Sperm Yıkama ve PrEP: HIV Pozitif Erkekler Nasıl Güvenle Baba Olabilir?

Geçen yıl, Penn Medicine’de bulaşıcı hastalık uzmanı Dr. Helen Koenig, yaygın olmayan bir doğurganlık sorununu güvenle atlatmak isteyen evli bir çiftle karşılaştı.

Adam, HIV pozitifti ama karısı değildi. Bu nedenle aile kurma hayallerine ulaşabilmek için, kadın ve bebeği enfeksiyondan uzak tutma amacıyla in vitro fertilizasyon (IVF) ve sperm yıkama olarak bilinen bir tekniği kullandılar. Koenig’i ziyaret etmelerinin sebebi, yıkama öncesi ekstra bir tedbir olan antiretroviral ilaçların işe yaradığından ve böylece virüsün hala saptanamaz olduğundan emin olmaktı.

 "Temiz" olduğu tespit edilen çift, Koenig onlara daha önce düşünmedikleri bir seçenek önerene kadar bu yolda devam etmeye hazırdı: Maruz kalma öncesi profilaksi, yaygın bilinen adıyla PrEP.

Günlük olarak ağızdan alınan hap, ilacın sayısız araştırmadan sonra enfeksiyonları önlemede ne kadar başarılı olduğu görülünce ilk kez 2014 yılında ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından HIV'e sahip olmayan ancak yüksek risk grubunda bulunan kişiler için tavsiye edildi.

Koenig, çift için detayları açıkladı: Adam, antiretroviral ilaçlarını almaya devam edecekti. Kadın kendisini korumak için PrEP’e başlayacaktı ve sonrasında çift doğal yollardan gebe kalacaktı. Doç. Dr. Koenig şöyle diyor:

Birçok hasta PrEP bağlamında güzel, sağlıklı ve HIV negatif bebeklere sahip oldu. Buna PrEP-ception diyoruz.

Dünyada her gün 400 bebek HIV pozitif doğuyor ama yeni teknoloji ve keşiflerle sağlıklı, HIV’siz çocuklara sahip olmak dünyada daha fazla çift için gerçek oldu.

Özellikle IVF’nin başarı oranıyla, IVF ve rahim içi inseminasyon (IUI), uyumsuz varsayılan çiftlerin gebe kalmasına yardımcı olmak konusunda altın standart olmuştu ancak son birkaç yılda PrEP bazıları için cazip bir alternatif haline geldi.

PrEP güvenli ve IVF veya IUI’ye göre daha ucuz bir yöntemdir. Çalışmalar onun, ilaç tedavisine bağlı kalındığında HIV enfeksiyonunu önlemede %99 oranında etkili olduğunu göstermiştir. IVF ve sperm yıkama birlikte 20.000 dolara mal olabilirken çoğu sigorta şirketi PrEP’i karşılamaktadır.

ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) meseleyi ilk gündeme getirdiğinde bu seçeneklerden hiçbiri ulaşılabilir değildi. 1990 tarihli bir CDC Morbidite ve Mortalite Haftalık Raporu’nda (MMWR) şöyle belirtilmişti:

Meniyi HIV’den temizleyeceği iddia edilen herhangi bir prosedürün güvenilirliğini destekleyecek veri bulunmamaktadır. CDC, HIV enfeksiyonuna sahip erkeklerden alınan spermle döllenme yapılmasını tavsiye etmez.

Yirmi yedi yıl ve bir yığın gelişme ve kanıt sonrasında, CDC konuyla ilgili tavsiyelerini resmi olarak tersine çevirdi. Bu ayın başında CDC MMWR’ye şöyle yazdı:

HIV ile enfekte bir erkekten HIV negatif bir kadına virüsün bulaşma riski, yüksek düzeyde aktif antiretroviral ilaçların kullanımı, antiretroviral maruz kalma öncesi proflaksi ve sperm yıkama gibi uygun risk azaltma stratejileri uygulanırsa düşüktür.

Bu yöntemlerin bazıları son 15 yıldır uygulanmaktaydı ancak CDC şu ana kadar bu onayı vermemişti.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Spermatozoanın, HIV ile enfekte meniden ayrıldığı sperm yıkama yöntemi, uyumsuz çiftler için mükemmel bir geçmişe sahipti. 2016’ da Fertility and Sterility dergisinde yayınlanan 40 çalışmanın meta-analizi, yaklaşık 4000 kadına IVF veya IUI öncesi yapılan 11.585 sperm yıkama prosedüründen HIV bulaşmadığını buldu.

CDC, IVF veya IUI öncesi HIV ilacı alan erkeklerin partnerlerinin de PrEP kullanması ile birlikte, sperm yıkama yönteminin enfeksiyon bulaşma riskini daha da azalttığını belirtse de birçok çalışma erkeğin sadece antiretroviral ilaçları kullanması halinde de riskin hala çok düşük olacağını gösterdi. Bulaşma riski 10.000 maruz kalmada 0.16’dır.

Sperm yıkama ve IVF, riski olabildiğince azaltmak için tavsiye edilen ek önlemlerdir. Bu durum güvenlik ağları için güvenlik ağları örmeye benzer. Koenig, PrEP kullanmanın bundan farklı olmadığını belirtti.

Koenig’le beraber Penn’in doğurganlık ilkelerini gözden geçiren, Doğurganlığın Korunumu direktörü ve kadın hastalıkları ve doğum anabilim dalı doçenti ve klinik epidemiyoloji bilim uzmanı Dr. Clarisa Garcia şunları söyledi:

Verilerden, PrEP’in gebe kalmak için oldukça makul bir yaklaşım olduğu anlaşıldı. Doğurganlık sorunu olmayan uyumsuz çiftler için IVF artık standart yöntem olarak düşünülmüyor.

Virüs bir erkeğin sperm kalitesini ve sayını etkileyebilir, bu nedenle IVF ve IUI gibi yöntemler gebe kalmada sorun yaşayan uyumsuz çiftlerden bazıları için muhtemelen her zaman bir rol oynayacak.

PrEP hala yeni bir yöntem olduğu için, doğurganlık tedavisi kapsamında kaç çiftin PrEP kullandığı belli değil. Koenig geçen yıl boyunca aralarından üçünün sonuçta HIV negatif bebeklere gebe kaldığı yaklaşık 10 çifti tedavi etti.

Koenig’in geçen yıl karşılaştığı çift de sonunda PrEP kullanmaya karar verdi.

Koenig şöyle söyledi:

Anekdotal olarak, bu çiftler için PrEP yöntemi, çalışmaların sonuçlarına dayanılarak beklenileceği kadar iyi işe yarıyor diye düşünüyorum. Ayrıca bu yöntem IVF verilerine kolayca rakip oluyor ki tam da bu sebeple bu hastaları tedavi eden ilkelerin değişmeye başladığını düşünüyorum. Yöntem ayrıca daha pratik bir seçenek sunuyor çünkü sperm yıkama ve IVF çoğu hasta için bir tercih değil.