az gösterir.

Haziran 2008'de Romero-Corral ve arkadaşları tarafından yapılan bir çalışmada, Amerika Birleşik Devletleri'nin üçüncü Ulusal Sağlık ve Beslenme İnceleme Araştırması'ndan (NHANES III) 13.601 denek incelenmiş ve BKİ tanımlı obezitenin (BKİ ≥ 30) erkeklerin %21'inde ve kadınların %31'inde mevcut olduğu bulunmuştur. Vücut yağı tanımlı obezite erkeklerin %50'sinde ve kadınların %62'sinde bulunmuştur. BMI tanımlı obezite yüksek özgüllük gösterirken (erkekler için %95 ve kadınlar için %99), BMI zayıf duyarlılık göstermiştir (erkekler için %36 ve kadınlar için %49). Başka bir deyişle, BMI bir kişinin obez olduğunu belirlerken çoğunlukla doğru olacaktır, ancak bir kişinin obez olmadığını belirlerken oldukça sık hata yapabilir. Obezitenin BMI ile bu şekilde eksik hesaplanmasına rağmen, 20-30 orta VKİ aralığındaki VKİ değerlerinin çok çeşitli vücut yağ yüzdeleri ile ilişkili olduğu bulunmuştur. BMI'ı 25 olan erkeklerin yaklaşık %20'sinin vücut yağ oranı %20'nin altında ve yaklaşık %10'unun vücut yağ oranı %30'un üzerindedir.^[10]

Sporcular için vücut kompozisyonu genellikle deri kıvrımı ölçümleri veya su altı tartımı gibi tekniklerle belirlenen vücut yağı ölçümleri kullanılarak daha iyi hesaplanır ve manuel ölçümün sınırlamaları da obeziteyi ölçmek için vücut hacmi göstergesi gibi alternatif yöntemlere yol açmıştır.^[29]

Kategori Tanımlarında Çeşitlilik

BMI ölçeğinde aşırı kilolu ve obez eşiğinin nerede belirlenmesi gerektiği net değildir. Bu nedenle, standartlar son birkaç on yılda değişiklik göstermiştir. 1980 ve 2000 yılları arasında ABD Beslenme Kılavuzları aşırı kiloyu 24.9 ile 27.1 BMI arasında değişen çeşitli seviyelerde tanımlamıştır. 1985 yılında Ulusal Sağlık Enstitüleri (NIH) konsensüs konferansı, aşırı kilolu BMI'ın erkekler için 27,8 ve kadınlar için 27,3 olarak belirlenmesini tavsiye etmiştir.

1998 yılında bir NIH raporu, 25'in üzerindeki bir BMI'ın "aşırı kilolu" ve 30'un üzerindeki bir BMI'ın "obez" olduğu sonucuna varmıştır. 1990'larda Dünya Sağlık Örgütü (WHO), NIH'in belirlediği standartlar doğrultusunda 25 ila 30 arasındaki bir BMI'ın aşırı kilolu ve 30'un üzerindeki bir BMI'ın obez olarak kabul edilmesi gerektiğine karar vermiştir. Bu, bir kişinin aşırı kilolu olup olmadığını belirlemek için kesin kılavuz haline gelmiştir.

Bir çalışma, mevcut tanımlara göre "aşırı kilolu" ve "obez" olarak etiketlenen insanların büyük çoğunluğunun aslında erken ölüm için anlamlı bir risk artışıyla karşı karşıya olmadığını ortaya koymuştur. Çeşitli çalışmaların 600.000'den fazla erkek ve kadını kapsayan nicel analizinde, en düşük ölüm oranları 23 ila 29 arasında BMI'a sahip kişiler için bulunmuştur; "aşırı kilolu" olarak kabul edilen 25-30 aralığının çoğu daha yüksek riskle ilişkili değildir.^[30]

Vücut Kitle Endeksi Bireyler İçin Değil, Popülasyonlar İçin Kullanılan Genel Bir Kuraldır!

BMI, bir kişiyi doku kütlesi (kas, yağ ve kemik) ve boyuna göre kategorize etmek için kullanılan genel bir kuraldır. Örneğin 20'nin altındaki ve 25'in üzerindeki BMI'ler daha yüksek tüm nedenlere bağlı ölümle ilişkilendirilmiştir ve risk 20-25 aralığından uzaklaştıkça artmaktadır.^[31] Ancak BMI insan gruplarının ortalama durumunu ölçmek için değil de, tekil bir bireyin sağlık durumunu belirlemek için kullanıldığında (özellikle de abdominal obezite, kısa boy veya yüksek kas kütlesi olan bireylere uygulandığında) yanıltıcı olabilmektedir.

Örneğin daha yüksek bir BMI, daha az sağlıklı olduğunuz anlamına gelmemektedir! Aslına bakacak olursanız, kilolu ya da az düzeyde obez olarak tanımlanan insanların hayatta kalma oranları normal ve çok zayıf kişilere göre daha fazladır. 2013 yılında Ulusal Sağlık İstatistikleri Merkezi tarafından yapılan bir meta analizde 3 milyon insanı kapsayan 97 araştırma ele alınmaktadır ve araştırma sonuçlarına göre kilolu BMI değerine sahip insanlar herhangi bir sene içerisinde, "normal" olanlara göre %6 daha az ölme riskine sahiptir.^[32] Bu sonuçlar özellikle orta yaşlı ve yaşlı insanlarda daha da bariz hale gelmektedir. Buna, obezite paradoksu adı verilmektedir. Winston-Salem Eyalet Üniversitesi'nden Paul McAuley şöyle söylüyor:

Dünya Sağlık Örgütü 25-29.9 arası BMI değerine kilolu diyor. Halbuki orta yaşlı Amerikalılar için bu, en sağlıklı aralıktır.

Şunu da vurgulamakta fayda vardır: Epidemiyologlar BMI değerlerini ulusal obezite oranlarını belirlemek için kullanmaktadırlar ve söylediklerine göre Amerika'daki yetişkinlerin %35'i, çocuklarınsa %18'i obezdir.

1998 yılındaysa Ulusal Sağlık Enstitüsü, kiloluluk sınırını 27.8'den 25'e indirdi. Bu da, 29 milyon Amerikalının bir gecede "kilolu" kategorisine alınması anlamına geliyor.^[33] Bunu, uluslararası yönergelere uymak için yaptılar. Ancak eleştirmenler bu yönergelerin Uluslararası Obeziteyle Savaş Örgütü tarafından belirlendiğini ve bu örgütün ana maddi destekleyicisinin kilo kaybı ilaçlarını üreten firmalar olduğunu vurgulamaktalar. Yakın zamanda yayınlanan "Şişman Politika: Amerika'nın Obezite Salgını Ardındaki Gerçek Hikaye" başlıklı kitabında politika bilimci Eric Oliver, Ulusal Sağlık Enstitüsü'nün başındaki kişi olan Columbia Üniversitesi'nden tıp alanında Prof. Dr. Xavier Pi-Sunyer'in, çeşitli ilaç üreticileri ve Uluslararası Kilo Takibi Örgütü'yle görüşerek bu kararı aldığını yazıyor.

Alternatif Ölçüm Yöntemleri

Şişmanlık Endeksi (Üssü 3)

Şişmanlık endeksi (İng: "Corpulence Index" veya kısaca "CI"), BMI'da olduğu gibi 2 değil, 3'lük bir üs kullanır. Şişmanlık endeksi çok kısa ve çok uzun boylu insanlar için bile geçerli sonuçlar verir ve bu sayede BMI'ın kullanımıyla ilgili temel sorunu çözer. Örneğin, 48 kg ideal vücut ağırlığında 152,4 cm uzunluğunda bir kişi için BMI hesabı 20,74, Şişmanlık Endeksi 13,6 verirken; 100 kg ağırlığında 200 cm uzunluğunda bir kişi için BMI hesabı aşırı kiloluya çok yakın olan 24,84 değerini verirken, Şişmanlık Endeksi hesabı, normal kilo değeri olan 12'ye çok yakın bir değer olan 12,4 verir.

Yeni BMI (2.5 üssü)

Bir çalışma, yağ yüzdesini tahmin etmek için en iyi üssün 2 ile 2,5 arasında olacağını bulmuştur.^[34] Aslında Quetelet tarafından da 19. yüzyılda "5/2", yani 2,5'luk bir üs önerilmiştir:

Genel olarak, gelişim sırasında farklı yaşlardaki ağırlığın karelerinin boy uzunluğunun beşinci kuvvetleri kadar olduğunu varsaydığımızda çok fazla hata yapmayız.

Bu 2,5'lik üs, Oxford Üniversitesi'nde sayısal analiz profesörü olan Nick Trefethen tarafından önerilen Vücut Kitle İndeksi için revize edilmiş bir formülde kullanılmaktadır ve bu formül, geleneksel BMI formülünde 2'lik bir üs kullanılmasından kaynaklanan kısa ve uzun boylu bireyler için sapmaları en aza indirmektedir:^[35]

${\text{BMI}}_{\text{yeni}}=1.3\times \frac{{\text{ku¨tle}}_{\text{kg}}}{{\text{boy}}_{\text{m}}^{2.5}}$

Önerilen yeni BMI formülünün ortalama boydaki yetişkinler için geleneksel BMI formülüyle uyumlu olması için 1.3 ölçeklendirme faktörü belirlenmiştir. 2,5 üssü ise geleneksel BMI formülündeki 2 üssü ile ağırlığın (sabit yoğunlukta teorik olarak hacimle, yani boy uzunluğunun küpüyle ölçeklendirilmesi gereken) boy uzunluğuyla ölçeklendirilmesi için beklenen 3 üssü arasında bir uzlaşmadır. Trefethen'in analizinde, 2.5'lik bir üssün, 2 veya 3'lük bir üsse göre daha az bozulma ile empirik verilere daha yakın bir şekilde uyduğu bulunmuştur.

Asal BMI (Üssü 2 ve Normalleştirme Faktörü)

BMI sisteminin bir modifikasyonu olan Asal BMI, gerçek BMI'ın üst limit optimal BMI'a (şu anda 25 kg/m² olarak tanımlanmıştır) oranıdır, yani gerçek BMI, üst limit optimal'in bir oranı olarak ifade edilir. Asal BMI, birimlerden bağımsız boyutsuz bir sayıdır. Asal BMI değeri:

• 0,74'ten düşük olan bireyler zayıftır;
• 0,74 ile 1,00 arasında olanlar optimal kiloya sahiptir;
• 1,00 veya daha yüksek olanlar ise aşırı kiloludur.

Asal BMI klinik olarak kullanışlıdır çünkü bir kişinin maksimum optimal BMI değerinden hangi oranda (örneğin 1,36) veya yüzdeyle (örneğin %136 veya %36 üzeri) saptığını gösterir.

Örneğin, BMI değeri 34 kg/m² olan bir kişinin VKİ Prime değeri 34/25 = 1.36'dır ve üst kütle sınırının %36 üzerindedir. Güney Doğu Asya ve Güney Çin popülasyonlarında Asal BMI paydada 25 yerine 23 kullanılarak hesaplanmalıdır. Asal BMI, üst limit optimal BMI değerleri farklı olan popülasyonlar arasında kolay karşılaştırma yapılmasına olanak sağlar.^[36]

Bel Çevresi

Bel çevresi, başka yerlerdeki yağlardan daha fazla sağlık riski oluşturan viseral yağın iyi bir göstergesidir. ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri'ne (NIH) göre, erkekler için 1020 mm'yi ve (hamile olmayan) kadınlar için 880 mm'yi aşan bel çevresi, tip 2 diyabet, dislipidemi, hipertansiyon ve kardiyovasküler hastalık CVD için yüksek risk anlamına geldiği düşünülmektedir. Bel çevresi, obeziteye bağlı hastalık riskinin BMI'den daha iyi bir göstergesi olabilir. Örneğin, Asya kökenli ve yaşlı insanlarda durum böyledir. Erkekler için 940 mm ve kadınlar için 800 mm'nin "yüksek risk" oluşturduğu, NIH rakamlarının ise "daha da yüksek" olduğu belirtilmiştir.

Bel-kalça çevresi oranı da kullanılmıştır, ancak tek başına bel çevresinden daha iyi olmadığı ve ölçümünün daha karmaşık olduğu bulunmuştur.

İlgili bir gösterge de bel çevresinin boya bölünmesidir. 2013 yılında yapılan bir çalışmada, yaşa göre bel-boy oranı için kritik eşik değerler belirlenmiş olup, bu değerlerin aşılması halinde beklenen yaşam süresinde önemli bir azalma meydana gelmektedir. Bunlar 40 yaş altı kişiler için 0,5, 40-50 yaş arası kişiler için 0,5 ila 0,6 ve 50 yaş üstü kişiler için 0,6 olarak bulunmuştur.

BMI Değerlerini Görmezden mi Gelmeliyiz?

Louisiana'da çalışan bir kalp doktoru olan Carl Lavie'ye göre buna gerek olmayabilir. Lavie, aynı zamanda "Obezite Paradoksu: Zayıf Olmak Daha Hasta, Kilo Olmak Daha Sağlıklı Demek Olduğunda..." başlıklı kitabın yazarıdır. Şöyle anlatıyor:

BMI, kullanabileceğiniz ölçü araçlarından sadece birisidir. Ancak tek araç değildir; hatta önemli araçlardan biri olarak da görülemez. Metabolik sağlığa yönelik daha güvenilir bir ölçüm, belinizin çevresini kalçalarınızın çevresine oranlamaktır. Genel bir kural olarak, daha yüksek bir oran çevresel (ya da göbek) yağının varlığı anlamına gelir. Bu da, metabolik ve kalple ilgili hastalıkların bir işaretidir. Her ne kadar birçok doktor hastanın boyunu ve kilosunu ölçmek zorunda olsa da, belini ve kalçalarını ölçme zorunluluğu yoktur.

Obezite Cemiyeti isimli bir grup dahilinde klinik kilo araştırmaları yapan bir hekim ve konuşmacı olan Donna Ryan, obezite takibi için binlerce hemşireyi eğitti. Toplantılarında bel ve kalça ölçümü alanların ellerini kaldırmasını istediğinde, en fazla %10'unun kaldırdığını belirtiyor. Şöyle söylüyor:

Doktorların zamanı çok kısıtlı. Ayrıca beli ve kalçayı ölçmek hasta için rahatsızlık verici olabiliyor. Sonuçta ellerinizi hastanın etrafına dolamanız gerekiyor.

Ancak doktorların hastalarının risk seviyesini anlamak için daha basit bir yöntemleri var: Hastalarına ne kadar spor yaptıklarını sorabilirler. Lavie şöyle anlatıyor:

Düşük egzersizden kaçınmak, şişmanlıktan kaçınmaktan çok daha önemlidir.

Araştırmalar da bunu destekliyor:^[37] McAuley ve ekibi, Tip 2 Diyabet hastası olan 831 savaş gazisini 10 yıl boyunca gözlediler ve nadiren spor yapanlarla formda olmayanların ölüm riskinin, düzenli spor yapanlara göre %70 daha fazla olduğunu buldular. Görünen o ki spor yapmak, ölüm riskini belirlemek açısından BMI değerini yeniyor. Ancak yine de birçok hekim hala spor tavsiyesinde bulunmuyor: 2013 yılında yapılan bir çalışmada Lavie ve ekibi diyabet hastalarının yarısından biraz fazlasının, hipertansiyon hastalarının ise sadece %41'inin doktorları tarafından spor yapılmaya yönlendirildiklerini ortaya çıkardı.

Tabii ki spor yapmak için bir reçeteye ihtiyacınız yok. Eğer BMI değerinizden şikayetçiyseniz, sayılarla uğraşmayı bırakıp bir yürüyüşe çıkma vaktiniz gelmiş demektir.