Futbolcular Neden Penaltı Kaçırır? Baskı Altındaki Futbolcunun Beyninde Neler Olur?

Penaltı vuruşu, en kapsamlı tanımıyla; bir futbolcuya ceza sahası sınırları içinde kural dışı bir müdahale yapılması veya rakip oyuncunun kural dışı bir eylemde bulunması sonucunda, mağdur oyuncunun rakip takımın kalecisiyle baş başa kalacak şekilde, kaleye 11 metre uzaklıktaki penaltı noktasından atış yapmasıdır.

İstatistiksel açıdan incelersek penaltı vuruşu, bir futbolcunun skor üretmeye (diğer bir tabirle "gol" atmaya) en yakın olduğu durumlardan birisidir. Örneğin; UEFA Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi'nin 2010-2015 yılları arasındaki beş sezonda kullanılan 536 penaltının 407 tanesi, yani %75.9'u gol ile sonuçlanmıştır.^[1]

11 metrelik, göreli olarak yakın bir mesafeden, kaleyi koruyan kaleci hariç başka bir rakip takım oyuncusu olmadığı halde, bir futbolcu neden penaltı kaçırır? Yeteneksiz ve tecrübesiz olduğu için mi? Az pratik yaptığı için mi? Bu faktörlerin penaltıyı gole çevirmede bariz bir etkisi olsa da bu konuya yönelik yaygın cevap, bunların hiçbiri değildir. Penaltı kaçırmanın nedenlerini anlamak için, futbolcunun beynine girmemiz gerekiyor.

Quartz

Bir penaltı vuruşunu gole çevirmedeki en önemli etken; penaltı vuruş ânını ve psikolojisini yönetme becerisidir. Bir futbolcu çok yetenekli, tecrübeli ve birçok kez penaltı pratiği yapmış olabilir, ancak penaltı anını doğru yönetemediği takdirde bunların hiçbir değeri kalmayacaktır ve o penaltıyı kaçıracaktır.

Penaltı anındaki başarıyı belirleyen kritik faktör, futbolcunun penaltıyı kullanırken aktif olarak beyninin hangi bölgesini kullandığıdır! 2021 yılında Max W. J. Slutter ve arkadaşları tarafından yayınlanan makale, bunu açıkça gözler önüne seriyor: Slutter ve ekibi, penaltı anında futbolcu üzerindeki psikolojik baskının neden penaltının kaçmasıyla sonuçlandığı sorusuna cevap aradılar. 22 kişiyle gerçekleştirilen deneyde, katılımcılardan penaltı kullanmasını istediler. Katılımcılar penaltılarını kullanırken beyin aktivitelerini ölçmek için fonksiyonel Yakın Kızılötesi Spektroskopisi (functional Near-Infrared Spectroscopy (fNIRS) ) tekniği kullanıldı. Bu teknikle kaçırılan penaltıların arkasındaki sinirbilimsel nedenler incelendi. Deneyde görev alan Dr. Nattapong Thammasan sonuçlar hakkında şöyle diyor:

Baskı altında performans gösterebilen oyuncuların beynin görevle ilgili bölümlerini harekete geçirdiğini gözlemledik. Örneğin motor korteksteki artan hareketlenme, baskı altında performans göstermekle ilişkilidir. Hareket, penaltı kullanırken en önemli unsurlardan biri olduğu için bu mantıklı görünüyor.

Diğer taraftan, penaltıyı kullanırken daha fazla kaygılanan katılımcılarda beynin diğer bir kısmı olan preforental korteks daha etkindi. Beynin bu kısmı uzun vadeli düşünmede rol oynar. Bu da bize bahsi geçen katılımcıların penaltıyı kaçırmanın sonuçlarını fazlaca düşündüklerini gösteriyor.

Araştırmacılar, fNIRS teknolojisinin profesyonel futbolculara beyinlerinin baskı altında nasıl davrandığını göstererek yardımcı olabileceğini öne sürüyorlar. Futbolcuların yüksek baskılı durumlarda beyinlerinin yararlı bölgelerini aktif etmeyi öğrenerek kendilerini eğitebileceklerini savunuyorlar. Bu hipotez daha yeni olsa da; ilerleyen yıllarda futbolcuların yaşadığı psikolojik baskıyı azaltmaya yönelik atılacak adımların öncüsü olabilir!