Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Tür İçerisindeki Zayıf/Uyumsuz Bireylerin Varlıklarını Koruma Nedenlerinin Evrimsel Analizi

Tür İçerisindeki Zayıf/Uyumsuz Bireylerin Varlıklarını Koruma Nedenlerinin Evrimsel Analizi
11 dakika
24,367
  • Evrimsel Biyoloji
Evrim Ağacı Akademi: Evrimi Anlamak Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrimi Anlamak yazı dizisinin 31. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan ""Tesadüf" Geliyor, Kaçın! Bilimde "Şans" ve "Tesadüf" Kavramlarına Yer Yok mu?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al

Evrimsel biyolojiyle derinlemesine ilgilenmeye başlayan birçok kişi, bir süre sonra bayağı sorulardan kurtularak evrimin özünü anlamaya yarayacak, birçok mekanizmanın işleyişinin kavranmasını sağlayacak, türler ve çevre arasındaki karşılıklı ekolojik ilişkileri algılamaya yarayacak sorular sormaya başlayacaktır. Bu soruların etraflıca irdelenmesi ve cevaplanması, modern bilimin en güçlü teorilerinden biri olan Evrim Teorisi'nin anlaşılmasını kolaylaştıracaktır. Örneğin, bir evrim konferansında anlatılanlar üzerine akla şöyle bir soru takılabilir:

Fırtınada ilk kaybolan, en narin çiçekler olur. Dayanıklı olanlar kendisini savunmasını bilir. Biliyoruz ki evrimin motoru, "güçlü olan hayatta kalır ve zayıf olan ölür" işleyişine dayanan bir doğa mekanizmasıdır. Sözü edilen bu narin çiçeklerin fırtınada kendisini savunmada yetersiz olmasına rağmen, hala doğada var olmaya ve yaşamaya devam etmesini nasıl açıklayabiliriz?

Bu, elbette ki buna benzer olabilecek devasa bir soru grubunun bir örneği olarak seçilmiştir. Özünde sorulan soru şudur:

Tüm Reklamları Kapat

Eğer ki evrimsel süreçte en uyumlular hayatta kalıyorsa ve zayıf olanlar eleniyorsa; günümüzde neden zayıf bireyleri etrafımızda görüyoruz?

İşte bu makalemizde, bu önemli sorunun cevabını birkaç farklı açıdan inceleyeceğiz. Umuyoruz ki evrimi kavramaya katkı sağlayacaktır. Öncelikle sorunun özü açısından inceleyelim:

En "Güçlünün" Hayatta Kalması... Peki Ya "Güçsüzler"?

İnsanlar evrimi kısaca "En Güçlünün (Uyumlunun) Hayatta Kalması" olarak özetleyip bu şekilde hatırladıkları için, sanki tüm canlı popülasyonlarının tamamının güçlü, daha doğrusu uyum başarısı yüksek bireylerden oluşması gerektiğini düşünmeye meylederler; dolayısıyla türlerin popülasyonlarında uyum başarısı düşük (kısaca "zayıf") bireylerin varlığına anlam veremezler. Bunun arkasında yatan temel sorun, şu anda evrimin sonuna geldiğimizi düşünme yanılgısıdır. Halbuki evrim süreklidir, dolayısıyla hiçbir zaman sonlanmaz, sona ermez, nihayete ulaşmaz; en azından çevre her zaman olduğu gibi durmaksızın değiştikçe ve canlılar bildiğimiz genetik özelliklerini sürdürdükçe... Dolayısıyla hiçbir zaman popülasyonlarda sadece uyum başarısı en yüksek (İng: "fittest") bireyler kalmaz ve kalamaz. Örneğin herhangi bir anda Dünya'daki insanların %30-60 arasının tıbbi olarak "hasta" olduğu hesaplanmaktadır. Diğer tüm türlerde de yüksek miktarda "uyumsuz" veya "potansiyel olarak başarısız" birçok birey bulunur. Ancak bu durum, onların yok olacağı veya yok olması gerektiği anlamına asla gelmez! Çünkü koşullar değişir. 

Tüm Reklamları Kapat

Bunun sebebi, çevre değiştikçe, popülasyon içerisinde "uyumlu" kabul edilen bireylerin özelliklerinin ve bu özelliklerin dağılımının da değişmesidir. Birkaç bin sene önce uyumlu varsayılan bireyler ve özellikler, birkaç bin yıl sonra uyumsuz olabilir veya en azından eskisi kadar uyumlu olmayabilir. Bunun tam tersi de geçerlidir. Dolayısıyla popülasyonlarda her zaman uyum başarısı düşük bazı bireyler ve gruplar bulunacaktır; ancak uyum başarısının düşüklüğü veya yüksekliği evrensel ve sürekli değildir; dinamik ve zaman-mekana bağlı olarak değişkendir.

Güçsüzlerin popülasyondaki varlığı ile ilgili daha derinlemesine bir kavrayışa erişmek için, varyasyonların evrime etkisine kısaca göz atmamız gerekiyor.

Av ve Avcı...
Av ve Avcı...
Rob Scholte Museum

Varyasyonların Etkisi

Peki bu güçsüzler ilk etapta nasıl var oluyorlar? Eğer ki bir nesilde kısmen uyumlu olanlar, kısmen uyumsuz olanlara karşı seçiliyorsa, uyumsuzlar nasıl her popülasyonda ve her nesilde varlıklarını koruyorlar? Bunun sebebi evrimin Çeşitlilik Mekanizmaları'dır. 

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Tüm türlerin her neslinde yeni çeşitlilik unsurlarına sahip bireyler var olurlar. Örneğin hiçbir zaman herhangi bir andaki popülasyonun boy dağılımı ile onlardan doğan bir sonraki neslin boy dağılımı %100 aynı olmaz ve olamaz. Çünkü doğa kaotiktir, süreçler çoğu zaman öngörülemez bir şekilde işler. Daha önemlisi süreçler kusursuz değildir; tam tersine sıklıkla kusur ve eksikliklere rastlarız. Bu iki unsur (kaotiklik ve kusurluluk) birleştiğinde, türlerin özellik dağılımının "rastgele" diyebileceğimiz şekilde değiştiğini görürüz. Örneğin bir popülasyonun bir neslinde 10 kişi 1.70 boya sahipken, bir sonraki nesilde bu boya sahip olanların sayısı 8'e düşebilir; popülasyonun genel büyüklüğü değişmemiş olsa bile. Bunun sebebi, genetik ve fiziksel çeşitliliğin (varyasyonların) rastgele ve sürekli olarak yaratılıyor olmasıdır.

Varyasyonların bu rastgeleliği, kaçınılmaz olarak bazı yeni doğan bireylerin, ortalama uyum başarısından düşük uyum başarısına sahip olmalarına neden olacaktır. Bu rastgeleliği bir torba içerisinde "daha uyumlu" olarak belirlediğimiz mavi renkli ve "daha uyumsuz" olarak belirlediğimiz kırmızı renkli bilyeleri çekerek yeni bir popülasyon üretilmesine benzetebilirsiniz. Mutasyonların uzun vadede tekil etkisinin olumsuz olmasından ötürü, daha uyumsuz bilyeleri çekme şansımız biraz daha fazladır. Dolayısıyla her nesilde yeni "daha uyumsuz" bireyler popülasyona dahil olur; elbette daha uyumlu bireylerle birlikte. Zaten evrimin "rastgelelik" oranı bununla sınırlıdır. Bu noktadan sonra, yani yeni popülasyona katılacak bireylerin uyum başarısının ne yönde değişeceğinin rastgeleliği haricinde, rastgele veya tesadüfen olan hiçbir tarafı yoktur. Bu yeni popülasyon içerisinde uyum başarısı yüksek olanlar daha kolay hayatta kalır ve ürerler; uyum başarısı daha düşük olanlar daha zor hayatta kalır ve daha zor ürerler.

İşte bu kalın yazılı cümle kritiktir; çünkü kurulumu özenle seçilmiştir. Evrimde sadece uyumlular hayatta kalır, tüm uyumsuzlar elenir diye bir kaide yoktur. Uyumsuz olanlar da hayatta kalabilir; sadece hayatta kalma ve üreme oranları ve olasılıkları daha düşüktür. İşte zaten tam olarak bu sebeple tek bir nesilde evrimde büyük sıçramalar görmeyiz. Her nesilde uyumsuzlardan da hayatta kalanlar ve üreyenler olur. Bunu evrimin "olumsuz" bir yanı olarak görmemek gerekir. Çünkü eğer ki evrim tarihinin en önemli basamaklarından biri olan mayoz bölünmenin evrimi ve nedeni hatırlanacak olursa, en temel sebebin çeşitliliği yüksek tutmak olduğu görülecektir. Çeşitlilik, her zaman iyidir. Bugün "uyumsuz" olarak addedilen bireylerin birkaç nesil sonra "uyumlu" olmamaları için hiçbir neden yoktur. Bunun sebebi, çevrenin değişimidir. Dolayısıyla varyasyonlar, çevrenin değişimine göre uyumlu ya da uyumsuz hale gelebilirler; bu sebeple de popülasyonlarda her zaman o an için uyumsuz olanlar da bulunur.

Elbette her uyumsuz olan nihayetinde uyumlu olacak diye bir şey yoktur. Benzer şekilde, uyumlu olanlar bu özelliklerini illa kaybedecekler diye bir şey de yoktur. Ya da illa bu değişim yaşanacaksa, bu öyle birkaç nesilde olmak zorunda değildir; kimi zaman on milyonlarca yıl sürebilir. Eğer ki uyumsuz özellikler tür ile çevrenin özelliklerine göre değişen belli bir süre boyunca uyumlu hale gelmezse, nihayetinde elenecektir. Fakat az sonra göreceğimiz gibi, bu elenme de her zaman o kadar kolay olmaz; hem genetik sebeplerle, hem de evrimsel biyolojinin bazı diğer mekanizmalarından ötürü. Uyumlu olan özellikler de çevrenin az değişmesinden ötürü uzun vadede uyumsuz hale gelmezse, "yaşayan fosil" adını verdiğimiz tür özellikleri oluşmaya başlar: Bazı özellikler, milyonlarca yıl boyunca çok az değişerek korunur ve bu sayede türün atalarının özelliklerini günümüze kadar taşımayı başarır. Ancak bunlar ayrı konulardır ve burada sadece bilgi olması açısından vermeyi faydalı görüyoruz. Şimdi, uyumsuzların tamamen elenmesine engel olan diğer sebeplere bakalım ve sözünü ettiğimiz genetik nedenlere de göz atalım:

Doğada sadece "en güçlüler" hayatta kalmaz. Dolayısıyla "büyük balık küçüğü yer" mantığı evrimde her zaman geçerli değildir.
Doğada sadece "en güçlüler" hayatta kalmaz. Dolayısıyla "büyük balık küçüğü yer" mantığı evrimde her zaman geçerli değildir.
Taringa!

Özelliklerin Uyum Başarısının Dağılımı ve Genetik Sürüklenme

En tepedeki sorunun bir diğer cevabı, belli bir zaman ve mekanda, belirli bir popülasyonun tekil bireylerinin uyum başarısının siyah-beyaz veya 0-1 şeklinde ikili (dikotomik, binary) olmamasıdır. Uyum başarısı genellikle 0 (en uyumsuz) ve 1 (en uyumlu) arasında dağılan ondalık sayılarla ifade edilir ve bir popülasyondaki bireylerin uyum başarısı genellikle sürekli bir dağılım gösterir: 0.1 olan da vardır, 0.3 olan da, 0.6 olan da, 0 olan da, 1 olan da... Aslında uzun vadede sadece en yüksek uyum başarısına (1 değerine) sahip olanların hayatta kalması beklenir; ancak canlılar tek bir özelliklerine göre seçilmezler ve doğanın sürekli değişmesi, bu sayıların da her yeni nesil ve her yeni günde çok az da olsa, istikrarlı bir şekilde değişmesi anlamına gelir. Bu sebeple sadece Doğal Seçilim'in etkisi altında bile tüm zayıflar elenmez, geriye sadece en başarılılar kalmaz. Çünkü "zayıf" ve "başarılı" bireyler sürekli değişir.

Tüm Reklamları Kapat

Burada kritik olan nokta, türlerin bireylerinin tek bir özelliğe göre seçilmiyor oluşudur. Örneğin anlatım kolaylığı sağlaması açısından evrim anlatılarından genellikle tek bir özelliğe odaklanılır: uzun boy, belli bir uzvun belli bir yapısı, deri rengi, kıllılık, yüzgeçlerin yapısı vs. Ancak bir canlıda bu ve bunun gibi binlerce özellik bulunur ki zaten "varyasyon" ("çeşitlilik") dediğimiz budur. Canlılar, bu özelliklerin her birinin ayrı ayrı ve aynı zamanda birbiriyle ve çevreyle ilişkili olarak uyum başarılarına göre seçilirler. Dolayısıyla "uyum başarısı", bir insanın düşünebileceğinden ve hesaplayabileceğinden çok daha karmaşık bir matematiksel ifadedir. Ancak genellikle belli bir çevrede, belli özelliklerin hayatta kalma ve üreme başarısına etkisi, diğer binlercesine göre kat kat etkili olacak şekilde öne çıkar. İşte bu varsayım sayesinde matematiksel analizler kolaylaşır ve algılamak da öyle... Ancak unutmamak gerekiyor ki bazı özellikler, bazı diğerlerinin seçilimi altında "sürüklenir"ler. Dolayısıyla bugün gördüğümüz bazı "uyumsuz gibi görünen" özellikler, uyumlu bazı özelliklerle birlikte sürüklenmiş olabilir.

Örneğin makalenin başında verdiğimiz bitkilerin fırtınada savrulmasıyla ilgili soruda bu tür bir analiz gerekebilir. Fırtınada savrularak "ölen" bazı bitkiler, aslında bu "intihar uçuşları" sırasında polenlerini binlerce metre uzağa taşıyor olabilirler. Yani kendilerinin ölmesi pahasına, güvende tuttukları polenlerini veya döllenmiş yumurtalarını (tohumlarını) uzak mesafelere götürüyor olabilirler. Üreme konusundaki bu seçilim, onların "uyumsuz" olduğunu sanmamıza neden olan "fırtınada savrulma" özelliklerini peşi sıra sürüklemiş olabilir. 

Bu sürüklenmeyi 2 seviyede görebiliriz: organizma seviyesinde ve genetik seviyede... Organizma seviyesindeki sürüklenme, yukarıda sözünü ettiğimiz gibi fiziksel özelliklere göre yapılan seçilimin bir sonucudur. Bazı özellikler, diğerleriyle birlikte sürüklenirler. Diğer seviyesi ise genellikle genetik seviyede incelenir ve evrimin Genetik Sürüklenme ve buna paralel olan Otostopçu Genler mekanizmasıyla karakterize edilir. Bazı genler, bazı diğerleriyle birlikte evrimsel süreçte "sürüklenirler". Bunun sebebi genellikle birbirine yakın genlerin birlikte hareket etme eğilimidir. Örneğin bir transpozon (sıçrayan genetik eleman), bulunduğu yerden sıçrarken, kendisine yakın olan genleri de peşi sıra çekip sürükleyebilir ve gittiği yere götürür. Benzer bir şekilde, belli bir gen üzerinde seçilim varsa, buna yakın olan genler de, belli bir uyum artışı sağlamasalar ve hatta uyum başarısını azaltsalar bile sürüklenebilirler! Böylece olumsuz özellikler de genom içerisinde korunmuş olur. 

Bu sebeplerle de sıklıkla uyumsuzluk gibi görünen özellikler popülasyon içerisinde kalır.

Tüm Reklamları Kapat

Faydasız Mutasyonların Korunumu

"Matematiksel Evrim - 9: Yönlü Seçilimin Analizi ve Sonuçları" başlıklı makalemizde de gösterdiğimiz gibi, çekinik aleller genellikle heterozigot konumda korunurlar ve popülasyondan tamamen elenmeleri neredeyse imkansızdır. Bu konuda bir genelleme yapmak kesinlikle hatalı olsa da, çoğu zaman faydasız olan mutasyonlar çekinik alellerle ilişkilendirildiği için, uyum başarısını düşüren özellikler de heterozigot konumda korunurlar ve popülasyonda "saatli bomba" gibi varlıklarını korurlar. Ola ki iki heterozigot birey çiftleşirse, yavrularının %25'inde bu çekinik karakterler bir araya gelir ve kendilerini ifade ederler, fenotipte (fiziksel yapıda) kendilerini gösterirler. İşte bu da, dışarıdan "popülasyon içerisinde uyumsuz bireylerin varlığı" anlamına gelir.

Kimi zamansa yeni mutasyonlar, eskiden çekinik olan özelliklerin baskın hale gelmesine neden olabilir. Bu durumda popülasyon içerisinde olumsuz olarak nitelediğimiz özellikler görülmeye başlayabilir. Unutmamak gerekiyor ki "faydasız" bir özellik illa ölümcül olmak zorunda değildir. Az miktarda faydasız olması, etrafını saran bazı faydalı özelliklerle birlikte sürüklenmesine ve kısa sürede bu özelliklerin popülasyona yayılmasına neden olabilir.

"Türlerin ne en güçlüsü, ne de en zekisi hayatta kalır. Değişime en açık olanı hayatta kalır." Bu söz Darwin'e atfedilse de, bunu doğrulayan güvenilir bir kaynak bulunmamaktadır. Buna rağmen, konuyu en iyi anlatan sözlerden birisi budur.
"Türlerin ne en güçlüsü, ne de en zekisi hayatta kalır. Değişime en açık olanı hayatta kalır." Bu söz Darwin'e atfedilse de, bunu doğrulayan güvenilir bir kaynak bulunmamaktadır. Buna rağmen, konuyu en iyi anlatan sözlerden birisi budur.
Gazette Review

Sonuç

Tüm bu açılardan bakıldığında, popülasyonlar içerisinde uyumsuz özelliklere sahip bireylerin bulunması son derece anlaşılırdır. Bunlara karşı bir seçilim baskısı yok mudur? Elbette vardır. Sürekli elenirler. Ancak önemli olan, seçilim baskısının bulunmasından ziyade, bu baskının şiddetidir. Çünkü şu makalemizden hatırlayabileceğiniz gibi, aslında "uyum başarısı" veya "seçilim baskısı" olarak adlandırdığımız terimler, basit olasılık değerlerinden ibarettir. Hayatta kalma olasılığının %30 gibi bir değer olması, hayatta kalınamayacağı anlamına gelmez. O nitelikteki her 10 bireyden 3'ünün hayatta kalması demektir! Genetik Sürüklenme, Kaşif Etkisi gibi kavramlar dolayısıyla bu "uyum başarısı düşük" bireyler de popülasyonda varlıklarını koruyabilirler; hatta sırf kendilerinden oluşan popülasyonlar inşa edebilirler! Ancak... Bunu yapma şansları, uyum başarısı daha yüksek birey ve popülasyonlara göre daha düşüktür.

Yani evrimi siyah-beyaz olarak görmemek gerekiyor. Doğa son derece çeşitli ve renkli. Gökkuşağının 7 rengine değil, o renklerinin tamamının tüm tonlarına sahip... Dolayısıyla çok açılı ve yönlü düşünmek ve analiz etmek gerekiyor. Bu yapıldığında, bunun gibi kritik soruların cevapları da bariz şekilde ortaya çıkıyor.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Evrimi Anlamak Yazı Dizisi

Bu yazı, Evrimi Anlamak yazı dizisinin 31. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan ""Tesadüf" Geliyor, Kaçın! Bilimde "Şans" ve "Tesadüf" Kavramlarına Yer Yok mu?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
32
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Merak Uyandırıcı! 26
  • Tebrikler! 19
  • Bilim Budur! 17
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 10
  • Muhteşem! 7
  • Umut Verici! 3
  • Güldürdü 2
  • İnanılmaz 2
  • Üzücü! 2
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
  • Korkutucu! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 30/03/2023 23:17:25 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/2

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Kategoriler ve Etiketler
Tümünü Göster
Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Amerika Birleşik Devletleri
Doktor
Sanat
Tümör
Çağ
Göz
Kuyruk
Hasta
Biyocoğrafya
Makine
Yaşam
Evrim Ağacı Duyurusu
İmmünoloji
Çevre
Yapay Zeka
Beslenme Davranışları
Hamile
Kadın
Doğal Seçilim
Yemek
İnsanlar
Neandertal
Bağırsak
Radyasyon
Fotosentez
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Kafana takılan neler var?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Tür İçerisindeki Zayıf/Uyumsuz Bireylerin Varlıklarını Koruma Nedenlerinin Evrimsel Analizi. (9 Nisan 2011). Alındığı Tarih: 30 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/2
Bakırcı, Ç. M. (2011, April 09). Tür İçerisindeki Zayıf/Uyumsuz Bireylerin Varlıklarını Koruma Nedenlerinin Evrimsel Analizi. Evrim Ağacı. Retrieved March 30, 2023. from https://evrimagaci.org/s/2
Ç. M. Bakırcı. “Tür İçerisindeki Zayıf/Uyumsuz Bireylerin Varlıklarını Koruma Nedenlerinin Evrimsel Analizi.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 09 Apr. 2011, https://evrimagaci.org/s/2.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Tür İçerisindeki Zayıf/Uyumsuz Bireylerin Varlıklarını Koruma Nedenlerinin Evrimsel Analizi.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, April 09, 2011. https://evrimagaci.org/s/2.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.